Znamjo pokoja spočatk było
Pólska wopomina 30. róčnicu zahajenja nowych stykow k Němskej
Waršawa. Składnostnje 30. róčnicy zahajenja nowych němsko-pólskich stykow je so wulkopósłanc Němskeje w Pólskej republice Rolf Wilhelm Nikel z hóstnym nowinskim přinoškom na wobydlerjow wobroćił. Pod nadpismom „Zhromadnje smy sylni“ wuzběhny wón w dlěšim artiklu w tydźeniku Do Rzeczy wulki wuznam mjenowanych poćahow. 12. nowembra 1989 bě so tehdyši prěni njekomunistiski ministerski prezident Pólskeje Tadeusz Mazowiecki w delnjošleskej wsy Krzyżowa (Kreisau) z tehdyšim zwjazkowym kanclerom Helmutom Kohlom zetkał. Na zhromadnej Božej mši so politikarjej při „znamjenju pokoja“ wutrobnje wobjimaštaj.
Adwokatka zetka so z diplomatom
Bratislava (PČ/K/SN). Bórze so Słowakojo dowědźa, štó je nowa hłowa stata. Sobotu móža woni hač do 22 hodź. mjez adwokatku Zuzanu Čaputovej (46) a městopředsydu Europskeje komisije Marošom Šefčovičom (53) wolić. Wonaj běštaj w prěnim kole 16. měrca mjez 13 kandidatami prěnjej dwě městnje wobsadźiłoj, při čimž je so Čaputová ze 40,57 procentami porno 18,66 procentam Šefčoviča do róle faworitki dóstała. W minjenymaj tydźenjomaj staj wobaj z přistojnym wólbnym bojom – žane mjetanje błóta abo ranjace twjerdźenja – za sebje wabiłoj. W telewizijnym duelu wuswědči Čaputová riwalej wjetšu wustojnosć we wonkownej politice, sebi wšak přicpě lěpšu znajomosć problemow w kraju. „Šiju zwinyć“ móhło Šefčovičej „wotkryće“ Dennika N., zo bě wón hišće w meji 1989 do KSČ zastupić chcył a w přizjewjenskim formularje wuznał, zo chce so aktiwnje na natwarje socializma wobdźěleć.
Z cuzej wutrobu „druhi“ raz žiwi
WUTROBU transplantować bě lěta 1967 swětowa sensacija. Štož zdokonja swój čas južnoafriski chirurg Christiaan Barnard w Kapstadće jako prěni, je dźensniši dźeń tež w susodnym kraju Čěskej bjezmała wšědna praksa. W minjenych 35 lětach su tam něhdźe 1 770 transplantacijow wutroby wuwjedli. Wjace hač 1 100 z nich přewjedźe Praski Institut kliniskeje a eksperimentelneje mediciny (IKEM), něhdźe 600 Brnjanski Centrum kardiowaskularneje a transplantaciskeje chirurgije. IKEM je so na prěnju transplantaciju wutroby 31. januara 1984 zwažił, a to bě zdobom prěnja w tehdyšim socialistiskim lěhwje.
Čěska dale rosće
Praha (ČŽ/K/SN). Wo dalšich 40 000 je wobydlerstwo Čěskeje republiki loni přibyło, z čimž je na nětko 10 649 800 ludźi zrostło. Z wukraja bě 58 148 přisydlencow do kraja přišło, předewšěm ukrainskich a słowakskich dźěłopytacych. 19 519 čěskich staćanow je lěta 2018 swoju domiznu wopušćiło. Tele daty wozjewja Čěski statistiski zarjad.
W susodnym kraju narodźi so loni 114 036 dźěći, 369 mjenje hač lěto do toho. 48,5 procentow z nich je zwonka mandźelstwa na swět přišło. W lěće 2017 bě podźěl njemandźelskich nowonarodźenych 49 procentow wučinjał. Wot lěta 1988 je to scyła prěni raz, zo je ličba zwonka mandźelstwa narodźenych dźěći trochu spadła. Zemrěło je loni 112 920 ludźi, 1 477 wjac hač lěta 2017. Kwasowało je loni 54 479 porow, štož je wot lěta 2007 najwjac. Najwoblubowanišej měsacaj za zmandźelenje běštej junij a awgust – w kóždym z njeju je so wjace hač 10 000 kwasow wuhotowało. Nawoženjam bě najčasćišo 29 lět, njewjestam 27 lět. Ličba rozwodow je loni na 24 122 woteběrała. Štyri pjećiny muži a žonow rozeńdźechu so prěni króć. Rozwjedźeni mužojo su přerěznje 44,9 lět stari byli, rozwjedźene žony přerěznje 41,9 lět.
Kaczyńskemu hrozy strach
Pólska opozicija koaliciju wutworiła – radikalni katolikojo tohorunja
Waršawa. W Pólskej je so zahajił wólbny bój, štož so tež w medijach dźeń a bóle wotbłyšćuje. Dźe wo wólby Europskeho parlamenta w meji runje tak kaž wo wólby noweho pólskeho sejma nazymu.
W tym zwisku je so něšto stało, štož njeby před měsacami hišće předstajomne było: Cyłkownje pjeć dotal zwadźenych opoziciskich stron je so do tak mjenowaneje „Europskeje koalicije“ zjednoćiło. Jeje hłowny zaměr je, wutworić sylny napřećiwny blok ke knježacej narodnokonserwatiwnej stronje Prawo a sprawnosć (PiS). Hladajo na to su strony samo zwólniwe swoje zdźěla chětro rozdźělne pozicije nastupajo rólu cyrkwje, prawo žonow abo jenakosplažne partnerstwa wróćo stajić.
Wodźaca móc Europskeje koalicije je něhdy knježaca liberalna Wobydlerska platforma z Grzegorzom Schetynu na čole. Zwjazkej přisłušeja nimo toho Lěwica, Ratarska strona, liberalna a moderna strona Nowoczesna kaž tež Zeleni.
Postupy za Romow
Pólska staja wuměnjenja
Waršawa (dpa/SN). Pólska wjaza swoje wobdźělenje na wot Brüssela a Berlina namjetowanym pruwowanskim mechanizmje k dodźerženju zakładnych hódnotow EU na wuměnjenje. „Přistupimy mechanizmej, hdyž mamy garantiju za njestronitosć a objektiwitu a hdyž su prašenja mjezsobnych poćahow mjez wěstymi institucijemi EU a čłonskimi statami rozrisane“, rjekny pólski minister za europske naležnosće Konrad Szymański wčera w Brüsselu po informacijach powěsćernje PAP. Hewak hrozy mechanizm, kotryž by bjez wuwzaća politiske napjatosće mjez wšitkimi čłonskimi statami zawinił, Szymański měnješe.
Němska a Belgiska běštej do toho proces předstajiłoj, w kotrymž měli so wšitke kraje EU jónu wob lěto dobrowólnje pruwować dać, zo by so łoskoćiwym chłostanskim jednanjam kaž přećiwo Pólskej a Madźarskej zadźěwało.
Komisija EU je přećiwo Pólskej prawnostatne jednanje zahajiła: Wona Waršawje wumjetuje, zo je sej z reformu justicu podćisnyła. Pólska kritiku wotpokazuje, wumjetujo Europskej uniji, zo so do nutřkownych naležnosćow kraja tyka.
Kiwa Čaputovej nět prezidentstwo?
Bratislava (SŽ/K/SN). Faworitka je Zuzana Čaputová drje była, ale zo wona w prěnim kole prezidentskich wólbow 40,6 procentow hłosow nažněje, tola překwapja. Z 18,7 procentami sćěhuje z wulkim wotstawkom naměstny předsyda Europskeje komisije Maroš Šefčovič. Přiwšěm budźe so wón 30. měrca z dobyćerku wo zastojnstwo hłowy stata wubědźować. Něhdyši sudnik Štefan Harabin docpě ze 14,4 procentami třeće městno. Za štwórteho, prawicarskeho ekstremista Mariana Kotlebu, su 10,4 procenty hłosowali. Za tamnych dźewjeć kandidatow saha přihłosowanje wot 5,3 hač k 0,3 procentam. Wólbne wobdźělenje wučinješe 48,7 procentow.
Słowakske medije maja přeswědčiwy wuspěch notarki Zuzany Čaputoveje za wuraz žedźenja ludźi za změnu w kraju po lońšim zamordowanju nowinarja Jána Kuciaka a jeho partnerki Martiny Kušníroveje. Dotalny prezident Andrej Kiska wita wuslědk ze słowami: „Zuzana Čaputová je akuratnje ta wosoba, kotraž zamóže Słowaksku z krizy wjesć.“
Dźěći splažnje kubłać abo nic?
Pólska debatuje wo namjetach Waršawskeho wyšeho měšćanosty
Waršawa. Nowy Waršawski wyši měšćanosta Rafał Trzaskowski zbudźa z jednej ze swojich prěnich naprawow w zastojnstwje wulke zadźiwanje a chětro razne reakcije. Před dnjemi je připowědźił, zo chcył skupinu homoseksualnych muži a žonow kaž tež transseksualnych přichodnje skutkownišo před poniženjemi škitać. Ludnosć chce wón lěpje informować wo „splažnej mjeńšinje“, kotraž wučinja po jeho słowach dźesać procentow wobydlerstwa Waršawy. Powołujo so na poručenje Swětoweje strowotniskeje organizacije chcył 47lětny Trzaskowski zarjadować škitane přebywarnje, do kotrychž móhli sej jenakosplažni wućeknyć. Nimo toho planuje specielne zetkawanišća za nich. Swoje předstawy na dobro splažneje mjeńšiny je do tak mjenowaneje „Waršawskeje deklaracije“ spletł. W njej sej wón mjez druhim žada, zo měli w šulach dokładnišo wo jenakosplažnosći informować. Hižo w pěstowarnjach dyrbjeli z tym započeć, najpozdźišo mjez štyrilětnymi.
Słowakska wo pjenjezy USA njerodźi
Bratislava (dpa/SN). Słowakske zakitowanske ministerstwo w Bratislavje je jednanja z USA wo pjenježnu podpěru za ponowjenje dweju wojerskeju lětanišćow přetorhnyło. Plan, 105 milionow dolarow do ponowjenja lětanišćow w Sliaču a Kuchyňa inwestować, njeje njesebičny, ale twori zakład noweho wojerskeho zepěranišća USA w Słowakskej, kotraž je čłon NATO. To je „wohroženje resp. wobmjezowanje suwerenity Słowakskeje republiki“, rěka w pisomnym wopodstatnjenju zakitowanskeho ministerstwa. Rozsud je w rjadach opozicije a w opoziciskich medijach raznu kritiku zbudźił.
Ruskej přichilena Słowakska narodna strona bě jako druha najsylniša knježerstwowa strona hrozyła, zo koaliciju ze socialdemokratami skónči, dyrbjeli-li woni pjenježnu pomoc USA přiwzać. Zwada bě koaliciju dny dołho rozdwojiła. Předewšěm wot socialdemokratow nastajeny wonkowny minister Miroslav Lajčák je so za to zasadźał, pjenjezy USA w Słowakskej zasadźić. Srědki chcychu z fondsa k skrućenju wuchodneje flanki NATO wzać.
