Rěčna politika za šulu!

štwórtk, 06. awgusta 2020 spisane wot:
Zo ma Serbski institut jako prěnja serbska institucija swójsku rěčnu politiku, to hladajo na fluktuaciju projektowych sobudźěłaćerjow, kotřiž tam zdźěla ze žanymi abo jeno słabymi znajomosćemi serbšćiny započinaja, njepřekwapja. Prašam so, hač njebychu kóždej serbskej instituciji tajke směrnicy tyli. Předstajmy sej raz, što by to za serbske šule woznamjenjało: Sprěnja, zo ma kóždy wučer serbšćinu nawuk­nyć. Zdruha bychu prawidła za měša­nu komunikaciju k tomu wjedli, zo nje­bychu maćernorěčni w rozmołwje z 2plus-šulerjemi abo serbšćinu wuknjacymi wučerjemi hižo na němčinu přešli. Serbšćina by tuž woprawdźe wobchadna rěč była a kóžda šula, kotraž so „serbska“ mjenuje, škitany rum za nju. A by dźeń a samozrozumliwša była. A noworěčnicy bychu z pomocu wobstajneje imersije swoje aktiwne znajomosće spěšnje polěpšili. Je to předstajomne? Čehodla po­pra­wom nic? Cordula Ratajczakowa

Wo nałožkach z wabjenjom informować

srjeda, 05. awgusta 2020 spisane wot:

Čorny Chołmc (SN/MiR). Štyričłonska dźěłowa skupina zaběra so w Čornym Chołmcu z nowej formu wabjenja. Sćěnowiny, tak mjenowane roll-upy, kotrež hodźa so lochce transportować, maja wo nałožkach regiona informować. „Serb­ske nałožki mnozy znaja. Chcemy tuž pokazać na wosebitosće, kotrež w Čornym Chołmcu mamy, na přikład na te w jutrownym času“, wuswětla jednaćel Krabatoweho młyna Tobias Čižik.

Što je roll-up?

srjeda, 05. awgusta 2020 spisane wot:
Kóždy, kiž trochu jendźelsce rěči, móže sej pod zapřijećom „roll-up“ něšto předstajić. Je to někajki nastroj, kotryž hodźi so wot horjeka rozwalić. W Serbach wšak je poprawom z wašnjom, cuzorěčne słowo wopisać. Kak pak jadriwe jendźelske zapřijeće w našej maćeršćinje w krótkej formje zwuraznić? W redakciji smy sej hłójčku łama­li. Mjenujemy tuž roll-up sćěnowinu a wabjenski stejak. Z tym pak spokojom njejsmy. Telefonaty na rěčespytnikow hač do redakciskeho kónca wuspěšne njeběchu. Tež woni maja prawo na dowol. Sym tuž wćipna na namjety Serbow, wosebje tajkich z humorom. Při tym myslu na nazhonjenje, jendźelskorěčne słowa zeserbšćić. Tajki přikład je handy, kotryž mjenowachu něhdyši studenća sorabistiki, kotřiž so nětko zdźěla powołansce ze serbšćinu zaběraja, ručnik. Najnowša kreacija za handy-smartphone je šmóratko, namjet MiCa. Štó zaso je MiC? To pak rozłožić njetrjebam! Abo? Milenka Rječcyna

Kwasne hrónčka

Kak błyšćitaj we čestnej pyši

so młodaj zwěrowanaj tu!

Hdyž jeju zwjazk je Bóh Najwyši

dźens přijał z wěčnej lubosću.

Hlej, z kajkej radosću so směje

tu młody muž a mandźelski!

Dźens jom najrjeńše zbožo kćěje

we njewjesćinskej lubosći.

Haj, Kralec Jurij je sej zhladał

a pytał młodu mandźelsku;

je za njej hižo dawno žadał

a k njej so chilał z wutrobu.

A Hanka kruće při nim sedźi

a zboka přeco zhladuje,

kak mika wón a što wón slědźi,

so nihdźe wot njoh njehibnje.

Hdyž lědma padachu nam směrki,

hlej, ze Sulšec do Němcow tu

přez wšitke pola a přez kerki

je Jurij chwatał na žeńtwu.

Tak wón tu rady z kołom dojěł

drje husto k swojej Hance je.

A Hanka, doniž njebě přijěł,

na njeho dawno čakaše.

Hdyž mać tež druhdy tróšku swari:

„Što jenož mysliš, Hanka sej?

Ta wěc pak při wšěm lari-fari

so zbóžnje tola pleće z njej.

Tak jědźeše tón čołmik chětře

hač do wěsteho přistawa;

dźens ruce zawdaštaj na přece

sej k zwjazkej swjatoh mandźelstwa.

Tuž swjećtaj dźensa prawje rjenje

swój zbožowny a čestny kwas.

Wój njebudźetaj kać so ženje,

hdyž derje trjebataj swój čas.

Debit Jill-Francis Ketlicojc

wutora, 04. awgusta 2020 spisane wot:

Budyšin (SN). Mnohim ludźom w Delnjej Łužicy je młoda awtorka a redaktorka Nowe­ho Casnika Jill-Francis Ketlicojc mjeztym znata. Nětko je w Ludowym nakład­nistwje Domowina jeje prěnička wušła, a to za dźěći w starobje wot wosom lět pod hesłom „Wuchack głupack a druge tšojeńka“. Thomas Binder je čitanku barbnje wuhotował.

Čehodla płaći zajac jako hłupak? Na tajke a hinaše dźiwne prašenja nadeńdźeš w knize překwapjace žortne wotmołwy a zeznaješ hišće dalše lóštne figury.

Přeco zaso borkać

wutora, 04. awgusta 2020 spisane wot:
Poprawom dyrbiš so dźiwać, čehodla serbske knihi a dalše medije w našej maćeršćinje znajmjeńša we wšitkich sakskich a braniborskich knihownjach na składźe nimaja. Dokelž su přewažnje komuny nošerjo bibliotekow, měło tuž spěchowanje Serbow poprawom tež w jich zajimje być. Što rěka spěchowanje? Štó dyrbi so z nami a našej žiwej rěču a kulturu zeznajomić, hdyž w bibliotece ani jeničku serbsku knihu abo CD njenańdźe a hdyž móže jako turist jenož na karće a dwurěčnych napisach čitać, zo we Łužicy Hornjo- a Delnjoserbja bydla? Prašam so, je to wěc pła­ćizny abo nastajenja, čehodla sej w němskich bibliotekach tak ćežko činja. Abo zaleži­ na nami samymi, zo swoje publi­kacije knihownjam dosć njeposkićamy? Mi so zda, zo swoje prawa nastupajo pře­ma­ło borkamy. Hdyž tak bohaty poskitk serbskeje a dwurěčneje literatury mamy, dźě to zdobom tež kulturu Němskeje wobo­haća. Měrćin Weclich

Podstupimske zrěčenje wo rjadowanju Němskeje

póndźela, 03. awgusta 2020 spisane wot:

2. awgusta 1945 skónči so konferenca „wulkich třoch“ – reprezentantow USA, Sowjetskeho zwjazka (ZSSR) a Wulkeje Britaniskeje – na Podstupimskim hrodźe „Cecilienhof“. Započeli běchu so historisce wu­znamne jednanja 17. julija 1945 (hlej Róčnicu w SN ze 16. julija). Hłowna tema konferency bě dojednanje wo połoženju we wobsadźenej Němskej, wo jeje přichodźe, kaž tež wo rjadowanju powójnskeje Pólskeje, Awstriskeje a dalšich krajow Europy, kotrež běchu poboku němskeho fašistiskeho stata wojowali. Jednanje w Podstupimje bě zdobom prěnja kročel k zymnej wójnje, kotraž so hakle­ lěto pozdźišo zahaji.

Kak dale z dźiwadłom?

póndźela, 03. awgusta 2020 spisane wot:
Kak raznje so koronawirus na towaršnostnu normalitu wuskutkuje, pokazuje tež bilanca hrajneje doby NSLDź. Nimale połojcu mjenje přihladowarjow su tam zličili. Dźiwadło, kotrež hewak rady ze superlatiwami a nowymi rekordami nastupajo wućeženje a dochody na so skedźbnja, dyrbješe tónraz skerje zrudźace powěsće šěrić. Wšitke prócowanja a wša kreatiwita, z kotrejž njejsu jenož nowe digitalne formaty, ale samo miniaturnu wariantu lětnjeho dźiwadła wuwili, njejsu pomhali deficit Budyskeho, wosebje lětnjeho dźiwadła wurunać. Tež hdyž „lětnje dźiwa­dło na dźiwadłowej zahrodźe“ dopoka­zuje, zo publikum swoje dźiwadło lubuje, zbywa prašenje, hač to tež za nošerja trjechi. Budyski wokrjes je dźiwadźelnikow do krótko­dźěła pósłał. Je tuńšo. Tón argument płaći tež přichodnje. Kak potajkim z NSLDź w nowej hrajnej dobje dale póńdźe? Plany tam maja, ale změja tež podpěru nošerja? Cordula Ratajczakowa

Prózdniny w Čěskej

póndźela, 03. awgusta 2020 spisane wot:
W lěće 1920 móžachu někotre serbske dźěći prěni raz w susodnej Čěskosło­wakskej rjane prózdninske dny přežiwić. Přebywachu w městačku Bělá pod Bezdězem we wokolinje Mladeje Boleslavy. Hłowny organizator bě Josef Maštálko, šulski wjednik a zdobom starosta se­wje­ročě­skeje župy (Fügneroweje) Čěskeho Sokoła. Župa a towarstwo Adolf Černý­ zawěsćištej pjenježnu pomoc. Zo dóstachu so dźěći z Łužicy do prěnjeje a w slědowacych lětach do dalšich „ferialnych kolonijow“, tomu­ drje běchu zwiski Maštálka ze serbskimaj wučerjomaj Michałom Nawku a Jurjom Słodeńkom polě­kowali. Po skromnym spočatku rozwi so lěh­wo ze zaběrami w sporće, ale tež ze serbskej rěču a kulturu. Tak po­mje­no­wachu lěhwo 1922 jako „první lužicko-srbské škola“. Mjez dźěćimi běchu Anton a Józef Nawka, Jurij Delan, Maks Rječka, Jurij Šołta a Jurij Rjenč. Lěhwa přewje­dowachu po tym wot lěta 1925 do 1927 we Vehlovicach a wot 1930 do 1932 w Jabkenicach a na dalšich městnach. Hólcy a holcy přebywachu tež w čěskich swójbach. Po nastupje nacijow njeběchu prózdninske dny w Čěskej hižo dowo­lene. Mikławš Krawc

Na lětnjej wuměłstwowej dźěłarničce Budyskeho Kamjentneho domu pod hesłom „Pop2Go“ su so Johanna Kubašec, Madlenka Cyžec (stejo wotl.) a Marta Handrikec (napr.) za skupinu rozsudźili, w kotrejž móža swoje hudźbne kmanosće hromadźe z tamnymi młodostnymi Konradom Brücknerom (percussion), Kalle Schönbauwom (gitara) a Aliciju Grube (piano) wuspytać a wuwiwać, mjeztym zo je so Jana Mło­dźinkec za rejwanje rozsudźiła. Dalši wobdźělnicy dźěłaja na animaciskim filmje. Po cy­łym tydźenju pilneho zwučowanja wuwjerchola prócowanja wobdźělnikow njedźelu w njezjawnej prezentaciji wuslědkow na jewišću. Foto: SN/Hanka Šěnec

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND