Hdyž widźu wonka nalětnju zeleń, móžu sej tajku rejowansku lipu, kajkuž wopisujetaj Theresa a Fabian Jacobsec w Rozhledźe, žiwje předstajić. Z ideju wosebiteje městnosće za rejowanje zahajitaj wonaj junijske wudaće. Kaž zwučene, podam tule dohlad do někotrych temow noweho zešiwka.

Wo wožiwjenje rěče dźe w přinošku Leoša Šatavy. Wón wěnuje so tym, kotřiž we wobłuku rewitalizaciskich prócowanjow w Europje mjeńšinowe rěče wuknu. „Nowych wužiwarjow rěče" (new speakers) mamy tež w dwurěčnej Łužicy. Kajki je poměr mjez maćernorěčnymi Serbami a „nowymi wužiwarjemi“? Čehodla njeje rěč w kóždym padźe z etniskej identitu zwjazana? To stej jenož dwě zajimawej a wažnej prašeni w diskusiji wo rewitalizaciji.

Kreatiwnje dźěła.

Z masami wón spěwa.

Objektiwnje rozsudźa

w zmysle ludow přećelstwa.

Brodateho porjeńša

čapočka eksotiska.

Jeli jeho truny brinča,

serbske melodije klinča.

Ekscelentne stworił je

twórby zwučno-klinčace.

Lubozniwosć, sprawnosć, měr

su w žiwjenju jom‘ eliksěr.

Angažement je jemu wšo

za lubowane Serbowstwo.

Jandytar Hajnk-Förster

(Tekst nasta w lěće 2004)

Jako přińdźech 1972 jako šulerka 9. lět­nika na Choćebusku Serbsku rozšěrjenu wy­šu šulu „Marjana Domaškojc“, Detlefa Kobjelu jara spěšnje zeznach. Hižo w při­ho­towanskim tydźenju wšitcy nowi šu­le­rjo zhonichu, štó „knjez Kobjela“ je. Wšako měješe wón na starosći, nowačkow do šulskeje kulturneje skupiny zarjadować. Sym derje spěwać móhła, tuž buch hłosam alta w chórje přirjadowana. Za tych, kotřiž hrajachu na instrumenće, bě jasne, zo słušachu do instrumentalneje skupiny. Štóž njemóžeše ani spěwać ani hudźić, dźěše do rejwanskeje skupiny.

Kulturny ansambl rozšěrjeneje wyšeje šule bě wažny wobstatk kubłanišća, nichtó njeje jón do prašenja stajał. Detlef Kobjela, Beno Njekela a Bjarnat Rjentš běchu jeho kulturne třihwězdno, kotrež je nas šulerjow sobu formowało. Ze­mrě­ty njeje chór jenož nawjedował, ale je přeco zaso nowe spěwy za nas komponował abo ludowe pěsnje za třihłósne spěwanje aranžował.

Wot dźěćatstwa sym hudźbu a spě­wanje lubowała. Tuž hižo jako šulerka wobdźiwach, kak je naš wučer w předmjeće hudźba a chórowy nawoda nowe serbske titule za nas tworić zamóhł.

Zastupjer bóle „naiwneje hudźby“

pjatk, 25. meje 2018 spisane wot:

Detlefa Kobjelu zeznach wosobinsce kónc šěsćdźesatych/spočatk sydomdźesatych lět minjeneho lětstotka přez po­srědni­stwo Jana Rawpa (1928–2007), kiž bě mi hižo to abo tamne wo nim a jeho hudźbnym tworjenju powědał. Běše to w času, w kotrymž přesydli so Kobjela z Delnjeje Łužicy do Budyšina, zo by tam w Serbskim ludowym ansamblu swoje skutkowanje jako hudźbny dramaturg zahajił.

Mój wosebity zajim płaćeše kompozitoriskemu dźěłu nětko zemrěteho. Spó- znach w nim kolegu, kotryž je so mjez druhim tež z wažnymi prudami klasiskeje moderny rozestajał a je spytał wuwiće serbskeje hudźby z progresiwnymi impulsami ponowjeć. W pozdźišim tworjenju kładźeše akcenty komponowanja skerje na folklorne hudźbne elementy a je so sam rady jako zastupjer bóle „naiwneje hudźby“ přirunał, pokazujo při tym stajnje na metody tak mjenowaneho „naiwneho molerstwa“.

Pódla Jana Rawpa (1928–2007) a Jana Pawoła Na­gela­ (1934–1999) mam Detlefa Kobjelu za třećeho wažneho reprezentanta powójnskeje, nowšeje hudźby w Serbach, pře­dewšěm druheje połojcy zašłeho a spo­čatka noweho lětstotka. Njech je mištrej serbska zemja lochka.

Kaž to druhdy tak je w žiwjenju: Nawróćiwši so njedawno domoj z koncertoweje jězby, mějach powěsć Detlefa Kobjele na wot­mołwjaku. Wón prošeše mje wróćo wołać, chcyše mi něšto wo Dieteru Nowce powědać.

Bohužel njeje k rozmołwje hižo dóšło, epizodka pak wjele wo Kobjeli powěda. Wón to bě, kiž je moje kompozitoriske a hudźbnohistoriske zajimy zahe ze zaměrnymi impulsami nastorčił. Běchu to často temy zwonka diskur­sa k serbskej hudźbje. Kaž Dieter Nowka na přikład, abo Kurt Karnauke, kotrajž staj po jeho zrozumjenju runje tak samozrozumliwje wobstatk serbskich hudźbnych stawi­znow kaž kom­ponowacy multitalent Heinrich Steffen z Bórkowow.

Z Detlefom Kobjelu zhubimy wuměłca a kolegu, kiž je směrodajnje zańdźene lětdźesatki serbskeho kulturneho žiwjenja wobwliwował a aktiwnje postajał.

Hižo wot młodych lět je jeho njezachodna móc hudźby zahorjała a zmo­cowała a jeho pohnuła sej swět wuměłstwa wotkryć. Ze swojeho wosobinskeho, cyle intimneho składa kreatiwnych mysličkow, runje tak z rozestajenjow a – z chwilemi bolostnych – wojowanjow wo wuměłsku wuzrawjenosć čerpa kóždy wuměłc nowu tworićelsku móc, dowěru na wobkrućenje a nadźiju na wuspěch. Detlefa Kobjelowy njezamylomny puć jako hudźbnik, komponist, awtor, prócowar a organizator bě wuspěšny a zdo­bom serbskemu kulturnemu žiwjenju wulke wobohaćenje!

Debata wo wustawkach MIDAS

pjatk, 25. meje 2018 spisane wot:

Pólski dźenik w Čěskej Głos ludu steji lětsa w srjedźišću hłowneje zhromadźizny Europskeho zjednoćenstwa dźenikow w mjeńšinowych a regionalnych rěčach (MIDAS), kotraž wotměwa so hač do njedźele w čěskej Ostravje.

Ostrava (SN/JaW). Wuměna nazhonjenjow, aktualne połoženje mjeńšinowych dźenikow w Europje kaž tež wustawki Europskeho zjednoćenstwa dźenikow w mjeńšinowych a regionalnych rěčach (MIDAS) tworja lětsa ćežišća wuradźowanja zastupnikow čłonskich nowin MIDAS w čěskim měsće Ostrava. Serbske Nowiny, kotrež su wot załoženja w lěće 2001 z čłonom zwjazka MIDAS, zastupuje šef­redaktor Janek Wowčer.

Znate hity na CD

štwórtk, 24. meje 2018 spisane wot:
Budyšin (SN). Spěwny Consorcium Seniorow (SCS) je předpołožił pod samsnym mjenom CD. Na njej zaklinča znate hity spěwneho ćělesa, mjez nimi „Lubka lilija“, „Jen běły šwon“ a „Sława tebi, jasna kapka“. Booklet powěda pod nadpismom „Wčera – dźensa – jutře“ na zabawne wašnje wo nastaću wuměłskeho cyłka, wo mnohe lěta trajacej kreatiwnej přestawce a wo přičinach jeho wozrodźenja. Zjawna prezentacija prěnički SCS budźe 2. junija w 19 hodź. na žurli Budyskeho Serbskeho domu. Skupinka spěwacych muži zahorja lubowarjow překwapjaceho, wosebje serbskeho zhudźbnjeneho humora.

Dźesaty raz wotměje so sobotu, 26. meje, wot 18 do 24 hodź. Kamjenska nóc cyrkwjow a muzejow. We hłownej (Marinej) ­cyrkwi, w klóšterskej (Haninej) cyrkwi (na wobrazu), w słodarni, w Muzeju zapadneje Łužicy a na dalšich městnach móža wopy­towarjo najwšelakoriše poskitki wužiwać. Tež wo ćělne derjeměće budźe postarane. Foto: Dietmar Träupmann

Na Praskich Hradčanach dóńdźe 23. meje 1618 k podawkej, kotryž bě spočatk Třicećilětneje wójny. Čěske stawy, předewšěm protestantiscy zemjenjo, wo­barachu so krutym naprawym kejžora Matthiasa, kiž chcyše jich wot kejžora Rudolfa II. lěta 1609 spožčene priwilegije za škit ewangelskeje wěry wotstronić a ludnosć kraja k nawrótej ke katolskej wěrje nuzować. Hospodarstwo zemjanow bě so zesłabiło, a Němcy jich ze zastojnstwow wutłóčichu. Čěscy byrgarjo pak stonachu wysokich dawkow dla, a burja žadachu sej wuswojenje z robotow. Rozhorjeni čěscy zemjenjo zhromadźichu so tuž 23. meje 1618 před kencliju na Praskim hrodźe a ćisnychu kejžorskeho naměstnika Jaroslawa von Martineca, hrabju Wilhelma von Slavatu a tajneho pisarja Philippa Fabriciusa ze 17 metrow wysokim woknom. Podobne bě so hižo 200 lět do toho w radnicy stało, jako běchu­ přiwisnicy Jana Husa pod nawodom Jana Želivskeho 30. septembra 1419 němskich radźićelow z woknom ćisnyli, štož bě spočatk wojowanja husitow. Druhe­ Praske z-woknom-ćisnjenje 1618 je tak Třicećilětnu wójnu zawiniło.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND