Bjedrich Awgust Bergan

štwórtk, 19. septembera 2024 spisane wot:
15. požnjenca 1824 narodźi so farar Bjedrich Awgust Bergan w Dołhej Boršći jako syn kantora a wučerja Jana Bergana. Swojeho nadarjeneho syna pósła na Budyski gymnazij, hdźež bě z čłonom towarstwa Societas Slavica Budissinensis. Pokročowaše na Zhorjelskim gymnaziju a maturowaše „z chwalbu“. Na Wrócławskej uniwersiće studowaše Bergan teologiju. Po tym běše štyri lěta w Rózborku a wot 1852 do 1898 z woblubowanym fararjom we Wulkich Zdźarach. Serbsku rěč a zmyslenje spěchowaše. Kruće škitaše serbstwo před germanizaciju pruskeho stata a měješe při tym swojich wosadnych za sobu. Bergan bě wot załoženja z čłonom Maćicy Serbskeje a wot 1897 samo čestny Maćicar. Wón bě přećel susodneho fararja a basnika Handrija Zejlerja z Łaza. Z hamtskim bratrom Jaroměrom Hendrichom ­Imišom w Hodźiju haješe dobre zwiski. Jako wuměnkar přesydli so 1898 do Drježdźan, hdźež 1901 zemrě. Pochowany pak bu we Wulkich Zdźarach. Wosada postara so wo mólbu, na kotrejž je zwobraznjeny. Tutu ­powěsnychu potom do cyrkwinskeje rum­nosće „Wón bě swěrny serbski wótčinc, kiž serbstwo spěchowaše a škitaše.

17. septembra 1939 bě a je historiski měznik wójny w Pólskej. Na tutym dnju njećekny jenož pólske knježerstwo z kraja do Rumunskeje, ale na přikaz Stalina překroči tež Čerwjena armeja sowjetsko-pólsku mjezu. Wona měješe zapadnu Ukrainu a zapadne kónčiny Běłoruskeje zaso za Sowjetski zwjazk wróćo zdobyć. W měrowym zrěčenju we Versaillesu 1919 bě so postajiło, zo słušeja tute kónčiny Ruskej. Rěce Narew a San so jako ­rusko-pólska hranica postajištej. To bě tehdyši wonkowny minister Wulkeje ­Britaniskeje George Curzon namjetował. W nowembru 1918 wozrodźena Pólska nadběhowaše 1920 Sowjetsku Rusku. Pólska wobsadźi Zapadnu Ukrainu kaž tež zapadne kónčiny Běłoruskeje a južnu Litawsku ze stolicu Wilnu a přirjadowaše je do Pólskeje.

Wuměna kulturow w Hornjej Łužicy

srjeda, 18. septembera 2024 spisane wot:

Wot lěta 1975 wotměwa so kónc septembra po cyłej Němskej Interkulturelny tydźeń. Pod hesłom „Nowe rumy“ wuhotuja w tym zwisku lětsa dohromady něhdźe 5 000 zarjadowanjow we wjace hač 700 městach resp. gmejnach. ­Wospjet wobdźěleja so wjacori akterojo z Hornjeje Łužicy.

Budyšin (SN/bn). Zazběh twori mjeztym pjaty „Swjedźeń zetkanja“ na Budyskich žitnych wikach. Interkulturelny tydźeń w sprjewinym měsće koordinowace towarstwo Majak připowědźi „tójšto skupinow rozdźělnych narodnosćow“, kotrež „21. septembra swoje nałožki, reje, spěwy a kulinariske speciality“ pod Bohatej wěžu předstaja. Hač do kónca měsaca slěduja na přikład dźěłarnički, přednoški a w koperaciji z festiwalom Witajće dru­hdźe dźiwadłowe předstajenja. Budyski Serbski muzej poskići nimo toho wo­dźeni pod hesłom „Słowjanske poćahi w serbskej kulturje a prěni dohlad do wosebiteje ukrainskeje wustajeńcy“, raz pólsce a raz rusce.

Zakoń přećelstwa

srjeda, 18. septembera 2024 spisane wot:
Nakładnistwo Veles je z wudawaćelom knihi „Znowa namakany přećel“, serbski to přełožk Martina Holanskeho hnujaceje nowele „Reunion“ Freda Uhlmana. Dźe wo 16lětneju hólcow, kotrajž chodźitaj w 1930tych lětach na samsnu šulu. Hans Schwarz je syn židowskeho lěkarja, Konradin von Hohenfels pochadźa z bohateje zemjanskeje swójby. Mjez nimaj wuwiwa so hłuboke, nutrne přećelstwo. Rejza Šěnowa pisa w předsłowje: „Jara sensibelnje kaž lědma štó rysuje awtor zakonitosće přećelstwa, wotkrywa pak tež te, kotrež móža je wohrozyć a samo zničić.“ Lubina Hajduk-Veljkovićowa

Dwě třećinje wopytowarjow z Łužicy

wutora, 17. septembera 2024 spisane wot:

Zhorjelc (SN/bn). Z něhdźe 60 zarjadowanjemi w dźesać spartach, wosom originalnymi produkcijemi a 22 wupředatymi předstajenjemi bě pjaty Łužiski festiwal pod hesłom „Anderselbst – To druhe ja“ dotal najwuspěšniši. Něhdźe 60 procentow wopytowarjow pochadźeše z Łužicy. Cyłkownje bě festiwal k 85 pro­centam wućežowany, štož woznamjenja dohromady něhdźe 10 000 hosći „na wosebitych, zdźěla prawidłownje njewobhratych hrajnišćach. Tele parlički Łužicy do fokusa stajić słuša k hłownym na­dawkam festiwala“, zarjadowarjo w swojej bilancy wuzběhuja.

Dnja 3. septembra 1939 wozjewištej Wulka Britaniska a Francoska nacistiskej Němskej, kotraž bě 1. septembra Pólsku nadpadnyła, wójnu. Wobaj krajej běštej z Pólskej zrěčenje wo mjezsobnej pomocy a wojerskej podpěrje krótko do toho podpisałoj. Z tym započa so Druha swětowa wójna w Europje.

Francoske knježerstwo wobroći so hišće na italske fašistiske knježerstwo Benita Mussolinija, zo by wone Hitlera k dojednanju přeswědčiła, a namjetowaše hižo 5. septembra konferencu wo změnach měroweho zrěčenja 1919 we Versaillesu přewjesć. Hitler to wotpokaza. Wón chcyše Pólsku spěšnje rozbić a potom najprjedy wójnu skónčić.

Kermušny nyšpor z brigadu

póndźela, 16. septembera 2024 spisane wot:

Budyšin (CRM/SN). Swjatočne nyšpory z wosebitym hudźbnym wobrubjenjom su so w Budyšinje přez lěta z dobrej tradiciju stali. Na wčerawšej druhej njedźeli požnjenca wopominaše so poswjećenje tamnišeje, tež „serbskeje“ mjenowaneje Cyrkwje našeje lubeje knjenje, kotrejež spočatki leža w 11. lětstotku.

Kaž připowědźene wuhotowa tónraz chór I. serbskeje kulturneje brigady pod nawodom Judith Kubicec nic jenož dwu-, ale samo wjacerěčnu pobožnosć. K tomu poda tachantski farar, prelat Wito Sćapan serbsko-němsku meditaciju wo patronce cyrkwje, maćeri Božej Mariji.

Wustupy chóra Serbskeho gymnazija Budyšin su stajnje jara derje wopytane. Tak tež tónraz, hdyž steješe nabožny repertoire z čerstwymi młodymi a derje kubłanymi hłosami na programje. Na pišćelach zahra gymnaziast Korla Baier, spěwne solo poda jeho sobušuler Julius Paška. Nadobne składby „Bóh na zemju je pohladał“ a „Boha chwal stwórba wša“ serbskeju komponistow Korle Awgusta Kocora resp. Jana Pawoła Nagela słušachu zaso do stajnje znowa putacych přinoškow duchowneho wokřewjenja.

Zrališe zhladowanje na „Hanu“

póndźela, 16. septembera 2024 spisane wot:

„Hana z Hórkow“ rěka nowa kniha z pjera Jurja Kocha. Znowa je so wón ze Židowku Hanu Šěrcec zaběrał. Wčera je Ludowe nakładnistwo Domowina knihu předstajiło.

Hórki (SN/MG). Zo je so Jurij Koch po lěće 2010 hišće raz ze Židowku Hanu Šěrcec zaběrał, „z tym nichtó ličił njeje“. Tole měni znajmjeńša zamołwity lektor noweje knihi Kocha „Hana z Hórkow“ Pětr Thiemann. Wčera je wón, zhromadnje z lektorku Ingrid Juršikowej a Katku Pöpelec najnowšu knihu serb­skeho awtora na stwičce Smolic statoka w Hórkach předstajił. Něhdźe 40 zajimcow bě přichwatało a tak běchu wšě stólcy a ławki wobsadźene.

Nazymski koncert dorosta

póndźela, 16. septembera 2024 spisane wot:
Lětuši rjad nazymskich koncertow je so njedźelu popołdnju w Njebjelčicach zahajił. W kopaće połnej wosadnicy Bjesadźe stej dorostowy chór Budyskeho Serbskeho gymnazija a rejwanska skupina 1. serbskeje kulturneje brigady publikum zaho­riłoj. Přichodny nazymski koncert z chórom Lipa wotměje so 27. septembra w Salowje. Foto: Jurij Čornak

Kamjenc (SN/MG). Zo přińdźe lětuša lawreatka sakskeho literarneho myta Angele Krauß do Kamjenca, bě wčera mnohim zajimcam přičiny dosć, so do něhdyšeje klóšterskeje a serbskeje cyrkwje swjateje Hany podać. W ramiku nětko jědnateje Kamjenskeje narěče skići Krauß wčera wječor dohlad do swěta swojich mysli. Organizowało bě zarjadowanje dźěłowe městno za recepciju Lessinga w Kamjencu.

Zo su Kamjenske narěče towaršnostnje wuznamne zarjadowanja, na to pokaza hižo wyši měšćanosta Roland Dantz (Swobodni wolerjo), w swojich powitanskich słowach. Před dokładnje dźesać lětami, 11. septembra 2014, bě mjenujcy tež njedawno zemrěty aktiwist za byrgarske prawa w NDR Friedrich Schorlemmer tu porěčał. Hladajo na narěč Krauß wón praji, zo budźe wona „překwapjeć“. Nimo toho zwurazni wón, zo su narěče „za politisku krajinu wažny format“, wšako ma tu kóždy móžnosć swoje měnjenje zwuraznić.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND