„Snano tola žana jednosměrowa dróha“

štwórtk, 23. nowembera 2023 spisane wot:
Budyšin (SN/bn). „Swójbne potajnstwo“ bě stawiznarjej Ralfej Grabuschnigej, pochadźacy ze wsy Ratenče (Ratnitz) w Awstriskej, z wuchadźišćom, „wopytać ludźi, kotřiž so po wšěm zdaću tak cyle do rasterow narodnych statow Europy zarjadować njehodźa“. Nazhonjenja slědowacych jězbow mjez druhim po Łužicy, Šwicarskej a nic naposledk po swojej domi­znje, hdźež sej hakle poněčim „swójske słowjanske a słowjenske korjenje“ wuwědomi, je w knize „Unterwegs zwischen Grenzen – Europas Minderheiten im Schwitzkasten der Nationen“ zjimał. Předwčerawšim je ju zhromadnje z Julianom Nyču, kiž bě Grabuschnigej takrjec z tudyšim cuzbniskim wodźerjom, w Budyskim Kamjentnym domje předstajił. Dźakujo so „w tak bohatej ličbje přichwatanym“ něhdźe dźesać hosćom Nyča wuzběhny, zo „hižo předsłowo publikacije paralele wujewja. Sym přeco hišće překwapjeny, kak často hodźeli so wopřijeća ‚Serbja‘ a ‚Słowjency‘ resp. ‚Łužica‘ a ‚Koroška‘ (Korutanska) wuměnić.“ Jaknje rozłožiwši proces marginalizowanja „mjeńšinowych rěčow w němskorěčnym rumje“ jako wuslědk „nacionalistiskeje radikalizacije na kóncu 19.

Grit Lemke raznje reaguje

štwórtk, 23. nowembera 2023 spisane wot:
Drježdźany (SN/MiR). Filmowča Grit Lemke je so swojeho čłonstwa we wuměłskej přiradźe Łužiskeho festiwala wzdała. Wuměłča, kotrejež aktualny pask „Pola nas rěka wona Hanka“ tele dny wulki wothłós žněje, přirunuje zeńdźenja rady z „postupowanjom w podobnych gremijach za čas Němskeje demokratiskeje repuliki. Kritika a kritikarjo so chutnje njebjeru.“ Redaktor sćelaka MDR-Kultur Stefan Petraschewsky wu­zběhny we wčera wusyłanym rozhłosowym přinošku „skaženy poměr Lemke k wuměłskemu nawodnistwu festiwala“. Mjez tak mjenowanymi o-zwukami jewješe so citat Lemke, w kotrymž rěka, zo „by w zmysle demokratiskeje towaršnosće był nadawk přirady, tele prašenja nawodnistwu festiwala stajeć. Intendant festiwala Daniel Kühnel wuhotuje z wjace hač štyrjomi milionami eurow festiwal, bjeztoho zo by Łužicu a tudyšich kulturnikow přisprawnje zapřijał.“ Kritika to, kajkuž bě Lemke hižo z mnohimi dalšimi łužiskimi wuměłcami sformulowała a pod hesłom „Woprawdźity Łužiski festiwal“ (SN rozprawjachu) wozjewiła (hlej www.echteslausitzfestival.de).

Něhdźe 80 wopytowarjow je předwčerawšim, wutoru, w Pančicach-Kukowje nazymski koncert Radworskeho chóra Meja dožiwiło. Spěwarki a spěwarjo zanjesechu spěwy mjez druhim z pjera Kocora, Pilka a Winarja kaž tež nowše twórby, wobdźěłane wot dirigenta chóra Pětra Cyža (naprawo). Sep Kocorowych kompozicijow přewodźeše při klawěrje Sophie Hejduškec, po wotměnjawym programje wjedźeštaj Franciska Grajcarekec a Beno Bělk. Wot publikuma wužadany přidawk chóra wšitcy w awli šule Ćišinskeho hnydom wjacehłósnje sobuspěwachu. Foto: Feliks Haza

John F. Kennedy zamordowany

štwórtk, 23. nowembera 2023 spisane wot:

22. nazymnika 1963 wopyta nowy prezident Zjednoćenych statow Sewjerneje Ameriki (USA) John Fitzgerald Kennedy w zwjazkowym kraju Texas wulkoměsto Dallas. Cyły swět bě nastróženy, hdyž ludźo z rozhłosa zhonichu a w telewiziji widźachu, kak bu prezident najmócnišeho kraja swěta při jězbje we wotewrjenym awće wot atentatnika zatřěleny.

Ameriski atentatnik bu zajaty, ale potom wot dalšeho muža zatřěleny, kotryž chcyše pječa prezidenta wjećić. Pozadk atentata bu tak zakryty. Ludźo žarowachu w mnohich krajach wo młodeho sympatiskeho prezidenta USA a njemóžachu sej předstajić, zo so tajke złóstnistwo tam stanje.

Přehladka wusahowaceje fotografki

wutora, 21. nowembera 2023 spisane wot:
„Evelyn Richter – Ein Fotografinnenleben“ rěka wustajeńca, kotraž bu minjeny pjatk w Lipšćanskim muzeju tworjacych wuměłstwow wotewrjena. Hač do klětušeho měrca přistupna přehladka pokazuje mjez druhim prěni raz zjawnje originalne wobrazy, nastate za w lěće 1959 w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu knihu „Serbske narodne drasty – Drasty Serbow wokoło Wojerec“. W Budyšinje rodźena a we Wjazońcy wotrosćena Richter słuša k wusahowacym wosobinam fotografije w Němskej a je jako bywša profesorka na Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku generacije fotografow bytostnje wobwliwowała. Jeje œvre wobchowuje wot lětušeho Budyski Serbski muzej, darićel bě prof. Peter Richter. Foto: Jürgen Maćij

„Bjeze stawiznow žanoho narodneho wědomja“

póndźela, 20. nowembera 2023 spisane wot:

Budyšin (SN/bn). „Wjeselu so hižo na to, markhrabju Gera rappować widźeć“, rjekny předsyda Załožboweje rady Marko Kowar zakónčiwši mytowansku swjatočnosć idejoweho wubědźowanja „Rěč zwjazuje – Rěc zwězujo – Sorbisch verbindet“ minjeny pjatk w Budyskim Serbskim domje, poćahujo so na wuznamjenjeny projekt „Animěrowane hudźbne widejo wo serbskich stawiznach“. Z nim chce Pětr Dźisławk předewšěm młodźinje „skerje suchu maćiznu na zabawjace wašnje spřistupnić“, kaž lawdatorka Jěwa-Marja Čornakec podšmórny, dodawajo: „Bjeze stawizniskeje wědy žanoho narodneho wědomja!“

Budyšin (SN/bn). Jako „prěnju prěničku hornjoserbskeje poezije“ po wjace hač dźesać lětach připowědźi Janka Pěčkec de Lévano, nawodnica lektorata publikaciju „Mosty přez morjo“ wudawaceho Ludoweho nakładnistwa Domowina, nowu zběrku z basnjemi Sylwije Šenoweje, powitawši něhdźe 40 wopytowarjow wčerawšeje knižneje premjery w Smolerjec kniharni. Awtorka sama recitowaše na to wuběr swojich wjeršow kaž tež přebasnjenjow lyriki Wicławy Szcymborskeje. Tematiske ćežišća předstajenych basnjow běchu na přikład lubosć, zahubny wliw čłowjeka na ekosystem a izolacija „za čas korony, w kotrymž smy so snano sami spóznawali, ale druhich hižo nic“. Po čitanju, kotrež bě Šěnowa z wjacorymi popowymi spěwami mjez druhim Taylor Swift a skupiny JANKAHANKA wobrubiła, mjenowaše wona „morjo, jězby a rěč samo na sebi“ jako najwažniše inspiracije za swoje tworićelstwo: „Serbšćina ma telko rjanych rěčnych wobrotow, kotrež rady z nimi so hrajkajo kombinuju.“ Nimo toho chce wšojedne, dokal sej dojědźe, „spóznać we wšěm Łužicu“.

Po wuspěšnej premjerje inscenacije „Unser Land“ spočatk toho měsaca w Ketličanskej cyrkwi hotuje so cyłołužiski ansambl lajskich hrajerkow a hrajerjow na dalše, lětsa poslednje předstajenje. Sobotu, 25. nowembra, pokazaja „participatiwne dźiwadło wo serbsko-němskim poměrje“ w Choćebuskej Zinzendorfskej cyrkwi. Foto: Konrad Behr

Prezenca kaž nihdy do toho

srjeda, 15. nowembera 2023 spisane wot:

Tysacy přihladowarjo, sta předstajenjow, zbožowni dobyćerjo kaž tež organizatorojo: Minjenu njedźelu zakónčeny 33. Choćebuski filmowy festiwal (CFF) bě wospjet wjeršk wuchodoeuropskeje kinematografije. Serbske přinoški njeběchu na nim nihdy tak prezentne – a požadane – kaž lětsa.

Hižo wotewrjenje festiwala z połdrahodźinskim filmom „Pola nas rěka wona Hanka“ kaž tež zahajenske słowa w hornjo- a delnjoserbšćinje režiserki paska Grit Lemke a protagonista Ignaca Wjesele woznamjenješe nowum. Dalša nowosć bě prěni raz wuhotowane wubědźowanje „Dołha nóc krótkich łužiskich filmow“, kotrež je jako naslědnica dotalneho formata „Łužiska filmowa přehladka“ wotnětka z krutym wobstatkom CFF.

Mordarstwo w Lejnom jako zakład romana

wutora, 14. nowembera 2023 spisane wot:

Budyšin (CS/SN). We wobłuku rjadu „Literatur vorMittag“ Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła je spisowaćel Thomas Hartwig předwčerawšim w Dźiwadle na hrodźe swoju knihu „Hoywoj“ předstajił. Jednanje romana wotměwa so na runinje přitomnosće w Kölnje a we Wojerecach kaž tež w zašłosći na wuchodopruskich Mazurach. W srjedźišću steji serbska swójba ze Sulšec pola Kulowa, w kotrejež wosudźe so němsko-němske stawizny špiheluja. Kniha bazuje na woprawdźitym podawku, mjenujcy mordarstwje na tehdy 48lětnej Waltraud Scheffler, rodźenej Janakec, w hosćencu „Grubenlampe“ w Lejnom, kotraž bu wot 17lětneho neonacija zabita.

Serbska debata

nowostki LND