Jurij Koch je hišće we wysokej starobje jara produktiwny spisowaćel. W oktobrje wuńdźe wot njeho w LND dalša hornjoserbska kniha za dźěći. Alfons Wićaz je so z Choćebužanom rozmołwjał.
W zašłym času so wosebje na dźěćacu literaturu koncentrujeće. Tak ma bórze wuńć kniha za dźěći wot wosom lět „Golo a Logo – Nětko je Abezinka fuk“, kotraž je hižo w němčinje wušła. Zwotkel literarne ideje bjerjeće?
J. Koch: Za idejemi njetrjebaš pytać, hdyž wo dźěći dźe. Kóždeho z nas wobdawaja młodźi čitarjo. Nimo toho je kóždy spisowaćel sam raz dźěćo był a móže so na swoje dźěćatstwo dopomnić. Za mnje bě a hišće je dźěćatstwo tak a tak tajki kontinent, na kotryž so rady dopominam, kontinent wjesela, bjez problemow, hačrunjež moje dźěćatstwo jenož wjesołe, zbožowne było njeje. Tam su podeńdźenja tragiskeho razu. Ale hdyž myslu na šulu w Chrósćicach, tež w tragiskim, dramatiskim času, abo na Varnsdorf a čěski gymnazij, da so mi takrjec wot samoho dožiwjenja zbližeja, kotrež mam za tak substancielne, zo hodźi so z toho tež literatura tworić.
Tworjaca wuměłča Iris Brankačkowa wustaja w Muzeju Budyšin
Zapisk do hóstneje knihi Budyskeho měšćanskeho muzeja je woprawnjeny zjaty zaćišć wo wustajeńcy, kotraž je hišće hač do spočatka nowembra widźeć „Wo prěčenju rěkow“/ molerstwo a twórby na papjerje / Iris Brankačkowa. Wutrobnje so hósć za „wosebity wid na přirodu a jeje jónkrótnosć“ dźakuje. Zawěrno, nichtó wone kuzło přirody bóle njezapopaduje hač w Plusnikecach w krajinje hatow bydlaca tworjaca wuměłča.
Wot Iris Brankačkoweje na płatno zapopadnjene krajiny zawostajeja we wobhladowarju najrozdźělniše zaćišće a asociacije. To je na jednej stronje metafra za haty, na měrnu hładźinu wody, w kotrejž so štomy, mróčele, wšón bliski wobswět špiheluja. A na tamnej stronje haty wobdawace štomy a kerčiny je zaramikujo wudospołnjeja.
Pod titlom „Doma we wućekach“ předstaja Benedikt Dyrlich w nowej knize swoje młode lěta. Dokładnje prajene: Rekonstruuje swoju biografiju wot zakónčenja zakładneje šule we Worklecach hač do wobdźělenja na Serbskej narodnej zhromadźiznje, potajkim wot 1964 do 1989. W mnohich zapiskach, listach, pojednanjach a interviewach so dožiwjenja „lyrikarja“ w třoch kapitlach wotbłyšćuja, kotrež su po lětach a žiwjenskich wotrězkach rjadowane, a kóždy z nich awtor aktualnje zahaja. Tutón diferencowany wobraz na dobrych 300 stronach je jenož móžny, dokelž je Dyrlich – wot něhdźe 1970 – wšitke swoje noticy w dźeniku, priwatne a zjawne dopisy kaž tež publicistiske wuprajenja kedźbliwje kopěrował a hač do dźensnišeho wobchował. Tež, štóž njeje Dyrlichowy lětnik 1950 – kaž připadnje recensent –, namaka zawěsće paralele k swojemu žiwjenju w „něhdyšej“ NDR.
W tutym dźensa najskerje najčasćišo spěwanej pěsni „Wjesele dźensa …“ so tež hnydom praji: „… starosće tak so wšitke zabudu …“ Jako Njebjelčanska trójka spěw po wójnje zanošowaše, mějachu ludźo zawěsće hišće wjac starosćow hač dźensa!
Ale tež tu so hižo druha wažna přičina spěwanja jewi: Zhromadnosć so twori. Spěwanje je zawěsće tež druhim ludam wažne, ale za nas Serbow je wone bytostna tworićelska móc. Znajemy mnohe přiležnosće, hdyž so spěwaše a spěwa: při dźěle wězo, w cyrkwi, na přazy, na rejach, na kwasu, w korčmje, na kermuši, při mejemjetanju, při zběhance za nowy dom, skrótka: Serbja rady spěwaja! A njeznaja jenož prěnju štučku z hłowy, tak so praji, ale wšitke.
Marja Krawcec
słać budu
ći zornjatka na puć
ke mni
dypotać budu
je sykorki
a rapaki tež
baseń z antologije
„Zornjatka na puću“
Antologija čłonow Róžeńčanskeho kružka pisacych
Literarne zornjatka su zezběrane w nowej antologiji Róžeńčan kružka pisacych. Wudał a zestajał je zběrku Beno Budar. Lětsa zhladuje kružk na 55 lět wobstaća.
Z titulnej basnju njeboh Marje Krawcec „słać budu / ći / zornjatka na puć / ke mni / dypotać budu / je sykorki / a rapaki tež“ zawjeduje wudawaćel antologiju a spomina tak na dołholětnu čłonku a „potajny stołp“ Róžeńčan kružka. Pódla znatych basnjow kaž „Ralbičanska njedźela“ a „hotowarniča“ stej dotal njewozjewjenej basni „Mario O. II“ a „jednu wowku ći přeju“ zapřijatej. Hnujaca je baseń „wobkedźbowanje nawječor“ na kěrchowje. W tutej zběrce wusahowaca basnica by lětsa w nazymniku sydomdźesaćiny swjećiła.
Mjez mnohimi ludźimi jeho błyšćace so šědźiwe włosy a čerstwe optimistiske wustupowanje hnydom napadnu. Takle bě to tež na přijeću wulkopósłanstwa Republiki Běłoruskeje składnostnje jeje narodneho swjatka w Ber- linskim hotelu Maritim. Cyril Pjech rozmołwješe so přećelnje z wulkopósłancom Denisom Sidorenkom.
Dypkownje k prózdninam wušła je nowa kniha Jěwy-Marje Čornakec „Łójerjo sonow“. Fantastiska stawizna, kotruž wuda Ludowe nakładnistwo Domowina, měri so na čitarjow wot 14 lět. Tuž steji nětk na knižnych polcach nowostka, kotraž čitarja do swěta sćinow wjedźe. Na zašmjatane wašnje ma so tam hódnota sonow wotkryć.
Hłowna wosoba Janik Šajatowić přewodźa čitarja přez 21 kapitlow na dohromady 173 stronach. Hižo prěnje sady skića čitarjej dohlad do swěta Janikowych sonow. Prjedy hač so sam předstaji, zwobraznja wón z wuzwolenym słowokładom raj sonow. Čisła kapitlow su z ilustraciju wozdobjene, dalšich wobrazow w knize njeje. Wulkotnje wuzwolena perspektiwa akterow bjerje čitarja sobu do jednanja w raju fantazije.
Tworjenje serbskich literatow je za němskich a wukrajnych čitarjow kaž tež za lubowarjow lyriki wosebje zajimawe. Swjedźenje serbskeje poezije su tohorunja k tomu přinošowali, zo wuńdźechu přełožene twórby serbskich basnikow jako antologije we wjacorych słowjanskich rěčach kaž tež w němčinje.
Peter Huckauf
kak mam do rjadu přińć
z lodom kotryž pławi
z bolosćemi winowaty k wutrajnosći
žabra su zranjene
kak mam do rjadu přińć
njeje pruda
za črjódu rybow
čujo kak minje so pjerchot
ptačk bjez pychi
kotryž so ženje hižo njewróći
radšo narunam
ćěkawe łopjeno w prućinje
kak dyrbju do rjadu přińć
njeje pruda
dale a bolostniše
ptače črjódy zańdu
a nuza so we wutrajnosći pospytać
kak mam do rjadu přińć
z dalokimi trabantami
jedne łopješko čuje so přiwuzne
ze swětnišćom
kak mam do rjadu přińć
w tutym hołku
z lodu ból a zranjene žabra
chójna so dźerži swobodna
za poslednju črjódu rybow
ptački su hižo pokorne
poněčim womjelkuja
kak dale do rjadu přińć
w tutym njesćerpnym času
zacpěty
wjednik bjez wójska
z přepjatymi zaměrami
(wujimk – přełožił Benedikt Dyrlich)