Spiralu brónjenja sobu wjerćeć
Pólski prezident Andrzej Duda wojerske wiki w Kielcach wopytał
Waršawa. Wulki wothłós žněje tele dny zarjadowanje w Pólskej, kotrež wotměwa so tam mjeztym 32. króć: Mjezynarodne wiki brónjenskeje industrije w Kielcach na juhu kraja. Přehladka, kotruž su předwčerawšim zahajili, traje hišće hač do soboty. Na wšěch 769 firmow ze 34 krajow prezentuje wojerske wudźěłki najwšelakorišeho razu: wot patronow přez třělby hač k tankam a lětadłam. Nowina Rzeczpospolita wěnuje wikam samo wosebite wudaće. Ameriski lětadłowy brónjenski koncern Lockheed Martin wabi w nim z cyłostronskim nawěškom za swoje nowe lětadło F-35, kotrež je tež Pólska skazała. Dokelž mašiny za Pólsku hišće twarja, w Kielcach znajmjeńša hižo raz cockpit lětadła pokazuja.
Quo vadis, srjedźna Europa?
Wólbne wuslědki w Durinskej a Sakskej su za za někotrych Čechow nadźija, zo móže so změna runje tak tež w Čěskej přesadźić. Ale kotra změna poprawom? Ma towaršnosć woprawdźe demokratiju sytu, kaž so husto praji a pisa? Čehodla to? Snano je demokratija njepřitulny system, w kotrymž wšo dołho traje a wšo jara komplikowane je. Na kóncu je kóždy za rozsudy a wuslědki, kotryž so w tutym systemje tworja, někak sobu zamołwity. Abo je snano problem, zo je so zhubiła woprawdźita politiska prawica? Europska politika chila hižo jara dołho na lěwu stronu (tež tohodla smy Britanisku z Europskeje unije zhubili). Politika njeje wjac ekonomiska, ale skerje kulturna a najbóle so stara wo čłowjeska prawa. Štož Serbja derje widźa, dokelž jako mjeńšina steja stajnje w fokusu tuchwilneho systema.
Tragedija na čěskej awtodróze
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Póndźelu wječor su policisća w ramiku wobchadneje kontrole na awtodróze blisko Mělníka nakładne awta přepruwowali. Naraz zwěsćichu, zo chowa so w připowěšaku 30 ćěkancow. Někotři z nich samo ze strachom ćeknychu. Pozdźišo informowachu policajscy zastojnicy na nowinarskej konferency, zo ma wjele z ćěkancow chutne strowotniske problemy a zo je jedna žona po puću ze swojeho kraja žiwjenje přisadźiła. Ćěkancy a wójna běštej hłownej temje wěstotneje konferency „Globsec“, kotraž wotmě so zašły kónc tydźenja w Praze. 2 000 hosći ze 70 krajow, mjez nimi wjele politikarjow, zaběra so wosebje z wójnu w Ukrainje. Po słowach čěskeho wonkowneho ministra Jana Lipavskeho, postaja Ukraina sama, kak zasadźuje čěske brónje w boju přećiwo Ruskej. Na druhim boku pak njedodawa Čěska Ukrainje daloko sahace brónjowe systemy, kotrež móža nadpadnjenemu krajej na kóncu samo hišće škodźić. Lipavský pak je wo tym přeswědčeny, zo měła Ukraina tež tajke brónje wužiwać, dokelž ma prawo, so zakitować.Rekordne wudawki za brónje
Etat Pólskeje za 2025 předwidźi njesłyšany podźěl za wójsko kraja
Waršawa. Pólske knježerstwo ministerskeho prezidenta Donalda Tuska je etat kraja za lěto 2025 předstajiło. Budget, kiž su předwčerawšim, srjedu, w sejmje prezentowali, je we wjacorym nastupanju rekordny.
Wusahowacy je podźěl, kotryž chcedźa za wójsko wudać. Na wšěch 45 miliardow eurow chce knježerstwo za zakitowanje kraja a za nakup nowych brónjow nałožić. Hišće wjace, 55 miliardow eurow, planuje wudać za polěpšenje strowotnistwa. Mnohim je to jasne znamjo, zo chcedźa tak předewšěm kritikarjow změrować.
Premier Tusk wopodstatnja rekordne wudawki za wójsko z nadpadowej wójnu Ruskeje přećiwo susodnej Ukrainje. Tole Pólsku runjewon nuzuje, zakitowanje kraja zesylnić. Waršawa takle samo wot USA žadany zaměr dweju procentow nutřkokrajneho bruttoprodukta za brónjenje daloko překroči: Podźěl wučinja nětko 4,7 procentow, štož tež w mjezynarodnym přirunowanju wusahuje. Runje tak njesłyšany je wobjim kredita, z kotrymž chce kraj wšo tole financować. Deficit wučinja 5,5 procentow – to je wjace hač 70 miliardow eurow.
2023 najhórše lěto było
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Najwyši zličbowanski zarjad doporučuje rozwažniše hospodarjenje a systemiske reformy. W swojej aktualnej rozprawje wo połoženju čěskeho hospodarstwa za lěto 2023 pisa institucija, zo je so loni hospodarski wukon pomjeńšował. Inflacija bě druha najwyša w Europskej Uniji a kraj bě so hišće bóle zadołžił. Tež wudawki dale rosćechu. Nutřkokrajny bruttoprodukt zniži so słabšeje kupneje mocy dla wo 0,3 procenty. Bjez raznych změnow w systemje njemóža so čěske statne financy europskemu přerězkej přiměrić, warnuje Miloslav Kala, nawoda Čěskeho zličbowanskeho zarjada. Financne ministerstwo rozłoži w swojej wotmołwje na zdźělenku, zo běštej energijowa kriza a inflacija wulkej wužadani za Čěsku. Konjunkturne naprawy, kotrež bě knježerstwo njedawno schwalił, so hižo derje na hospodarstwo wuskutkuje.
Złote algi skućićelki mrětwy
Pólska zaběra so z wšelakorymi (nje)rjanymi naležnosćemi
Waršawa (dpa/SN/MG). Po tym zo běchu tony zahinjenych rybow w pódlanskich wodźiznach Wódry nadešli, spytaja pólske zarjady nětko złotu algu zničić. Jeje jědojte kćenja su přičina mrětwy. W zašłych dnjach su do Gliwickeho kanala, kiž je z Wódru zwjazany, wotpowědnje wodźikowy peroksid pušćili, zdźěli ministerstwo za klimu a škit wobswěta we pólskej stolicy. „W nachwilnym posudku je napisane, zo zniči pospyt z wodźikowym peroksidom bańki złoteje algi z eficiencu 90 do 99,9 procentow.“
Zo běchu wodźikowy peroksid zasadźili, pak je jenož krizowa naprawa, zwurazni wobswětowa ministerka Paulina Hennig-Kloska. „Naš cil wobsteji wězo w tym, zanjerodźenja redukować, kotrež nastanu w spjatym jězorje, Gliwickim kanalu a Wódrje.“ Pólska dźěła tuchwilu na planje, wosebje dowoz sele z hórnistwa redukować.
W minjenymaj tydźenjomaj běchu pólske zarjady dohromady 77 tonow zahinjenych rybow z Gliwickeho kanala a spjateho jězora Dzierzno Duze wućahnyli. Wobswětowe ministerstwo rěčeše wo lokalnej wobswětowej katastrofje.
Prócowanja wo šlezišćinu – wjeselo a zludanje
Šlezišćina je zhromadne pomjenowanje za rěčne warianty, kotrež nałožuja w Pólskej, wosebje w Hornjej Šleskej w šěršej wokolinje městow Opole a Katowice, zdźěla pak tež na teritoriju Čěskeje republiki wokoło Českeho Těšína a Jablunkova w krajowym třiróžku Čěska-Pólska-Słowakska. Po podaćach cyłkownje nimale poł miliona ludźi šlezišćinu nałožuje.
Rěčespytnicy njejsu sej přezjedni, hač jedna so wo wosebitu zapadosłowjansku rěč abo jenož wo dialekty pólšćiny. Region Šleska bu w stawiznach přewšo germanizowany. To so nastupajo słowoskład a syntaksu tež w mnohich němskich požčonkach wotbłyšćuje. Čěske a słowakske wliwy pak su runje tak sylne.
Wosebite wodźenje po zwěrjencu
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Dźěło wosebiteje komisije Čěskeho ornitologiskeho towarstwa (ČSO) je paniku mjez plahowarjemi eksotiskich ptakow a zastupjerjemi čěskich zwěrjencow zawinowało. Kaž informuje nawoda Taborskeho zwěrjenca Evžen Korec, su fachowcy ornitologiskeho towarstwa nowe mjena za wjacore eksotiske ptački a za 158 družinow papagajow namjetowali. Plahowarjo přećiwo tomu protestowachu. Woni skedźbnichu na to, zo nastanje wulki chaos nowych mjenow dla. A tež zastupjerjo zwěrjencow njejsu z dźěłom komisije přezjedni. „Masowe přemjenowanje ptakow nima zmysła. Naši ornitologojo so hižo lěta prócuja, ludnosć za škit wšelakich wohroženych družin sensibilizować. Hdyž změja nětko nowe mjena, nastanje wulka šmjatańca a wša próca bě podarmo. Nimo toho dyrbjeli fachowcy popularno-wědomostne publikacije přepisować a informaciske taflički w zwěrjencach změnić“, zdźěli Korec. Komisija je mjeztym zastała dźěłać.
PiS pjenjezy překřiwiła
Pólska justica wuspěch a wulku poražku znjesć dyrbjała
Waršawa (dpa/SN/MG). W zwisku ze sabotažu na pipelinach Nord-Stream w Baltiskim morju je němske zwjazkowe rěčnistwo wukaz zajeća podhladneho do Pólskeje sposrědkowało. Wšako přebywaše podhladny Ukrainjan Wolodymyr Z. naposledk w Pólskej. Přepytowarjo pak njejsu jeho w podatym bydlenju nadešli, praji zastupnica generalneho statneho rěčnistwa Pólskeje we Waršawje. „Muž je spočatk julija hranicu mjez Pólskej a Ukrainu přeprěčił.“ Tole so jemu poradźi, dokelž njeběchu jeho Němcy do Schengenskeho registra zapisali, w kotrymž su poprawom wšitcy zapisani, kotrychž pytaja so europskeho wukaza zajeća dla. „Wolodomyr Z. je hranicu přeprěčił, prjed hač móžachu zastojnicy jeho zajeć. Škitarjo hranicy njemějachu ani informaciju ani zakład jeho zajeć, dokelž njebě wón jako pytany zapisany“, praji rěčnica.
Dźesaćitysacy přećiwo knježerstwu
Bratisława (dpa/SN). Hižo druhi dźeń pospochi demonstrowachu wčera tysacy ludźo w słowakskej stolicy přećiwo lěwicarsko-populistiskemu prezidentej Robertej Ficej a jeho nacionalistiskej ministerce za kulturu Martinu Simkovicowej. Póndźelu wječor hišće běchu wuměłcy a jich podpěraćeljo k demonstraciji wosebje přećiwo kulturnej politice namołwjeli (SN rozprawjachu). Wčera potom organizowaštej dwě liberalnej stronje opozicije masowy protest w centrje města, kotryž měrješe so na cyłe knježerstwo. Organizatorojo zličichu něhdźe 18 000 demonstrantow. Z masy ludźi klinčachu parole kaž „Hańba! Hańba!“, kiž měrjachu so na knježerstwo. W narěčach a na transparentach žadachu sej demonstranća wotstup ministerki za kulturu, někotři samo wotstup cyłeho knježerstwa.
