Wuměłstwo a wjace
Budyšin (SN/CoR/bn). Po poł lěta trajacej přechodnej fazy wuńdźe z dźensnišim wudaćom zaso prawidłownje kulturna přiłoha Serbskich Nowin, a to pod nowym titulom „Wuměłstwo a wjace“.
Jako tehdyši kulturny šef Noweje doby bě Alfons Wićaz w lěće 1978 ideju za wosebitu přiłohu zrodźił. Wot lěta 1979 bě wona pod hesłom „Wuměłstwo a literatura“ prawidłownje jónu wob měsac wušła a Wićaz je ju z podpěru tehdyšeho šefredaktora Siegharda Kozela tež mnohe lěta na starosći měł. Wot lěta 1997 rěkaše „Kultura & wuměłstwo“. Tež po tym, zo je so Wićaz 2010 jako zastupowacy šefredaktor SN na wuměnk podał, bě minjene dźesać lět hač do lońšeho decembra dale za přiłohu zamołwity.
Po koncepće klasiskeho fejetona chce přiłoha tež přichodnje pod nowym hesłom zajimawy dohlad do – nic jenož – serbskeho kulturneho swěta a jeho akterow podać, a to w zamołwitosći kulturneje redakcije SN a z přećelnej podpěru bywšeje jednaćelki LND Marki Maćijoweje. Njech wot njeje wuzwoleny literarny amuse gueule čitarstwu prawy apetit na intelektualny meni zbudźi.
Wšitkim na wužitk
Handrij Nyča
W Ludwigsburgu nahrawaja
Reiprich wuwjazany
Drježdźany (SN/CoR). Siegfried Reiprich njeje hižo jednaćel Załožby sakskich wopomnišćow za wopory politiskeho namócneho knjejstwa. Na swojim wurjadnym posedźenju je wčera tamniša załožbowa rada jednohłósnje wobzamknyła, hižo dawno kritizowaneho jednaćela „hnydom z nadawkow wuwjazać“. Gremij so jeho přispomnjenjam na Twitteru raznje spřećiwja. „Wone zmysłu dźěławosće wopomnišćow njewotpowěduja“, rjekny sakska ministerka za kulturu Barbara Klepsch (CDU) jako předsydka załožboweje rady. Reiprich bě njedawno na Twitteru krawale w Stuttgarće z pogromom nacionalsocialistow 1938 přirunał. Jeho słowa běchu rozhorjenosć po cyłej zwjazkowej republice zbudźili (SN rozprawjachu). Zeleni a Lěwica rozsud witaja. „Załožba trjeba wosobu na čole, kotraž zastojnstwo rozwažliwje, wědomostnje korektnje a bjezporočnje nawjeduje. Tónle muž njebě žadyn dźeń wjace znjesliwy“, praji Franz Sodann (Lěwica).
Bywši sobudźěłaćer Budyskeho wopomnišća a nětčiši zastupjer Reipricha Sven Riesel ma jeho nadawki přechodnje přewzać.
Słowjanske wobsydlenje přeslědźić
Drježdźany (UM/SN). Štóž sej mysli, zo su stawizny Hornjeje Łužicy w dalokej měrje přeslědźene, so myli. Na mnohe deficity w stawiznopisu wo tymle regionje chce wot sakskeho krajneho zarjada za archeologiju iniciěrowany projekt „1 000 lět Hornja Łužica – ludźo, hrody, města“ skedźbnić. „Ćežišćo našeho projekta je słowjanske wobsydlenje Hornjeje Łužicy, ke kotremuž su hišće mnohe prašenja“, rozłožuje zastupowaca projektowa nawodnica Susanne Schöne z archeologiskeho zarjada. Dotal złožuje so stawiznopis w 7. lětstotku zahajeneje periody na derje zdźeržane hrodźišća, mjez druhim we Wotrowje, Kopšinje a Budyšinje. To pak su twarjenja z wójnskich časow. „Žadyn lud njeje jenož wójnu wjesć móhł. Lědma mamy namakanišća, kotrež wšědne žiwjenje abo pohrjebnu kulturu słowjanskich sydlerjow dokumentuja“, Susanne Schöne rozjima. Čehodla nic? „Kompaktnje na skale twarjene hrodźišća su so w krajinje hač do dźensnišeho widźomnje zachowali. Sydlišća a pohrjebnišća pak su w běhu časa rozpadowali, a tohodla tajkich lědma hišće je.“ Wothorjeka pak hodźi so tónle problem rozrisać.
Depeša 1870 wójnu zawiniła II. dźěl
W Pruskej knježeše dynastija Hohenzollerow, wobstejaca z dweju linijow – wjetša knježeše pod kralom Wylemom I. Mjeńša šwabska linija Hohenzollern-Sigmaringen sydaše w Badenskej na wulkim hrodźe, bě katolska a měješe prawo na španisku krónu. Wona bě wokoło lěta 1870 wakantna, a přisłušnicy španiskeho parlamenta Cortes chcychu z rodu Hohenzollern, princa Leopolda ze Sigmaringena, za noweho krala Španiskeje měć. Francoska čuješe so w tym padźe z juha a wuchoda wot Pruskeje wohrožena.
Depeša 1870 wójnu zawiniła
19. julija před 150 lětami wozjewi francoski kejžor Napoleon Bonaparte III. pruskemu kralestwu wójnu. Z toho wuwi so Němsko-Francoska wójna 1870/1871, kotraž je so jara rozsudnje na stawizny Němskeje a z tym tež Serbow wuskutkowała. Sta serbskich wojakow padny. Jako rezultat krawneho wojowanja nasta přez dobyće němskeje strony 18. januara 1871 proklamowany Němski reich pod kejžorom Wylemom I.
Tajke wojerske rozestajenje bě wot wobeju stron hižo lěta dołho přihotowane, dokelž so hospodarske a politiske poměry mjez woběmaj krajomaj přiwótřachu. Z Pruskej nasta w Europje nowa wulkomóc, kotraž chcyše na 30 krajow rozdźělenu Němsku a hospodarstwo zjednoćić.
Młode mjezwočo
Budyšin (SN/MiR). Wot januara 2021 změje Katolski Posoł nowu sobudźěłaćerku. Judith Wjenkec z Budyšina bu mjez wjacorymi zajimcami za to wuzwolena. Wona naslěduje Angeliku Häneltowu, kotraž so na wuměnk poda.
31lětna rodźena Worklečanka Judith Wjenkec, kotraž je slawistiku studowała, zhladuje na wjacelětne powołanske nazhonjenja, mjez druhim tež na polu redakciskeho dźěła. Hižo jako serbska gymnaziastka słušeše wona ke krutemu zdónkej młodźinskeje redakcije Serbskich Nowin. Za čas studija je wona serbskim medijam dopisowała. Skutkowała je mjez druhim za misionski a swójbny časopis „Der Weinberg“ w Mainzu. Přewšo skutkowna bě protyka „Alles hat seine Zeit – Der Kalender für Frauen: Natürlich leben. Christlich leben“, kotruž je wona wjacore lěta jako sobudźěłaćerka nakładnistwa swj. Bena w Lipsku sobu wudawała.
Dale je Judith Wjenkec skutkowała jako lektorka w Budyskim Ludowym nakładnistwje Domowina. Tuchwilu dźěła w Rěčnym centrumje WITAJ na dwulětnym projekće. Tón zaběra so z natwarom němsko-serbskeho a serbsko- němskeho online-přełožowanja.
Wulki zajim na čitance wo łužiskej přirodźe
Splósk (SN/bn). Spočatk měsaca je w Ludowym nakładnistwje Domowina nowa kniha „Zelena radosć“ wušła. Ze swojim wnučkam wěnowanej zběrku wobswětla Jan Kral biografije a žiwjenski skutk dohromady dźesać serbskich spisowaćelow resp. domizniskich slědźerjow, kaž na přikład Korle Bohuwěra Šěcy, Jakuba Lorenca-Zalěskeho a Michała Rostoka. Nimo originalnych tekstow wopřijima čitanka swójske zhladowanja awtora, reflektowace přirodu Łužicy. Wčera dožiwi nowostka swoju zjawnu premjeru pod Čornobohom, a to w Splóšćanskej Čerwjenej hospodźe.
