Wulka česć zmužitej swójbje
Pólska wočakuje 30 000 wěriwych na swjatočne zbóžnoprajenje
Waršawa. Pólska hotuje so zajutřišim, njedźelu, na nabožny a narodny wjeršk, w stawiznach kraja a cyrkwje dotal njesłyšany: na zbóžnoprajenje cyłeje swójby, staršeju a sydom dźěći. Stawizny swójby Ulma w juhopólskej wsy Markowa pod Karpatami mjeztym kóždy Polak znaje. Hłuboko wěriwa swójba bě za čas němskeje okupacije 15 měsacow dołho dwě židowskej swójbje chowała, štož bě kruće zakazane a bu z wěstej smjerću chłostane. Swójbu pak přeradźichu. Na to su 24. měrca 1944 němscy wojacy zhromadnje z pólskimi pomocnymi policistami přijěli a wšitkich morili: najprjedy wšěch wosom Židow, po tym Józefa Ulmu a wysoko zańdźenu mandźelsku Weroniku, kotraž bě hižo w hronach. Na kóncu zatřělichu šěsć žałosćacych dźěći w starobje jednoho do wosom lět. Wone dyrbjachu do toho přihladować, kak jich staršeju morja.
Knihi Kundery přepodali
Mjezy k Běłoruskej zawrěć
Pólski nutřkowny minister Kamiński z kolegami baltiskich krajow rěčał
Waršawa. Wojowarjo ruskeje priwatneje armeje Wagner na teritoriju Běłoruskeje zamołwitych w Pólskej dale znjeměrnjeja. Njedawna smjerć jich nawody Jewgenija Prigožina strach hišće zesylnja. Hłowne prašenje je, što zóldnarjo bjez swojeho charismatiskeho rozkazowarja nětko činja. We wojowanjach na Ukrainje wukmanjeni a nazhonići bojownicy móhli so snano přećiwo Pólskej měrić. Pječa dóstawaja w Běłoruskej samo wupokazy z nowym mjenom, zo móža do wukraja hić, bjez toho zo bychu jich tam jako „wagnerowcow“ identifikowali.
Dalša přičina ćežow su migranća, kotrychž běłoruski mócnar Aleksander Lukašenko – w nadawku ruskeho prezidenta Wladimira Putina – cyle zaměrnje do Pólskeje a dale do zapadnych krajow sćele, zo by wšu Europsku uniju wosłabił.
Česko-lužický věstník dale wuchadźa
Po dlěje hač lěto trajacej přestawce su falowace čisła po dwěmaj měsacomaj wuchadźaceho časopisa Česko-lužický věstník 2021 nětko wušli. Jedna so wo štyri čisła za měsacy meja do decembra we wobjimje 40 stronow, štož je něhdźe trójce wjac stronow hač zwučeny wobjim časopisa. Kaž přeco poskićuje věstník zajimawe teksty, kotrež njejsu – byrnjež zapozdźene – čitarjej na škodu.
Jurij Łušćanski spomina na wuznamneho čěskeho sorabista Jiříja Mudru (1921–2009), kotryž by 2021 swoje 100. narodniny woswjećił. Katja Brankačkec je napisała nekrolog za serbskeho slawista Hinca Schuster-Šewca (1927– 2021), Kinga Kijo dopomina na pólsku sorabistiku Ewu Siatkowsku (1930–2020). W chronice spominaja na serbskeho duchowneho Clemesa Hrjehorja (1953– 2021), superintendenta Siegfrieda Alberta (1937–2021) a na w Čěskej bydlaceju sotru a bratra Luisu a Bohumíra Härtelec. Wobšěrniši nekrolog za jeničkeho jendźelskeho sorabista Geralda Stona (1932–2021) je Milan Hrabal napisał.
Přemało rjemjeslnikow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Inflaciska rata je so w susodnym kraju hižo znižiła a twaršćizny so potuńšeja – to zbudźi lóšt, swoje bydlenje zmodernizować dać. Zwostanje pak tola jedna starosć – njeje mjenujcy dosć rjemjeslnikow. Štóž so lětsa hišće z mysličku nosy, swoje bydlenje wot fachowca porjeńšić dać, móže swoje plany prawdźepodobnje hakle klětu zwoprawdźić. „Mój terminowy zapisnik je połny a hač do kónca lěta njemóžu dalše nadawki přiwzać“, informuje Libor Vlach, šef firmy VIP instalace. Jeho předewzaće zatwarjuje wodowody a płunowody kaž tež tepjenja do bydlenjow a jednoswójbnych domow. Ani za mjeńše porjedźenja jeho přistajeni swobodne terminy nimaja. „Kóždy dźeń nas ludźo, kiž trjebaja nuznje reparatury abo tajke słužby kaž wuměnu kartušy abo dušowanskeje kabiny, wo pomoc proša. Mamy naprašowanja z Prahi a z cyłeho srjedźo-čěskeho wobwoda. Ale bohužel njemóžemy pomhać“, zdźěli Vlach. Jeho firma njeje jenička, kiž je tuchwilu w tajkim połoženju.
Karel Holomek zemrěł
Praha (dpa/SN). Čěski aktiwist Romow a bywši politikar Karel Holomek je njeboh. Wón zemrě předwčerawšim, njedźelu, w starobje 86 lět, wot njeho sobu załoženy muzej kultury Romow w Brnje zdźěli. Holomek je tež sobuzałožer Towaršnosće Romow na Morawje w lěće 1991. Bywši prezident Václav Havel je jemu lěta 2002 za jeho towaršnostne zasadźenje čěski zasłužbowy rjad spožčił.
Jako dźěćo je 6. měrca 1937 w Brnje rodźeny Holomek nacionalsocialistiske přesćěhanje Romow a Sintow na wšelakich městnach kraja přežiwił. Po Druhej swětowej wójnje studowaše wón mašinotwar a dźěłaše jako asistent na wojerskej akademiji w Brnje. Po tym zo bě inwaziju wójskow Waršawskeho zrěčenja w awgusće 1968 do Čěskosłowakskeje kritizował, wón swoje zastojnstwo zhubi. Wón přizamkny so disidentam a rozšěrjowaše zakazanu literaturu spjećowarjow. Po demokratiskej změnje 1989 zastupowaše Homolek wot 1990 hač do 1992 Wobydlerski forum (OF) jako zapósłanc w Čěskej narodnej radźe. Pozdźišo bě šefredaktor časopisa „Romano hangos“. W Čěskej je něhdźe 300 000 Romow.
Z hribami wólby dobyć
Pólska zwjazuje wuzwolenje parlamenta z ludowym wothłosowanjom
Waršawa. Wólby parlamenta w Pólskej 15. oktobra su lětsa zwjazane z ludowym wothłosowanjom. Wumysliła bě sej referendum wólbam pod hesłom „Přichod wěstoty kraja“ knježaca narodno-konserwatiwna strona PiS na nastork swojeho předsydy Jarosława Kaczyńskeho. Předpołožić chcedźa Polakam we wólbnych lokalach lisćinu ze štyrjomi prašenjemi. Opozicija pak ludźi namołwja, naprašowanje knježerstwa prosće ignorować.
Wosebity ćah do Berlina
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Bórze woswjeći Němsko-čěski fonds přichoda swoje 25. narodniny. Tohodla přeprošuje hromadźe ze zwjazkowym prezidentom Frankom-Walterom Steinmeierom 9. septembra do parka Berlinskeho hroda Bellevue. Tam wotměje so nimo wobydlerskeho swjedźenja tež wulka narodninska party Němsko-čěskeho fondsa přichoda. Zastup je darmotny, kóždy je přeprošeny.
Pólska dóstanje helikoptery USA
Washington (dpa/SN). Wonkowne ministerstwo USA je tomu přizwoliło, Pólskej wojerske helikoptery předawać, z kotrymiž móže čłonski kraj EU a NATO swoje wójsko zesylnić. Trochowane kóšty za 96 helikopterow a k tomu słušacu techniku wučinja něhdźe dwanaće miliardow dolarow (něhdźe jědnaće miliardow eurow), zamołwity wotrjad ministerstwa zdźěla. Brónje maja wěstotu zwjazkarja NATO polěpšić a kmanosć kraja zwyšić, so tuchwilnym a přichodnym wohroženjam wobarać, w zdźělence rěka.
Pólska bě hižo loni wo to prosyła, bojowe helikoptery w USA kupić směć. Waršawa čuje so wot Ruskeje wohrožena a chce swoje wójsko masiwnje wobrónić. Lětsa chcedźa štyri procenty swojeho hospodarskeho wukona za zakitowanje wudać. NATO je sej w měrowym času sama zaměr dweju procentow stajiła.
Komisiju Ruskeje dla njewutworja
Waršawa (dpa/SN). Pólske knježerstwo njemóže drje wjele diskutowany zakoń nastupajo přepytowanje ruskeho wliwa do wólbow parlamenta w oktobru přesadźić. W tutej naležnosći chce strona „hakle w přichodnej zakonje dawacej dobje jednać“, rjekny frakciski předsyda narodno-konserwatiwneje strony Prawo a sprawnosć (PiS) minjenu sobotu rozhłosowemu sćelakej TVN24. Hižo w předpolu běchu wysokorjadni politikarjo knježerstwa přiznali, zo drje čas za wobzamknjenje zakonja do wólbow hižo njedosaha.
Wot opozicije jako „Lex Tusk“ kritizowany a wospjet změnjeny naćisk zakonja předwidźi wutworić komisiju, kotraž móžny wliw Ruskeje přepytuje. Politikarjow z wuskimi stykami do Ruskeje móhli tak do prašenja stajeć abo samo z politiskeho žiwjenja Pólskeje wuzamknyć.
Po měnjenju přećiwnikow zakonja měrja so prócowanja knježerstwa w prěnim rjedźe přećiwo nawodźe opozicije Donaldej Tuskej. PiS jemu wumjetuje, zo je jako ministerski prezident (2007–2014) přewuske styki z Ruskej wudźeržował a tak Pólskej zeškodźił. Tusk chce wólby parlamenta lětsa nazymu dobyć.
