Wjele zboža, knježe prezidento!
Andrzej Duda na dobyće Donalda Trumpa w USA euforisce reagował
Waršawa. Wólby prezidenta USA su w Pólskej – runje tak w Němskej a druhich krajach – wšo postajaca tema w medijach. Do wólbow jewjachu so wobšěrne přepytowanja wo pačenej towaršnosći w USA a wo prašenju, što ma Pólska wočakować, budźe-li pak Kamala Harris nowa prezidentka pak Donald Trump nowy prezident. Hinak hač w Němskej pak bě wusměrjenje statneho prezidenta Pólskeje Andrzeja Dudy w tymle zwisku wot wšeho spočatka jasne. Hakle před tydźenjemi bě so wón w New Yorku z Trumpom w toho bydlenju zetkał. Tež hewak Duda stajnje zaso potwjerdźowaše, zo přeje sej Trumpa za noweho prezidenta USA. Wotpowědnje euforiske běchu zbožopřeća Dudy, jako so předwčerawšim, srjedu, wólbne dobyće Trumpa wotbłyšćowaše: „Wjele zboža, knježe prezidento. Sće zdokonjeli!“ Medije njejsu přiwšěm na to zabyli, zo bě Andrzej Duda před štyrjomi lětami po dobyću Joewa Bidena sobu jako posledni gratulował, a to tež jeničce „k dobremu wólbnemu bojej“.
Gelsce rěčacy– prěni raz mjeńšina w jadrowej kónčinje
Archipel Wonkowne Hebridy (Outer Hebrides) při sewjerozapadnym přibrjohu Šotiskeje, tež Western Isles mjenowane, ma hladajo na rěčnu situaciju kraja wosebite městno. Je to dźě kónčina z najwyšim podźělom wužiwarjow keltiskeje rěče – gelšćiny. W tutym zwisku móžemy poziciju a wuznam kupow z katolskej Hornjej Łužicu přirunować.
W lěće 1980 zličichu w tutej jadrowej kónčinje hišće něhdźe 80 procentow gelsce rěčacych. Samo w ludličenju z lěta 2011 mějachu snadnu wjetšinu (52 procentow). Po datach z lěta 2022 pak je jich podźěl prěni raz scyła pod połojcu spadnył – na 45 procentow.
Na tamnym boku je po datach z lěta 2022 w Šotiskej cyłkownje 69 710 gelsce rěčacych, dalšich 60 000 wosobow je „wěste znajomosće“ gelšćiny zapodało. To je wo 22 procentow wjace hač w lěće 2011. Tutón rozrost hódnoća rěčni planowarjo jako wurazny wuspěch. Přiběraca ličba rěčacych je wuslědk zesylnjenja gelskeje šulskeje syće. Tež na swětoznatej online-platformje Duolingo, kotraž poskićuje rěčny kursy za wjac hač 30 rěčow, zajimuje so dale a wjace wobdźělnikow za gelšćinu.
Žane pokutne cedlki w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnych temach w susodnym kraju
Praha. Po informacijach ministerstwa za strowotnistwo je tuchwilu 920 000 Čechow bjez domjaceho lěkarja – to je 8,5 procentow wobydlerstwa. Mjez nimi je 131 000 dźěći, zdźěli minister strowotnistwa Vlastimil Válek (Top 09) minjeny kónc tydźenja w Čěskej telewiziji. Minister podšmórny, zo je 40 procentow powšitkownych lěkarjow staršich hač 60 lět a so tohodla bórze na wuměnk poda. Za něšto lět pak maja so ćeže w zwisku z lěkarskim zastaranjom zaso přewinyć, dokelž přihotuje so tuchwilu 1 667 studentow na swoje powołanje. Petr Šonka, předsyda zwjazka domjacych lěkarjow, skedźbni na to, zo je přemało młodych medicinarjow zwólniwych, na wsy dźěłać.
Serbski seminar hač do 2033 zaručeny
Předsyda Praskeho Towarstwa přećelow Serbow (SPL) Lukáš Novosad a čłon předsydstwa Ondřej Šrámek staj wčera w čěskim kultusowym ministerstwje z přisłušnymi zarjadnikami nowe zrěčenje wo wužiwanju rumnosćow w Serbskim seminaru podpisałoj. Z tym je zaručene, zo smě SPL w domje dalšich wosom lět hač do kónca februara 2033 wostać. Wot lěta 2009, jako je so SPL do Serbskeho seminara nawróćiło, je nowe zrěčenje hižo třeće swojeho razu.
Statny swjedźeń w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Wobydlerjo po cyłym susodnym kraju swjećachu póndźelu, 28. winowca, załoženje čěskosłowakskeho stata před 106 lětami. Na Praskim Vítkovje zwjazachu prezident Petr Pavel, premierminister Petr Fiala a dalši wodźacy politikarjo w swojich narěčach podawizny z lěta 1918 z aktualnymi politiskimi podawkami. Petr Fiala wuzběhny, zo stej swoboda a njewotwisnosć drobnej rostlince, kotrejž škitać a zastarać dyrbimy. Předsyda čěskeho senata Miloš Vystrčil strony wobydlerskich demokratow skedźbni na tuchwilne mjezynarodne napjatosće a podšmórny trěbnosć, demokratiju zakitować. Předsydka doma zapósłancow Markéta Pekárová Adamová přeje statej a jeho wobydlerjam demokratiski přichod. Pozdźišo połožichu politikarjo wěncy na row njeznateho wojaka na Vítkovje kaž tež při pomniku Masaryka, sobuzałožerja a prěnjeho prezidenta Čěskosłowakskeje na Hradčanskim naměsće.
Projekt „feministiska Praha“
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. W našej towaršnosći je dźensa samozrozumliwe, zo so žony kubłaja a zo dźěłaja. W 19. a 20. lětstotku pak dyrbjachu sej žony tute prawo wuwojować. Projekt „feministiska Praha“ skići ze swojej webstronu, z digitalnym planom města a pućowacej wustajeńcu móžnosć, sej wotkrywać městna, kotrež z emancipaciju žonow wot 19. lětstotka hač do połstatych lět minjeneho lětstotka zwisuja. „Emancipacija bě poprawom dźěl narodneho hibanja, kotrež ma swój započatk w lěće 1848. Žony mějachu so za feministki, běchu patriotiske, čěska rěč a čěske stawizny běchu jim přewšo wažne“, podšmórny Markéta Štěpánová, zastupjerka njestatneje organizacije Gender Studies. Wosebje w Praze, w bohatšich byrgarskich swójbach, njenošachu so jenož žony, ale tež mužojo z emancipatoriskimi mysličkami. Žadachu sej na přikład prawo na kubłanje holcow.
Stawizny, kiž ženje njeběchu
Jónu sedźach wječor pola dobreho přećela doma, bě hišće ćopła nazyma a rozmołwjachmoj so wo žiwjenju. To su mi najdrohotniše wokomiki w Serbach – žane dźěło, jenož rozpominanje. To su takrjec moje serbske kemše, hdźež serbšćinu přirodnje wužiwam a wo wažnych temach rěču. Kaž něhdy pola Bena na Radworskej zahrodźe wo přičinach přehraća znateho čěskeho koparskeho mustwa Sparta we wubědźowanju wo europskim pokalu. Abo druhdźe w Budyšinje pola Dušana, hdźež sym jemu spytał w kuchni pokazać, kak so originalne spaghetti carbonara spřihotuja. Na kóncu pak prezentowachu jemu tola čěsku wersiju spaghetti carbonary (kotruž poprawom nichtó znać, widźeć a woptać njetrjebał).
Na dobre susodstwo
Waršawa (dpa/SN). Pólska a Sakska chcetej hladajo na spěchowanje hospodarstwa wušo hromadźe dźěłać. Zaměr je, wonkowne wikowanje małych a srjedźnych zawodow wobeju krajow podpěrować kaž tež kooperaciske projekty a partnerstwa spěchować, zdźěli zastupjer hospodarskeho spěchowanja Sakska tzwr (WFS) nětko na wopyće we Waršawje. Tomu słuži tež prawidłowna wuměna informacijow, zo bychu so zhromadne ćežišća naprawow za zhromadne aktiwity wuwiwali.
Zastupjerjo WFS běchu sej zhromadnje z ministerskim prezidentom Michaelom Kretschmerom (CDU) do Waršawy dojěli. „Mjezy přesahowace zhromadne dźěło a wuměna nas zwjazujetej. Wažne su mi dobre poćahi kaž tež dobre hospodarske styki k našim susodam“, Kretschmer wuzběhny. Nětko dojednana kooperacija přisporja nowe hospodarske impulsy w swobodnym staće a pola pólskich susodow.
Jednaćel WFS Thomas Horn zwurazni, zo je Pólska hižo wjele lět jedyn z najwažnišich wikowanskich partnerow za Saksku. „Ćežišćo su při tym mjez druhim regiony w Delnjej Šleskej a Opolu.“
Lódzymny kónc rozmołwy
Napjatosće mjez Pólskej a Ukrainu njepředźěłanych stawiznow dla
Waršawa. Poměr mjez Pólskej a Ukrainu je zaso raz zaćěmnjeny. Nastork nowych napjatosćow bě njedawny wopyt pólskeho wonkowneho ministra Radosława Sikorskeho w Kijewje pola ukrainskeho prezidenta Wolodymyra Zelenskeho. Rozmołwa je so hinak skónčiła, hač běchu to wočakowali.
Knježerstwo bjez Piratow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. 50 milionow krónow (dwaj milionaj eurow) dóstanu gmejny, kotrež wojowachu w minjenych tydźenjach přećiwo wulkej wodźe. Financna pomoc, kotruž Praski magistrat k dispoziciji staji, je předwidźana za wsy a města na sewjernej Morawje, w južnych Čechach a Frýtlantskim wuběžku. Dźesać milionow krónow dóstanjetej měsće Ostrava a Jeseník. Hižo do toho běchu jednotliwe Praske měšćanske štwórće krizowe kónčiny z pomocnymi srědkami kaž na přikład z twarskimi sušakami podpěrali.
