Čěska planuje mini-reaktory
Móhli narunanje za wobswětoškódne brunicowe milinarnje być
Praha/Bayreuth (dpa/SN). Zwjazkowe knježerstwo chce so klětu w aprylu wot atomoweje energije rozžohnować. Cyle hinak postupuja porno tomu w susodnej Čěskej. Tam chce liberalno-konserwatiwny kabinet podźěl atomoweje mocy na produkciji miliny hač do lěta 2040 na wjace hač połojcu rozšěrić. Klučowu rólu maja při tym „atomowe mini milinarnje“ – nowe jadrowe milinarnje w małym formaće – zabrać.
Petr Závodský z energijoweho koncerna CEZ je za plany zamołwity. „Jedna so wo připrawy ze samsnym principom kaž pola wjetšich reaktorow, ale ze snadnišim wukonom“, wón wuswětla. Tež tu nastawa para, kotraž ćěri turbinu a generator, kotryž zaso milinu produkuje. Nic jenož wukon je snadniši, niše su tež inwesticiske kóšty. Nowe kuzłarske słowo nuklearneje industrije rěka „Small Modular Reactor“ (SMR), potajkim małe modularne reaktory. „Tu njerěčimy wo reaktorach z Ruskeje abo Chiny, ale jenož wo produktach zapadnych zhotowjerjow“, Závodský potwjerdźi.
„Młode žony přewjele pija“
Dale a snadniša ličba porodow w Pólskej zjawnosć chětro zaběra
Waršawa. Nawoda pólskeje knježaceje strony Prawo a sprawnosć (PiS) Jarosław Kaczyński ze swojej dowólbnej jězbu pokročuje. Minjenu sobotu, 5. nazymnika, přebywaše wón w Ełku, měsće na sewjerowuchodźe kraja. Štož tam snadnu ličbu porodow nastupajo rjekny, je so jara spěšnje do medijow cyłeho swěta dóstało. Jeho słowa „žony žane dźěći nimaja, dokelž přewjele pija“ citujetej tež ameriska nowina „The Washington Post“ a wulkobritaniski dźenik „The Guardian“. „Berliner Kurier“ samo přispomnja, zo Kaczyński ze swojimi wuprajenjemi ludźi dale a bóle nastróža. W Szczecinje a Poznanju přewjedźene naprašowanje wšak wujewja hinaše přičiny. Młodym ludźom pobrachuja wotpowědne wuměnjenja, swójbu załožić a so wo potomnistwo starać. Woni wobžaruja, zo je přemało žłobikow a pěstowarnjow, ale tež, zo su bydlenja předrohe. Žony pak so samodruhosće boja, dokelž dyrbja lěkarjo w padźe komplikacijow při porodźe po nowych zakonskich předpisach na dobro dźěsća a nic maćerje rozsudźić.
„Pólska zabywa, zo je w EU“
Reakcije na planowanu atomowu milinarnju rozdźělne
Waršawa. Kaž je pólski kabinet zdźělił, da wón w kraju prěnju atomowu milinarnju natwarić (SN rozprawjachu). Na srjedownej nowinarskej konferency ministerski prezident Mateusz Morawiecki zaruči, zo budźe wona wěsta a milina čista. Samsny dźeń bě sejm projekt wobzamknył. Inwesticiju miliardow złotych zwoprawdźa w kooperaciji z ameriskim koncernom Westinghouse Nuclear.
Wonkowny minister USA Antony Blinken Pólskej gratulowaše, zo bě so za jich technologiju rozsudźiła. „To je hoberski krok do přichoda w boju přećiwo klimowej změnje. Tale milinarnja dźě zmóžni, wustork wuhlikoweho dioksyda wo 26 milionow tonow wob lěto pomjeńšić“, wón potwjerdźi. Morawiecki wobhladuje předewzaće jako „historiski wokomik“ za swój kraj. Wobaj politikarjej rěčeštaj wo nimale stotysac nowych dźěłowych městnach za inženjerow a atomowych fachowcow we woběmaj statomaj. Z hesłom „Milina z atoma w kóždym domje“, a to hižo za dźesać lět, spyta knježerstwo towaršnosć za projekt přeswědčić. Reakcije su přiwšěm chětro rozdźělne.
W Pólskej twarja prěnjej atomowej milinarni
W běhu njecyłeho tydźenja je Pólska wozjewiła, zo chce w přichodnych lětach dwě atomowej milinarni twarić. Ministerski prezident Mateusz Mazowiecki bě minjeny štwórtk wozjewił, zo je ministerska rada so za twar prěnjeje pólskeje milinarnje z techniku US-ameriskeho koncerna Westinghouse rozsudźiła. Wonkowny minister USA Anthony Blinken podźakowa so pjatk a podšmórny, zo su Zjednoćene staty horde, Pólskej ze sylnym partnerom na polomaj energije a wěstoty być.
Nastać ma prěnja nuklearna milinarnja ze šěsć reaktorami na samym sewjeru Pólskeje, w Pomorskim wojewódstwje, w Lubiatowje-Kopalinje, hdźež je narodna mjeńšina Kašubow doma. Njedaloko wottam bě Pólska hižo we wosomdźesatych lětach jadrowu milinarnju natwarić započała, projekt pak po politiskim přewróće spočatk 1990tych lět spušćiła. Twarske dźěła chcedźa w lěće 2026 zahajić a z prěnjeho bloka wot lěta 2033 milinu zdobyć.
Symbol přećelstwa
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Tež w susodnym kraju knježachu kónc tydźenja za tuchwilny počas skerje přewysoke temperatury. W Husinecu w južnych Čechach naměrichu sobotu 23,8 stopnjow. To je wospjet nowy rekord, zdźěli Filip Smola z čěskeho Hydrometeorologiskeho Instituta (ČHMÚ). Hižo štwórtk a pjatk wjeselachu so Češa nad nadpřerěznymi temperaturami.
Knihomanija w susodnym kraju
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Vít Rakušan, minister za nutřkowne naležnosće, chce přichodny štwórtk na posedźenju knježerstwa wo dalewjedźenju namjeznych kontrolow diskutować. Tuchwilu dyrbja pućowacy policajskim zastojnikam při hranicy mjez Čěskej a Słowakskej swoje wupokazy pokazać. Naprawa bu hižo hač do 28. oktobra podlěšena, tola Rakušan chce ju hišće dalšich 15 dnjow płaćić dać. Bjez přizwolenja EU smědźa jeje čłonske kraje pak jenož maksimalnje dwaj měsacaj namjezne kontrole přewjesć.
Wjace přiwabić
290 eurow za 5,5 kilometrow
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Čěscy politikarjo su reformowy plan za europsku azylowu a zapućowansku politiku zdźěłali. Vít Rakušan, minister za nutřkowne naležnosće, připowědźi krótko do zetkanja ministrow w Luxemburgu, zo chce jón pjatk w Brüsselu swojim kolegam w zastojnstwje předstajić. Dalša horca tema je přiběraca ličba ćěkancow na balkanskej čarje. Rakušan sej přeje, zo by Serbiska Europsku uniju hladajo na migraciju bóle podpěrowała. Tohodla chce so čěska delegacija z južnoserbskimi politikarjemi bórze w Běłohrodźe zetkać.
Myto Viadriny pólskej publicistce a zapósłanči
Frankfurt n. W./Słubice (RD/SN). Za swoje wjelelětne zasadźenje na dobro Europy je pólska publicistka Róža hrabinka von Thun und Hohenstein, čłonka Europskeho parlamenta, minjeny štwórtk 21. myto Viadriny Europskeje uniwersity Viadriny w Frankfurće nad Wódru přijimowała. Myto spožča załožba Viadriny wosobinam, kotrež su sej nastupajo dorozumjenje mjez Němskej a Pólskej wosebite zasłužby zdobyli.
Při přepodaću myta wuzběhny jednaćelsce skutkowaca prezidentka Viadriny, prof. dr. Eva Kocher wosebitu róle Róže von Thun za němsko-pólske ale tež za europske dorozumjenje. „Sće swoje cyłe powołanske žiwjenje mysličce europskeje integracije wěnowała. Jako pólski hłós na dobro Europy přinošujeće we wuznamnej měrje konstruktiwnemu dialogej wo přichodźe Europy.“ Myto 5 000 eurow dari Róža Thun załožbje Polska Gościnność (Pólska hóstliwosć), kotraž ćeknjenych ludźi w Pólskej podpěruje.
Hotuja so na najhórše scenarije
Pólska da stare bunkry za pad ruskeho nadpada přihotować
Waršawa. Hladajo na wójnu Ruskeje přećiwo Ukrainje a z tym zwjazane strachi za Pólsku su tamnišim wohnjowym wobornikam přikazali, přepruwować cyłkownje 62 000 škitnych bunkrow, kotrež w kraju eksistuja. Bunkry pochadźeja zdźěla hišće z časa Druheje swětoweje wójny a z doby zymneje wójny. Wjele lět stare a njewužiwane twarjenja maja so tak přihotować, zo su w padźe ruskeho nadpada wužiwajomne. Bytostne je zastaranje z pitnej wodu, žiwidłami a lěkami. Dokelž maja w objektach runje 1,3 miliony ludźi městno, chcedźa přichodnje wšitke stacije podzemskeje železnicy, pincy wulkich nakupowanišćow a podobnych objektow za nuzowy staw přihotować. Po słowach nutřkowneho ministra Macieja Wąsika dyrbi so Pólska „na najhórše scenarije“ přihotować.
