Sto Čechow za Ukrainu do wójny
Praha (dpa/SN). Čěski prezident Miloš Zeman je wjace hač sto wobydlerjam swojeho kraja dowolił, za Ukrainu do wójny ćahnyć. Wón je wotpowědnym indiwidualnym próstwam přihłosował, rěčnik prezidialneho zarjada wčera w Praze zdźěli. Po wobornym zakonju je Čecham poprawom zakazane, w cuzych armejach wojować. Ministerski prezident Petr Fiala dyrbi wuwzaćne dowolnosće hišće schwalić. Powšitkownje pak z tym liča, zo wón to tež čini.
Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj bě wukrajnych dobrowólnych namołwjał, so na boju přećiwo 24. februara zahajenej ruskej inwaziji wobdźělić. Za to chcył wón „mjezynarodnu brigadu“ nastajić dać. Čěska je wot lěta 1999 čłon zakitowanskeho zwjazka NATO. Teje generalny sekretar Jens Stoltenberg je direktne wobdźělenje NATO na wójnje w Ukrainje wospjet wuzamknył, dokelž móhła Ruska tole za přičinu brać, so wojersce tež přećiwo čłonskim krajam zakitowanskeho zwjazka měrić. Te podpěruja Ukrainu předewšěm z wojerskej techniku a ukrainskich wojakow we wobchadźe z njej wukubłuja.
Nowy šef Čěskeje narodneje banki
Praha (dpa/SN). Hospodarski fachowc Aleš Michl je nowy prezident Čěskeje narodneje banki. Statny prezident Miloš Zeman je 44lětneho wčera w Praze za naslědnika Jiříja Rusnoka powołał, kotrehož doba zastojnstwa so kónc junija po šěsć lětach kónči. Michl je wot lěta 2018 čłon rady centralneje banki.
Wobkedźbowarjo maja za prawdźepodobne, zo Michl dotalny kurs narodneje banki změni. Hinak hač jeho kolegojo w radźe narodneje banki bě Michl stajnje zaso přećiwo zwyšenju danje hłosował. Zo bychu so přiběracej inflaciji wobarali, su wodźacu dań mjeztym na 5,75 procentow zwyšili – najwyši to staw po lěće 1990. Płaćizny za přetrjebarjow w Čěskej su w aprylu, přirunujo z lońšim aprylom, wo 14,2 procentaj rozrostli. Hłowna přičina su přiběrace płaćizny energije wójny na Ukrainje dla. Čěska ma z krónu drje swójsku měnu, je pak so z přistupom k EU 2004 zawjazała, dołhodobnje euro zawjesć. W Čěskej prezident w swójskej zamołwitosći čłonow rady narodneje banki a předsydu centralneje banki pomjenuje. Michl je w Praze hospodarstwo studował.
Styki wožiwić
Waršawa/Podstupim (RD/SN). Kraj Braniborska chce wusnjene partnerstwo z pólskim wojewódstwom Mazowieckie, hospodarsce najsylnišim regionom Pólskeje, wožiwić. To braniborska ministerka za financy a Europu Katrin Lange (SPD) po třidnjowskim wopyće we Waršawje minjeny tydźeń wozjewi.
Lange je so mjez druhim z maršalom wojewódstwa Mazowieckie Adamom Struzikom (Burska strona PSL) zetkała, kotryž zastojnstwo wjace hač dwaj lětdźesatkaj wukonja. Struzik wosobinsce bě wožiwjenje stykow nastorčił, Lange rozprawja. Planowane nětko je, zhromadne dźěłowe skupiny Europa-ministerstwa a maršaloweho zarjada wutworić, kotrež měli na přikład při temach kaž su to korona kaž tež wobnowjomne energije, wosebje nastupajo produkciju wodźika, hromadźe dźěłać. Nimo toho chcetej so wobě stronje zhromadnje wo srědki Europskeje unije ze spěchowanskeho hornca Interreg prócować.
Ahrens: Pólska mje jara hnuje
Wjeloraki program Majówki ludźi zahorił
Budyšin. Wjacore lěta zetkawaja so wobydlerjo z Budyšina a wokoliny na tradicionalny pólski mejski swjedźeń Majówka, štož bě tónraz njedźelu, 1. róžownika. Žurla Kamjentneho domu bě kopata połna.
Alexander Ahrens, Budyski wyši měšćanosta, naspomni w swjedźenskej narĕči swoje zwiski do susodneho kraja, mjenujo na přikład wulkotne dožiwjenja tam w dowolowym času. Předewšěm pak wuzběhny njedawny wopyt premiera Mateusza Morawieckeho a nawody knježaceje strony PiS Jarosława Kaczyńskeho w ukrainskej stolicy Kijewje: „Njejsym žadyn wulki fan PiS, ale w tym padźe je mje zmužitosć pólskeho knježerstwa njesměrnje hnuła. Sym hordy, zo mamy tajkeho susoda kaž Pólsku.“
Trjebaja nowe přebytki
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Tysacy ukrainskich ćěkancow, kiž přenocuja tuchwilu w čěskich hotelach a pensijach, dyrbja sej přichodne dny nowe přebytki pytać. W susodnym kraju započina so turistiska sezona a wobhospodarjerjo chcedźa swoje domy zaso dowolnikam poskićeć. „Do štwórteje meje móža ćěkancy hišće w našim hotelu tu w měsće Františkovy Lázně wostać, potom dyrbja bohužel wućahnyć, dokelž trjebamy wšitke stwy za našich hosći“, praji Nela Fantysová, managerka hotela „U namóřníka“, w kotrymž je tuchwilu 23 Ukrainjanow zaměstnjenych. Ze samsnym problemom bědźi so dalšich 500 ćeknjenych žonow a dźěći we wokolinje znateho lěkowanišća. „W tak mjenowanych asistencnych centrumach našeho wobwoda pytamy tuchwilu za narunanjom. To pak rěka, zo potrjecheni dyrbja z nóclěhami w internatach, w najhóršim padźe samo z městnami w sportowych halach spokojom być. Znajemy tu pak tež ludźi, kotřiž maja mjeztym dźěło a pytaja sej sami bydlenje“, praji Jana Pavlíková, nowinarska rěčnica wobwodneho zarjadnistwa.
Zwada na čole čěskeho instituta
Praha (dpa/SN). Na čěskim instituće za Studij totalitarnych režimow (USTR) je razna zwada wo nawodnistwo slědźenišća wudyriła. Wědomostna přirada je minjeny kónc tydźenja kompletnje wotstupiła. Wona přećiwo tomu protestuje, zo stanje so stawiznar Ladislav Kudrna z nowym nawodu domu, rěka w zhromadnej deklaraciji čłonow přirady. Gremijej přisłušeja tež němscy wědomostnicy kaž Detlef Brandes, Martina Winkler a Sarah Scholl-Schneider.
Wot Kudrny předpołoženy koncept „wjedźe institut preč wot dotalneje kritiskeje interpretacije stawiznow“. Z nim hrozy strach politiskeho a ideologiskeho zhladowanja na stawizny. Nimo toho 46lětnemu wumjetuja, zo je w swojich publikacijach material druhich awtorow přewzał, bjez toho, zo by to dokumentował. Kudrna wumjetowanja wotpokazuje, kotrež poćahuja so na jeho knihu wo čěskosłowakskich wojowarjach we wójnje w Indochinje. Institut přeslědźa čas nacionalsocialistiskeho wobsadnistwa a komunistiskeho knjejstwa mjez 1948 a 1989. Minjeny čas je wospjet k turbulencam na čole 2007 załoženeho domu dóšło.
Morawiecki: Zastaranje wěste
Pólska pyta za nowymi žórłami zemskeho płuna po blokadźe Ruskeje
Waršawa. Zawrjenje „płunoweho honača“ přez Rusku na njedobro Pólskeje njeje Polakow woprawdźe překwapiło. Hižo dlěši čas běchu z tajkej reakciju Moskwy ličili, wšako so Waršawa na sankcijach přećiwo Ruskej po nadpadźe na Ukrainu wobdźěla a je tež wažny transitny kraj za transport zapadnych bróni do Ukrainy. Hižo před dlěšim časom bě ruski prezident Wladimir Putin kraj na lisćinu „njezdwórliwych“ sadźić dał.
Mjenje nowych awtow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Čěscy awtotwarcy su lětsa w prěnich třoch měsacach jasnje mjenje awtow produkowali hač w prěnim kwartalu zašłeho lěta. Cyłkowna produkcija wozow je so wo 18,9 procentow znižiła, zdźěli zwjazk awtomobiloweje industrije minjeny pjatk w Praze. Po aktualnych ličbach je lětsa jenož 269 090 nowych awtow čěske awtomobilowe twornje wopušćiło. Najwurazniše straty poćerpi firma Škoda Auto, w kotrejež produkciskich halach su dźěłaćerjo 27,8 procentow mjenje wozow zmontowali.
Wotstronjeja čerwjene hwězdy
Wójna proces pospěša sowjetske wopomnišća w Pólskej wottwarjeć
Waršawa. W třoch městach Pólskeje su předwčerawšim, srjedu, pomniki za padnjenych sowjetskich wojakow wotstronili. Skazani dźěłaćerjo wuzběhnychu z kranami kamjentne stołpy z čerwjenej hwězdu, zo bychu wšelke dźěle do muzejow dowjezli. Oficialnje wšak su města Siedlec, Międzybłocie a Garncarsko jenož pólski zakoń wo „dekomunizaciji“ z lěta 2016 spjelnili. Zakoń zakazuje wšitke komunistiske symbole, kaž čerwjene hwězdy, wopon křižowaceju so hamora a serpa, čerwjene chorhoje runje tak kaž symbole a gesty totalitarnych režimow, kaž něhdyšeje hitlerskeje Němskeje.
Dale płaćiwe je porno tomu zrěčenje mjez Pólskej a Ruskej z lěta 1994, po kotrymž staraja so Polacy wo rowy padłych sowjetskich wojakow a nawopak Rusojo wo rowy pólskich wojakow na swojim teritoriju. Zakoń wo dekomunizaciji njeje tomu zadźěwał, zo je w Pólskej přeco hišće něhdźe 60 zdźěla dosć monumentalnych sowjetskich wopomnišćow. Města njejsu je dotal wotstronili, zwjetša nastawacych kóštow dla.
Dźeń a wyša inflacija w Čěskej
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Po jutrownych swjatych dnjach je so w Kyrkonošach, w najwyšich horinach Čěskeje, sněhakowanska sezona skónčiła. W znatych centrumach za zymski sport kaž na přikład w Harrachovje su so sněhakowarjo jutrownu póndźelu ze swojim zymnym hobbyjom rozžohnowali. Lońša sněhakowanska sezona bě so 3. decembra započała a steješe wospjet w znamjenju koronapandemije, kotraž je so wězo negatiwnje na ličbu wopytowarjow wuskutkowała. Nimo toho dyrbjachu wobhospodarjerjo sněhakowarskich liftow droheje miliny dla hłubšo do swojich kapsow sahnyć.
