Rozmołwa z literatom Jurjom Kochom

Jurij Koch je hišće we wysokej starobje jara produktiwny spisowaćel. W okto­brje wuńdźe wot njeho w LND dalša hornjoserbska kniha za dźěći. Alfons Wićaz je so z Choćebužanom rozmołwjał.

W zašłym času so wosebje na dźěćacu literaturu koncentrujeće. Tak ma bórze wuńć kniha za dźěći wot wosom lět „Golo a Logo – Nětko je Abezinka fuk“, kotraž je hižo w němčinje wušła. Zwotkel literarne ideje bjerjeće?

J. Koch: Za idejemi njetrjebaš pytać, hdyž wo dźěći dźe. Kóždeho z nas wobdawaja młodźi čitarjo. Nimo toho je kóždy spisowaćel sam raz dźěćo był a móže so na swoje dźěćatstwo dopomnić. Za mnje bě a hišće je dźěćatstwo tak a tak tajki kontinent, na kotryž so rady dopominam, kontinent wjesela, bjez problemow, hačrunjež moje dźěćatstwo jenož wjesołe, zbožowne było njeje. Tam su podeńdźenja tragiskeho razu. Ale hdyž myslu na šulu w Chrósćicach, tež w tragiskim, dramatiskim času, abo na Varnsdorf a čěski gymnazij, da so mi takrjec wot samoho dožiwjenja zbližeja, kotrež mam za tak substancielne, zo hodźi so z toho tež literatura tworić.

Tworjaca wuměłča Iris Brankačkowa wustaja w Muzeju Budyšin

Zapisk do hóstneje knihi Budyskeho měšćanskeho muzeja je woprawnjeny zjaty zaćišć wo wustajeńcy, kotraž je hišće hač do spočatka nowembra widźeć „Wo prěčenju rěkow“/ molerstwo a twórby na papjerje / Iris Brankačkowa. Wutrobnje so hósć za „wosebity wid na přirodu a jeje jónkrótnosć“ dźakuje. Zawěrno, nichtó wone kuzło přirody bóle njezapopaduje hač w Plusnikecach w krajinje hatow bydlaca tworjaca wuměłča.

Wot Iris Brankačkoweje na płatno zapopadnjene krajiny zawostajeja we wobhladowarju najrozdźělniše zaćišće a asociacije. To je na jednej stronje metafra za haty, na měrnu hładźinu wody, w kotrejž so štomy, mróčele, wšón bliski wobswět špiheluja. A na tamnej stronje haty wobdawace štomy a kerčiny je zaramikujo wudospołnjeja.

Poradźena nowosć

pjatk, 21. septembera 2018 spisane wot:

Dopomnjenki Benedikta Dyrlicha jako dokumenty

Pod titlom „Doma we wućekach“ předstaja Benedikt Dyrlich w nowej knize swoje młode lěta. Dokładnje prajene: Rekonstruuje swoju biografiju wot zakónčenja zakładneje šule we Worklecach hač do wobdźělenja na Serbskej narodnej zhromadźiznje, potajkim wot 1964 do 1989. W mnohich zapiskach, listach, pojednanjach a interviewach so dožiwjenja „lyrikarja“ w třoch kapitlach wotbłyšćuja, kotrež su po lětach a žiwjenskich wotrězkach rjadowane, a kóždy z nich awtor aktualnje zahaja. Tutón diferencowany wobraz na dobrych 300 stronach je jenož móžny, dokelž je Dyrlich – wot něhdźe 1970 – wšitke swoje noticy w dźeniku, priwatne a zjawne dopisy kaž tež publicistiske wuprajenja kedźbliwje kopěrował a hač do dźensnišeho wobchował. Tež, štóž njeje Dyrlichowy lětnik 1950 – kaž připadnje recensent –, namaka zawěsće paralele k swojemu žiwjenju w „něhdyšej“ NDR.

Spěwy njech zaklinča přez cyłu žurlu …

pjatk, 21. septembera 2018 spisane wot:

W tutym dźensa najskerje najčasćišo spěwanej pěsni „Wjesele dźensa …“ so tež hnydom praji: „… starosće tak so wšitke zabudu …“ Jako Njebjelčanska trójka spěw po wójnje zanošowaše, mějachu ludźo zawěsće hišće wjac starosćow hač dźensa!

Ale tež tu so hižo druha wažna přičina spěwanja jewi: Zhromadnosć so twori. Spěwanje je zawěsće tež druhim ludam wažne, ale za nas Serbow je wone bytostna tworićelska móc. Znajemy mnohe přiležnosće, hdyž so spěwaše a spěwa: při dźěle wězo, w cyrkwi, na přazy, na rejach, na kwasu, w korčmje, na kermuši, při mejemjetanju, při zběhance za nowy dom, skrótka: Serbja rady spěwaja! A njeznaja jenož prěnju štučku z hłowy, tak so praji, ale wšitke.

Marja Krawcec

słać budu

ći zornjatka na puć

ke mni

dypotać budu

je sykorki

a rapaki tež

baseń z antologije

„Zornjatka na puću“

Maja wjeselo na tworjenju basnjow a powědkow

pjatk, 21. septembera 2018 spisane wot:

Antologija čłonow Róžeńčanskeho kružka pisacych

Literarne zornjatka su zezběrane w nowej antologiji Róžeńčan kružka pisacych. Wudał a zestajał je zběrku Beno Budar. Lětsa zhladuje kružk na 55 lět wobstaća.

Z titulnej basnju njeboh Marje Krawcec „słać budu / ći / zornjatka na puć / ke mni / dypotać budu / je sykorki / a rapaki tež“ zawjeduje wudawaćel antologiju a spomina tak na dołholětnu čłonku a „potajny stołp“ Róžeńčan kružka. Pó­dla znatych basnjow kaž „Ralbičanska njedźela“ a „hotowarniča“ stej dotal njewozjewjenej basni „Mario O. II“ a „jednu wowku ći přeju“ zapřijatej. Hnujaca je baseń „wobkedźbowanje nawječor“ na kěrchowje. W tutej zběrce wusahowaca basnica by lětsa w nazymniku sydomdźe­saćiny swjećiła.

Zetkanje z rodźenym Nowowješćanom Cyrilom Pjechom w Berlinje

Mjez mnohimi ludźimi jeho błyšćace so šědźiwe włosy a čerstwe optimistiske wustupowanje hnydom napadnu. Takle bě to tež na přijeću wulkopósłanstwa Republiki Běłoruskeje składnostnje jeje narodneho swjatka w Ber­- linskim hotelu Maritim. Cyril Pjech rozmołwješe so přećelnje z wulkopósłancom Denisom Sidorenkom.

Raj sonow wabi

pjatk, 17. awgusta 2018 spisane wot:

Dypkownje k prózdninam wušła je nowa kniha Jěwy-Marje Čornakec „Łójerjo sonow“. Fantastiska stawizna, kotruž wuda Ludowe nakładnistwo Domowina, měri so na čitarjow wot 14 lět. Tuž steji nětk na knižnych polcach nowostka, kotraž čitarja do swěta sćinow ­wjedźe. Na zašmjatane wašnje ma so tam hódnota sonow wotkryć.

Hłowna wosoba Janik Šajatowić přewodźa čitarja přez 21 kapitlow na dohromady 173 stronach. Hižo prěnje sady skića čitarjej dohlad do swěta Janikowych sonow. Prjedy hač so sam předstaji, zwobraznja wón z wuzwolenym słowokładom raj sonow. Čisła kapitlow su z ilustraciju wozdobjene, dalšich wobrazow w knize njeje. Wulkotnje wuzwolena perspektiwa akterow bjerje čitarja sobu do jednanja w raju fantazije.

Basnje rusce

pjatk, 17. awgusta 2018 spisane wot:

Tworjenje serbskich literatow je za němskich a wukrajnych čitarjow kaž tež za lubowarjow lyriki wosebje zajimawe. Swjedźenje serbskeje poezije su tohorunja k tomu přinošowali, zo wuńdźechu přełožene twórby serbskich basnikow jako antologije we wjacorych słowjanskich ­rěčach kaž tež w němčinje.

ČORNY HALŠTROW

pjatk, 17. awgusta 2018 spisane wot:

Peter Huckauf

kak mam do rjadu přińć

z lodom kotryž pławi

z bolosćemi winowaty k wutrajnosći

žabra su zranjene

kak mam do rjadu přińć

njeje pruda

za črjódu rybow

čujo kak minje so pjerchot

ptačk bjez pychi

kotryž so ženje hižo njewróći

radšo narunam

ćěkawe łopjeno w prućinje

kak dyrbju do rjadu přińć

njeje pruda

dale a bolostniše

ptače črjódy zańdu

a nuza so we wutrajnosći pospytać

kak mam do rjadu přińć

z dalokimi trabantami

jedne łopješko čuje so přiwuzne

ze swětnišćom

kak mam do rjadu přińć

w tutym hołku

z lodu ból a zranjene žabra

chójna so dźerži swobodna

za poslednju črjódu rybow

ptački su hižo pokorne

poněčim womjelkuja

kak dale do rjadu přińć

w tutym njesćerpnym času

zacpěty

wjednik bjez wójska

z přepjatymi zaměrami

(wujimk – přełožił Benedikt Dyrlich)

nowostki LND