Atmosfera hišće njezměrowana
Peter Čačko rozprawja z Bratislavy za Serbske Nowiny
Štyri njedźele dyrbješe Słowakska towaršnosć do dna přetřasowacej knježerstwowej krizu žiwa być – tak dołho kaž hišće nihdy za čas swojeje 25 lět trajaceje samostatnosće. Wuskutkowało bě wšak ju tež woprawdźite politiske zemjerženje njewšědneje sylnosće. Jónu bě zatřělenje zatajowane počinanja přepytowaceho nowinarja Jána Kuciaka a jeho slubjeneje Martiny Kušníroveje było mordarstwo raza, kajkehož stawizny Słowakskeje njepomnja. Dynamit bě pak k tomu wobstejnosć, zo je Kuciak na tym był wotkryć zwiski italskeje mafije z najwyšimi kruhami słowakskeho knježerstwa.
Žony měli same rozsudźić směć
Změna zakonja wo wotehnaću zbudźa w Pólskej wulke protesty
Waršawa. Plan, změnić zakoń wo wotehnaću dźěsća, zbudźa w Pólskej wulke spřećiwjenje. Tam wojuja žony wo swobodu, „same rozsudźić směć, što so z njenarodźenym dźěsćom stanje“. Dotalny zakoń dowola wotehnaće w třoch padach – wobsteji-li wulke riziko za žiwjenje a strowotu žony, je-li wona wumocowana a je-li płód w žiwoće ćežko wobškodźeny. W třećim mjenowanym dypku pak ma so po předstawje cyrkwje a knježaceje politiskeje strony Prawo a sprawnosć (PiS) zakoń změnić.
Čěska dale rosće
Praha (ČŽ/K/SN). Wobydlerstwo Čěskeje je w minjenym lěće wo dobrych 31 000 na cyłkownje 10 610 055 dušow přibyło. Telko ludźi bě susodny kraj naposledk kónc Druheje swětoweje wójny měł. Porodow su stawnistwa loni 114 405 registrowali, štož je jich najwjac po lěće 2011. W něhdźe 36 000 padach je dóšło k přetorhnjenju samodruhosće. Zemrěło je loni 111 445 ludźi, najwjace w minjenych dwaceći lětach. Zmandźelenjow bě na wšěch 52 567. Nawoženjam bě najčasćišo 30, njewjestam 27 lět. 25 755 mandźelstwow bu zaso rozwjazanych, porno lětu 2016 je to něhdźe 800 wjace.
W minjenym lěće je so 46 000 wukrajnych ludźi do Čěskeje přesydliło, 8 500 wjac hač lěto do toho. Mjez nimi bě 10 300 Ukrainjanow, 6 500 Słowakow, nimale 2 500 Rusow a 2 700 Vietnamjanow. Do wukraja je 17 700 Čechow ćahnyło.
Podźěl wukrajnikow w poměrje k cyłkownemu wobydlerstwu wučinja w Čěskej runje 4,5 procentow a je w přirunanju z druhimi statami Europskeje unije tuž poměrnje snadny. Čěska republika steji nastupajo to na 19. městnje mjez 28 krajemi EU. W Němskej je porno tomu kóždy dźesaty wobydler wukrajneho pochada.
Knježerstwo dowěru dóstało
Bratislava (SŽ/K/SN). Nowemu słowakskemu koaliciskemu knježerstwu ministerskeho prezidenta Petera Pellegrinija je Narodna rada z wjetšinu hłosow dowěru wuprajiła. 81 zapósłancow parlamenta wobkrući tak naslědnika Roberta Ficoweho kabineta. Nimo zastupnikow knježerstwowych stron Smer-Socialna demokratija, Słowakskeje narodneje strony (SNS) a Mosta-Hid su tež njestronscy zapósłancy tak jednali. Opozicionelne strony, kotrež chcyli najradšo dočasne wólby docpěć, su knježerstwu Pellegrinija dowěru zapowědźili. Mjez druhim wone raznje kritizowachu, zo je program Ficoweho kabineta bjez kóždeježkuli korektury přewzało. Za nowowólby wotměwaja so hižo tydźenje tež demonstracije dale a wjace ludźi.
Nastupajo zamordowanje přepytowaceho nowinarja Jána Kuciaka a jeho slubjeneje Martiny Kušníroveje slědźa cyłe teamy zastojnikow dotal bjez wuspěcha za skućićelom złóstnistwa. Z obdukciju jeju ćěłow su zwěsćili, zo bě so njeskutk hižo 21. februara wječor stał, štyri dny tuž do namakanja zamordowaneju w jeju domskim.
„Damu“ da Vincija wobdźiwać
Krakow (JBR/SN). Francoska je horda na najsławniši žónski portret swěta – „Monu Lisu“. A Pólska? Ta ma „Damu z hermelinom“. Jenički to wobraz italskeho molerja renesansy Leonarda da Vincija w narodnych zběrkach wuměłskich twórbow Pólskeje. Portret z lěta 1490 předstaja Ceciliju Gallerani, lubku Mailandskeho wójwody Ludovica Sforzy.
Zajimawy je puć „Damy“ z Italskeje do Pólskeje. Princ Adam Jerzy Czartoryski bě wobraz 1800 za swoju mać kupił, kotraž zarjadowa na to prěni zjawny muzej. Kónc Druheje swětoweje wójny nacisća portret sćazachu a wotwjezechu jón do Bayerskeje, 1946 pak wróćichu jón zaso do Krakowa. 1991 dyrbješe pólska „Dama“ na přeće prezidenta Georga Busha do USA, byrnjež muzeologojo přećiwo tomu byli. Před lětomaj je swójba Czartoryski wobraz pólskemu statej za 100 milionow eurow přewostajiła.
Štóž chce „Damu z hermelinom“ wobdźiwać, móže to w Krakowskim Narodnym muzeju. Nětko ma rjanolinka wulki nadawk – wabić swět do Krakowa składnostnje klětušich 500. posmjertnin wulkeho mištra Leonarda da Vincija.
Problem čisło jedyn – korupcija
Praha (ČŽ/K/SN). Za najwjetši problem swojeho kraja maja Češa korupciju. We wotpowědnym woprašowanju agentury CVVM zwuraznja to 91 procentow ludźi. Druha najnaležniša wěc su ćěkancy a třeća kriminalita, předewšěm padustwa. Bjezdźěłnosć porno tomu ludźi scyła njejima, njebjeru ju prosće na wědomje.
Dźiwajo na tuchwilnu politisku situaciju přiběra mjez wobydlerjemi zajim za poćahi z wukrajom, tak za čłonstwo Čěskeje republiki w Europskej uniji. Na druhej stronje pak njezajimuje so zjawnosć wulce za kulturu, wójsko, poskitk tworow we wobchodach a posłužby, ani za wědomosć a slědźenje.
Při rozsudźe wo tym, što je kak jara naležne, njejsu w tutym woprašowanju instituta slědźenja za měnjenjemi zwučene faktory kaž staroba, schodźenk zdźěłanosće abo žiwjenski standard wulki wliw měli. Bytostniše bě, koho je respondent za prezidenta wolił – Miloša Zemana abo Jiříja Drahoša. Za wolerjow Zemana běchu najnaležniše temy migranća, socialna wěstota a kriminalita. Wolerjow Drahoša zajimowaše najbóle politiska situacija Čěskeje republiki.
Pólska ma „swojich“ ćěkancow
Němska stejišćo susodneho kraja skónčnje zrozumiła
Waršawa. Hnydom po wólbach do zastojnstwa poda so němska zwjazkowa kanclerka Angela Merkel (CDU) minjenu póndźelu do susodneje Pólskeje, po tym zo bě do toho w Francoskej pobyła. Mjeztym zo bě to němskim medijam jenož krótku informaciju hódne, bě wopyt Angele Merkel w Pólskej prěnja tema powěsćow a wšitke medijowe wobłuki dominowacy. Njezadźiwa tuž, zo su žurnalisća na kóždu sadu kanclerki wosebje dokładnje słuchali. Na wulkej konferency po rozmołwje z pólskim premierom Mateuszom Morawieckim wužórli so kanclerce wuprajenje, na kotrež běchu Polacy hižo dołho čakali. „Tež Pólska ćěkancow přijimuje“, wona zwurazni. Sada bě nadpismo na nimale wšěch prěnich nowinskich stronach.
Pochod žiwych přewjeduja 30 lět
Waršawa (JBR/SN). Wot lěta 1988 přewjeduja w Pólskej Pochod žiwych, na kotrymž zhromadźeja so tysacy młodostnych z Israela, Pólskeje a dalšich krajow, ale tež časowych swědkow holocausta. Wopomnjenski pochod w aprylu wjedźe wot wrotow bywšeho koncentraciskeho lěhwa Auschwitz z napisom „Arbeit macht frei“ hač do zaničowanskeho lěhwa Birkenau a je tři kilometry dołhi. Při rozwalinach krematorija je hłowna swjatočnosć.
Lětsa wšak je dźěl wuchowanych z holocausta wotpokazał přijěć, kaž zdźěli to direktor Muzeja Auschwitz-Birkenau Piotr Cywiński. Přičina wotprajenja je nowy zakoń wo holocausće, kotryž wot 1. měrca zakazuje, Polakam sobuwinu na němskich złóstnistwach w Druhej swětowej wójnje dawać, hewak hrozy jastwo. Swědcy so nětko boja zjawnje a wotewrjenje wo swojim dóńće powědać.
Wěste tež njeje, hač budźetaj prezidentaj Pólskeje a Israela zhromadnje pochod přewodźeć – wobaj njejstaj swoje wobdźělenje dotal hišće potwjerdźiłoj. Špatny to přikład, kak so njetrěbny poli- tiski zakoń wuskutkuje, podšmórny Piotr Cywiński w njedawnym interviewje.
Wuswětlowanje z pomocu biblije
NJEWĚRJACE dźěći su cilowa skupina knihi z titlom „Biblické příběhy“ (Bibliske podawizny). W prěnim rjedźe za nje mjenujcy je znaty čěski nakładnik-spisowaćel, sam ateist Martin Vopěnka (rodź. 1936), tute literarne dźěło stworił. Z nim chce młodostnym wuwědomić korjenje europskeje ciwilizacije. K tomu přinošuja na swoje wašnje tež ilustracije rysowarja Jiříja Votruby. „Dokelž smy mjenje bóle njewěriwy narod, dyrbimy sej přiwšěm toho wědomi być, zo smy w křesćanskej ciwilizaciji žiwi a zo nas wona njesměrnje wobwliwuje. Tute korjenje su dźens wosebje wažne, hdyž mamy wotwobarać ekstremistiske nahlady na migraciju, Vopěnka rjekny, dodawajo, „wudawamy so za Europjanow, docyła njewědźo, što to woznamjenja.“ Ze swojimi „Bibliskimi podawiznami“ spisowaćel zdobom přitomnosći špihel staja. Čitar měł začuć, zo wone jeho nastupaja a zo wotmołwjeja na prašenja, kotrež wón ma. „Njeje to žana cyle wólna wuměłska twórba. Dźe wo to, dźěsću bibliske podawizny přibližić tak, zo by zrozumiło, što wobrazy kaž Wuhnaće z raja abo Archa Noacha woznamjenjeja.
