Pólske pirogi w kosmosu
Astronawt Sławosz Uznański-Wiśniewski zbudźa zajim za staciju ISS
Waršawa. Jara hordźi su Polacy na swojeho noweho astronawta w swětnišću. Sławosz Uznański-Wiśniewski je minjeny tydźeń z třomi dalšimi astronawtami na Mjezynarodnu swětnišćowu staciju (ISS) dolećał. Jemu poboku su nawodnica skupiny Peggy Whitson z USA, Indičan Shubhanshu Shukla a Madźar Tibor Kapu. Skupina wužiwaše raketu typa Falcon 9 předewzaća SpaceX Elona Muska a startowaše na swětnišćowym dwórnišću Cape Canaveral w zwjazkowym staće USA Floridźe. Skupina misije „Ax-4“ přebywa dwaj tydźenjej na staciji a ma so po planje srjedź přichodneho tydźenja na zemju wróćić. Za Pólsku je to mjeztym druhi zastupnik w swětnišću: Prěni bě 1978 kosmonawt Mirosław Hermaszewski w sowjetskej rakeće Sojuz. Pólska misiju swojeho astronawta z nimale 70 milionami dolarow financuje.
Pólska tohorunja mjezu kontroluje
Waršawa/Berlin (dpa/SN). Reagujo na němske pomjezne kontrole tež Pólska wot přichodneje póndźele swoje mjezy kontroluje. Tole je pólski ministerski prezident Donald Tusk na posedźenju knježerstwa zdźělił. Tež mjezu wuchodneho susoda Litawskeje chcedźa kontrolować.
Zwjazkowy kancler Friedrich Merz (CDU) je němske pomjezne kontrole za wobmjezowanje ilegalneje migracije přećiwo přiběracej kritice wukraja zakitował. „Dyrbimy kontrolować, dokelž njeje škit europskich wonkownych mjezow w dosahacej měrje zaručeny“, wón rjekny.
Tusk nowinarjam we Waršawje znapřećiwi, zo reaguje z kontrolemi na zadźerženje němskeho knježerstwa. „Sym němsku stronu wospjet warnował a sym z nowym kanclerom Merzom wo tym rěčał“, wón praji. Dotalna sćerpna pozicija Pólskeje hladajo na jednostronske kontrole Němskeje pak dlěje móžna njeje.
Dźěłarnistwo policije z tym liči, zo suwaja na mjezy migrantow „tam a sem“: Němska je wotpokazuje a do Pólskeje wróćo sćele. Pólscy hranicarjo ludźi zaso do Němskeje sćelu.
Ludźo popřeja sej drohi dowol
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Pućowanske agentury wočakuja tež lětsa zaso jara dobru sezonu. Po hubjenych lětach koronoweje krizy dla chce dźeń a wjace Čechow swój dowol we wukraju w hotelach ze štyrjomi abo samo pjeć hwěžkami dožiwić. Jiřina Ekrt Jirušková, dźěłaćerka internetoweho poskićerja pućowanjow Invia, zdźěli, zo je zajim za dowol we wukraju wo dźesać procentow rozrostł. Předań krótkodobnych pućowanjow budźe lětsa samo hišće wuspěšniša hač loni. Zastupjerjo pućowanskeho běrowa Alexandria zwěsćeja tuchwilu samo rozrost wo 15 procentow. Tón ma za marketingoweho direktora tutoho běrowa Petra Šatneho dwě přičinje. Sprěnja njemóže ludźom nichtó dožiwjenja z dowola wzać a zdruha zhubjeja pjenjezy swoju hódnotu. Lětsa płaći dowol za swójbu z dźěsćomaj w Grjekskej, Turkowskej abo Egyptowskej mjez 63 750 (2 500 eurow) a 76 500 (3 100 eurow) krónami. To rěka, zo njejsu so płaćizny porno lětu 2024 wuraznje změnili. Cyle nawopak samo wjace Čechow je zwólniwych, swoje pjenjezy do drohotnišeho dowola z přidatnymi słužbami inwestować.
Pólska so němskeho wójska njeboji
Waršawa (dpa/SN). Pólska a Němska měli po słowach pólskeho wonkowneho ministra Radosława Sikorskeho zhromadnje přećiwo wohroženju přez ruske rakety w enklawje Kaliningrad nad Baltiskim morjom postupować. Minister ma to za „nuzne pólsko-němske wužadanje“.
Plany zwjazkoweho knježerstwa nastupajo wobrónjenje Němskeje w Pólskej žane wobmyslenja njezbudźeja, rjekny Sikorski w rozmołwje z powěsćernjemi dpa, PAP a AFP. „Smy dobri zwjazkarjo a dyrbimy swoje wójska wutwarić, kotrež nikoho njezatrašeja, ruskeho prezidenta Wladimira Putina pak wottrašeja. Pólska so němskeho wójska njeboji.“
Pólska na wuchodnej kromje NATO swoje wójsko zesylnja, dokelž čuje so wot Ruskeje wohrožena. W Němskej je zwjazkowy kancler Friedrich Merz natwar najwjetšeje konwencionalneje armeje w Europje připowědźił. Na wjeršku NATO w Den Haagu běchu Rusku jako „dołhodobnje najwjetše wohroženje NATO“ zastopnjowali a masiwne zwyšenje wudawkow za brónjenje wobzamknyli.
Tatarstan – zwrěšćeny són wo „suwereniće“
Republika Tatarstan rozpřestrěwa so při srjedźnym toku rěki Wolgi. Na přestrjeni 68 000 km² su tule štyri miliony wobydlerjow žiwi. Hladajo na narodnostnu zestawu regiona maja Tatarojo snadnu wjetšinu (54 %), druhi najwjetši etniski cyłk pak su tule Rusojo (40 %).
Wot połojcy 16. lětstotka su Tatarow poněčim do ruskeho mócnarstwa integrowali. Wosebity narod pak njeje swoju identitu, tradicije a rěč zhubił. W socialistiskim času rusifikacija a rěčna asimilacija přiběraštej.
Čěska kruće poboku USA
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Čěski premierminister Petr Fiala je měnjenja, zo wohrožuje atomowy program iranskeho knježerstwa mjezynarodnu wěstotu. Tohodla je jasne, zo chcedźa USA ze swojimi nalětami twarej atomowych brónjow zadźěwać, zdźěli Fiala zašłu njedźelu na platformje X. W nocy na njedźelu bě USA tři atomowe zawody w Iranje bombardowała. Tež zakitowanska ministerka Jana Černochová měni, zo je skónčenje atomoweho programa njewobeńdźomne za wěstotu Europy a Čěskeje. Jan Lipavský wonkowny minister je podobneho měnjenja. „Wobkedźbujemy situaciju w Bliskim Wuchodźe z wulkim zajimom a podpěramy diplomatiske rozrisanje“, podšmórny Lipavský w Brüsselu. Na wjeršku wonkownych ministrow w belgiskej stolicy wuradźowachu politikarjo mjez druhim wo prašenju, hač přeńdźe Israel ze swojim postupowanjom w Gazaskim pasmje přećiwo čłowjeskim prawam. Wšako su česćenje tutych w asociěrowanskim zrěčenju mjez Europskej uniju a Israelom zakótwili.
„To je hela – wuchowajće nas!“
Pólska swojich krajanow z Israela ewakuuje a pyta za přičinami konflikta
Waršawa. Tež w Pólskej su wěriwi wčera dźeń Božeho ćěła woswjećili. Po wšěm kraju wotměchu so wulke procesiony z tysacami wěriwych. Puće procesionow běchu z kwětkami pokryte, města a wsy wupyšene. Po Božich mšach zhromadźichu so swójby na piknik. Wšako je dźeń za wšěch Polakow swobodny.
Swjatočna nalada pak je lětsa zaćěmnjena, po tym zo je wójna mjez Israelom a Iranom wudyriła. W srjedźišću rozprawnistwa medijow steji ewakuowanje pólskich staćanow z Israela, hdźež iranske rakety rozbuchuja. Dźakownje wo tym pisaja, zo je Słowakska z prěnim lětadłom nimo swojich staćanow tež 15 Polakow do Bratislavy přiwjezła. Mjeztym je Pólska sama započała swojich ludźi z Israela wuchować. Mašiny startuja w jordaniskej stolicy Ammanje, 160 kilometrow wot Tel Aviva zdalenej.
Tež Čěska ewakuuje z Israela
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Wjacori Češa su tuchwilu w Israelu a chcedźa wojerskich rozestajenjow z Iranom dla kraj wopušćić. Tuchwilu pak njeje móžno, zo so z Israela z lětadłom do Čěskeje wróća. Tohodla pytaja čěscy politikarjo za móžnosćemi swojich staćanow ewakuować. Póndźelu rano jědźechu někotre busy z Tel Aviva do Egyptowskeje. W nich sedźachu wubojani ludźo. Čěske knježerstwo bě lětadło do Scharm-el-Scheicha pósłało. Wěstotnych přičin dla pak zatajichu drobnosće wo wuchowanskej akciji. Wječor we wosmich pak zběhnje so lětadło skónčnje do powětra. „Ludźo w lětadle běchu jara wolóženi, zo smědźachu so domoj wróćić. Hišće w samsnej nocy w Čěskej přizemichu“, zdźěli Cyril Bumbálek, zastupowacy wulkopósłanc w Israelu.
Po systemje Drozd čěskeho wonkowneho ministerstwa, do kotrehož móža so pućowacy we wukraju zapisać, je tuchwilu 144 čěskich staćanow w nadpadnjenym kraju. Jenož 70 z nich wróćichu so do domizny. Ći tamni dale čakaja a so na dalši ewakuaciski lět nadźijeja.
Słowacy wopušća Israel
Lětadle Bratisławskeho knježerstwa staćanow kraja domoj přiwjezli
Bratislava/Berlin (dpa/SN). Słowakska zasadźuje wot wčerawšeho dwě lětadle knježerstwa, zo by swojich staćanow a dalšich wobydlerjow EU z Israela ewakuowała. Tole zdźěla wonkowne ministerstwo kraja w Bratisławje. Dokelž su israelske lětanišća zawrjene, wužiwatej słowakskej mašinje lětanišća w Jordaniskej a Cypriskej. Z prěnjej mašinu je wčera wječor 73 pasažěrow w Bratisławje přizemiło. Mjez nimi bě 30 słowakskich staćanow a 43 wobydlerjow dalšich krajow EU kaž Čěskeje, Pólskeje a Awstriskeje. Na lětanišću wočakowachu jich wonkowny minister, nutřkowny minister a zakitowanski minister Słowakskeje.
„Takle njemóžu dlěje knježić“
Pólski ministerski prezident Donald Tusk podpěru koalicije dóstał
Waršawa. Wothłosowanje wo prašenju dowěry předwčerawšim, srjedu, w pólskim sejmje bě w prěnim rjedźe naležnosć politiski přichod ministerskeho prezidenta Donalda Tuska nastupajo. Poražka liberalneho kandidata, Waršawskeho wyšeho měšćanosty Rafała Trzaskowskeho, we wólbach prezidenta 1. junija bě naposledk zdobom poražka Tuska. Tón nima so nětko jenož na „blokadu prezidentskeho palasta“ z nowym prezidentom Karolom Nawrockim nastajić. Za kulisami dawaja mnozy Tuskej sobuwinu na poražce Trzaskowskeho, wšako je ministerski prezident jako nawoda knježerstwa najwyši zastupnik politiskeje Waršawy. „Pod tutymi wuměnjenjemi njemóžu hižo dlěje knježić“ bě facit Tuska. Wón chcyše wědźeć, hač ma po zwrěšćenych prezidentskich wólbach scyła hišće podpěru swojeje koalicije. Njeby-li ju wjace měł, by dyrbjał wotstupić, a z nim wšitcy ministrojo knježerstwa.
