Duda chcył „són“ předstajić
Pólski prezident hotuje so na wopyt pola prezidenta USA
Waršawa. Pólski prezident Andrzej Duda pojědźe 18. septembra do USA. We Washingtonje wočakuje jeho Donald Trump k wosobinskej rozmołwje. To zdźělištej kencliji wobeju prezidentow.
Dotal njeje znate, kak dołho chce Duda ze swojej mandźelskej Agatu w Americe wostać. Medije porno tomu dosć wobšěrnje wo temach rozprawjeja, kotrež chcetaj statnikaj wobrěčeć. Wusahowaca tema budźe nowy płunowód Nord Stream 2 z Ruskeje pod Baltiskim morjom do Němskeje a dale do zapadneje Europy. Pólskej je tema přewšo wažna. Dotal dóstawa wona zemski płun z Ruskeje. Dokelž njeje pólsko-ruski poměr runjewon najlěpši, chcyła so wot ruskeho płuna njewotwisna sčinić a radšo płun z USA kupować, štož wšak by zajimam Trumpa wotpowědowało. Tón dźě pyta dawno za woteběraćelemi ameriskeho „fracking-płuna“. Pólska so nimo toho nadźija, zo Trump nowemu płunowodej z Ruskeje tola hišće zadźěwa, na přikład ze sankcijemi přećiwo na twarje wobdźělenym předewzaćam, kaž su to ruski Gazprom, němski Wintershall abo britisko-nižozemski Royal Dutch.
Fota a film swědki podawkow
Peter Čačko rozprawja z Bratislavy za Serbske Nowiny
Słowakska wopomina runja Čěskej lětsa rjad wažnych róčnicow. Před 100 lětami zrodźi so Čěskosłowakska (ČSSR), w februaru 1948 zmocowa so komunistiska strona knjejstwa, a nětko w awgusće bě 50 lět po tragiskej okupaciji kraja přez wójska Sowjetskeho zwjazka a dalšich socialistiskich statow.
Što bě přičina inwazije wójskow Waršawskeho zrěčenja? W 60tych lětach bě so socialistiski towaršnostny porjad w ČSSR do ćežkeje krizy dóstał. Prezident a generalny sekretar komunistiskeje strony Antonín Novotný haćeše pruwowanje zmylkow w ekonomiji a politice, čehoždla jeho z funkcije wotwołachu a powołachu za to Alexandera Dubčeka. Novotný dyrbješe tež prezidentstwo złožić. Zastojnstwo přewza general armeje Ludvík Svoboda.
Zatřěleneho nowinarja wopominali
Bratislava (SŽ/K). Runje poł lěta je wot toho dnja zašło, zo buštaj słowakski přepytowacy nowinar Jan Kuciak a jeho njewjesta Martina Kušnírová zamordowanaj. To je kónc tydźenja mnohich ludźi na wšelkich městnach w kraju pohnuło, wopomnić woporaj žałostneho njeskutka. We wsy Vel’ká Mača, hdźež běchu zatřěleneju 25. februara našli, kładźechu při małym pomniku kwěćele a stajachu swěčki. W Košicach přewjedźechu wopominanje pola Wědomostneje knihownje, hdźež běchu so krótko po złóstnistwje protesty přećiwo knježerstwu Roberta Fica wotměli. W Bratislavje počesćichu sta ludźi na Naměsće narodneho zběžka woporaj z kwětkami a swěčkami. Narěčow nihdźe žanych njebě. Iniciatiwje Za dobru Słowaksku, kotraž je wopominanja organizowała, dźěše wo ćiche napominanje zamołwitych, wuswětlić złóstnistwo, skućene w domje Jana Kuciaka.
Dotal njejsu přepytowarjo wo mordarju ani slěda zwěsćić zamóhli. Wuchadźeja z toho, zo buštaj wobaj wot skazaneho třělca morjenaj.
Babiš a Zeman wopytataj Němsku
Praha (ČŽ/K). Čěski ministerski prezident Andrej Babiš a hłowa stata Miloš Zeman wopytataj přichodny měsac němsku stolicu Berlin, wozjewja powěsćernja čtk. Premiera Babiša wočakuje 5. septembra kanclerka Angela Merkel (CDU). Předmjet jednanjow w jeje zarjedźe budu předewšěm bilateralne poćahi mjez krajomaj kaž tež zhromadne dźěło při njezbytnym modernizowanju přezmjezneje infrastruktury. Nic naposledk póńdźe tohorunja wo naležne prašenja europskeje wzajomnosće kaž tež wo migraciju, wo temje tuž z njemało diferencami mjez Prahu a Berlinom.
Wizita prezidenta Zemana w Berlinje je za 20. september předwidźana. Na programje změje wón rozmołwy ze swojim němskim kolegu Frankom-Walterom Steinmeierom a z kanclerku Merkel. Móže być, zo wužije Zeman swój dwaj abo tři dny trajacy přebytk w zwjazkowej republice tež za wopyt druhich kónčin Němskeje, kaž čtk piše.
1968 – Wulka hańba Pólskej
Susodny kraj hódnoći wobdźělenje na poraženju „Praskeho nalěća“
Waršawa. Jara kritisce a chětro wobšěrnje wěnuja so pólske medije historiskemu podawkej před 50 lětami: poraženju „Praskeho nalěća“ přez wójska Waršawskeho pakta. Pólska bě so na tym ze 750 tankami a 30 000 wojakami a wobdźěliła.
Nowina Rzeczpospolita wěnuje hrózbnemu podawkej wosebitu přiłohu. Hódnoćejo wojersku akciju su sej wšitcy přezjedni: To bě wulka hańba Pólskej. Zasah w Čěskosłowakskej njebě ničo druhe hač 84 dnjow trajaca okupacija. W přiłoze wěnuja so mjez druhim městu Jičínej, kotrež bě wot pólskeje tankoweje diwizije wobsadźene. Tam bě pjany pólski wojak młody čěski porik, kotryž runje z kina domoj dźěše, bjez kóždeje přičiny zatřělił. Wojaka po tym k jastwu na čas žiwjenja zasudźichu, pozdźišo pak po změnje zakonja chłostanje na 25 lět złahodnichu. Morjenje młodeju Čechow je hišće wjele lět čěsko-pólske poćahi, tež mjez ludźimi wobeju krajow, poćežowało.
Něšto wo swójbach a swójbnych
GENERACIJA 16- do 25lětnych wopřijima w Čěskej něšto wjac hač 1,2 milionaj ludźi. Jeje podźěl na cyłkownej populaciji wučinja tuž dwanaće procentow. Tole wujewjeja přisłušne data Čěskeho statistiskeho zarjada (ČSÚ). Staršiski dom wopušćeja młodźi Češa ze 26/27 lětami, štož je snadnje nad přerězkom Europskeje unije. W tym zwisku k přirunanju někotre přikłady z wotpowědneje statistiki EU: W Słowakskej woteńdu młodźi ludźo z 30,8 lětami ze staršiskeho domu. Najnuznišo z tym maja šwedscy młodostni, kiž so přerěznje hižo z 21 lětami zesamostatnjeja. Porno tomu sej młodźi Maltačenjo z tym chwile bjeru, wopušćejo staršiske hnězdo hakle z 32 lětami.
Z čěskeje statistiki dale zhoniš, zo je so loni z generacije 15 do 26 lět 7 001 muž woženił. Njewjestow bě w tej starobnej kategoriji z 13 419 nimale dwójce telko, 16 młodostnych pod 18 lětami su přisłušne sudnistwa „społnolětnili“, zo bychu so směli zmandźelić – zwjetša ze staršim partnerom.
Sobudźěłaćerjow ČSÚ je nic naposledk zajimowało, wobydlerjo kotreje wsy su přerěznje najmłódši. W tym nastupanju smědźa so srjedźočěske Nupaky hordźić – ze starobnym přerězkom 31,7 lět.
Połoženje Romow njezměnjene
Praha (ČŽ/K). Połojca Romow w Čěskej – něhdźe 120 000 ludźi – dyrbi kóždužkuli socialnu wěstotu parować. W Morawsko-šleskim a Ústískim wobwodźe čuja so tři pjećiny Romow na kromje towaršnosće, w Olomoucskim regionje 70 procentow. Tole zwěsća rozprawa knježerstwa, zdźěłana wot instancy za naležnosće mjeńšiny Romow. Dokument konstatuje, zo so porno zašłym lětam njeje žane polěpšenje docpěło a zo ani dlěje trajacy róst hospodarstwa w tym nastupanju njeje ničo na dobro Romow wuskutkował.
Romojo su najwjetša narodna mjeńšina w Čěskej. Wšo dohromady bydli tam na wšěch 240 000 z nich. Jich podźěl wučinja 2,2 procentaj wobydlerstwa kraja (w Słowakskej je to dźewjeć procentow ludnosće). W rozprawje wšak tež rěka, zo přisłuša połojca Romow inteligency a srjedźnej woršće. Nahladny rjad jich přisłušnikow zwjesela so wyšeje zdźěłanosće, wuspěchow na dźěle a dosahacych dochodow dobreho žiwjenskeho standarda.
Kaž ze zwěsćowanjow wuchadźa, so přewažnje negatiwne nastajenje Čechow napřećo Romam změniło.
Babiš na wopominanju wuhwizdany
Prag/Bratislava (dpa/SN). Na wopominanju 50. róčnicy poraženja „Praskeho nalěća“ přez wójska Waršawskeho pakta su wčera w Praze čěskeho ministerskeho prezidenta Andreja Babiša wuhwizdali. Demonstranća narěč Babiša přesahujo „hańba“ wołachu a kritizowachu, zo so załožer populistiskeho hibanja ANO ze swojim knježerstwom na přihłosowanje komunistow zepěra. Wšako bě do politiskeho přewróta 1989 sam čłon komunistiskeje strony.
Kaž Babiš rjekny, nima wón swobodu za wohroženu. Wón wšitkich wobdźiwuje, kotřiž běchu so 1968 zmužiće zadźerželi. „Inwazija wójskow Waršawskeho pakta bě brutalna. Tójšto našich ludźi je žiwjenje přisadźiło“, 63lětny zwurazni.
Babiš a dalši wodźacy politikarjo su wčera před twarjenjom rozhłosa w Praze wěncy połožili. Tam bě w nocy na 21. awgust 1968 k raznym wojowanjam dóšło.
Tež w słowakskej stolicy Bratislavje wotmě so wopomnjenske zarjadowanje. Tak połožichu wěncy při rowje reformoweho komunista Alexandera Dubčeka.
Zesylnja wójsko
Praha (ČŽ/K). Hač do lěta 2026 wotmysli Čěska swoje wójsko z nětčišich 21 000 wojakow na 50 000 powołansce słužacych zesylnić. Mjenowany zaměr je zastupnik načolnika generalneho staba Čěskeje republiki Jiří Baloun na wopyće Woborneje uniwersity w Brnje připowědźił. Po jeho słowach chcedźa na te wašnje jónu postajena standardna sylnosć wójska z 25 000 mužemi docpěć. Zdruha zapřijima to wobsadźenje cyle nowych wotdźělow, na přikład kybernetiki, roboterstwa a dalšich wysokotechniskich družin, bjez kotrychž žane moderne wójsko dźensniši dźeń njewuńdźe. General při tej składnosći zdźěli, zo pobrachuje wójsku k standardnej sylnosći tuchwilu něhdźe 4 000 muži, před třomi lětami bě jich wjac hač 6 000.
Lěta 2004 bě so Čěska woborneje winowatosće wzdała a na powołanske wójsko přešła. Wot toho časa je njedosahaca zwólniwosć wobornokmanych młodych muži k wjacelětnej słužbje z brónju stajnje wjetše abo mjeńše dźěry zawostajała. Přiwšěm dyrbi wójsko zwjazkarske winowatosće spjelnjeć a runje tak zwonka kraja zasahować. Přez wukrajne zasadźenja je wone dotal 21 wojakow zhubiło, z nich 13 w Afghanistanje.
Dwaj rekordaj přetrjechenej
ĆĚLNY WUKON titanskeho rozměra zdokonja tele dny Vladimír Hižnay. Słowakski krajan, z powołanja diagnostikar mostow a připódla we Wysokich Tatrach tworynošer, donjese na wjeršk Sněžki w Kyrkonošach 165,5 kilogramow wažace brěmjo na chribjeće. Z tej wahu přemó wón dotalny rekord 160 kilogramow z lěta 1944, swój čas nastajeny wot wěsteho Roberta Hörera. Za čaru wot Šleskeho domu na samy wjeršk, přibližnje dwaj kilometraj dołhu, trjebaše jeničce 80 kilogramow ćežki Hižnay dwě hodźinje a 19 mjeńšin. Přewodźałoj staj jeho čěskaj tworynošerjej Zdeněk Pácha a Milan Marhan, prěni 160 kilogramow ćežke brěmjo njesucy, druhi „jeno“ ze 80 kilogramami do wyšiny so „dračujo“. Hdyž bě Hörer před 74 lětami woclanu rołu za meteorologisku staciju na wjeršk Sněžki transportował, wobsteješe Hižnayjowy balast ze zwjazanych pakćikow z blešemi mineralneje wody. Za to bě sej wón specielne krosno zhotowić dał. Jeho wosobinski rekord wučinja 170 kg.
