W spomnjeću na sławneho basnika Jewtušenka
K žiwym idolam literatury, kotrež sym w minjenych lětdźesatkach wosobinsce zetkał, słuša Jewgenij Jewtušenko. 84lětny ruski basnik je 1. apryla w ameriskim měsće Tulsa (zwjazkowy stat Oklahoma) zemrěł.
Njedźelu připołdnju srjedź oktobra 1980 w foyeru hotela „Iveria“ w Suchumiju: Na zahajenskim přijeću we wobłuku swjedźenja poezije w Georgiskej, na kotrymž so z pomocu Koła serbskich spisowaćelow wobdźělich, tłóčachu so syły ludźi, wosebje wokoło tehdy hižo swětoznateho basnika Jewgenija Jewtušenka. Jako so mje dohlada, wón bjez wahanja ke mni „skoči“, pod błyskotom fotoaparatow a kamerow. Šibale so smějkotajo, z chětro hordoznym a krutym wobličom mje Jewtušenko narěča: „Wupadaće kaž mój bratr.“ A wopraša so: „Zwotkel pochadźeće?“ Prajach, zo sym Łužiski Serb z NDR a zo basnju w rěči najmjeńšeho słowjanskeho ludu, ale tež němsce.
Jewtušenko wokomiknje čoło zmoršći a z jěrym přizynkom wuprasny: „Do NDR mje dotal přeprosyli njejsu. Postrowće mojeho přećela Heinricha Bölla.“
Zarys wo reformaciji a žiwjenju ewangelskich Serbow
Najwažniša lětuša edicija LND drje je nowostka „Pjeć lětstotkow – Serbja a reformacija“. „Předležacy zběrnik předstaja wuskutki Wittenbergskeje reformacije na Serbow“, pisa wudawaćel, serbski superintendent Jan Malink, w předsłowje. K wuznamnej róčnicy wudaty zwjazk ma 19 dwurěčnych přinoškow, kóždy króć najprjedy w němskej a po tym w serbskej rěči, dwójce w delnjoserbšćinje.
Wudawaćel je ze štyrjomi nastawkami zastupjeny. W teksće „Luther, Melanchthon a Serbja“ wěnuje so Malink reformatorej Lutherej, jeho najwušemu sobuwojowarjej Melanchthonej a jeju poćaham k našemu ludej. Čitar zhoni znate fakty, zo njeje Luther ženje w Serbach był, zo njeje so ani za ani přećiwo serbskemu přełožkej biblije wuprajił, kaž běchu to někotre serbske wosobiny w zašłosći twjerdźili. W swojich priwatnych rozmołwach za blidom pak bě, kaž na druhe ludy tež, hrubje na „Wendow“ swarjeł. Derje je, zo Malink rozłoži, što je Luther pod „Wendami“ zrozumił. Melanchthon pak měješe lěpši poměr k Serbam a dalšim Słowjanam, wšako bě jeho přichodny syn Kaspar Peuker Serb z Budyšina.
Lubuje serbsku kulturu a Łužicu
Zetkanje z pianistku a wučerku na hudźbnej šuli Ginu Hentsch
Při dešćikojtym zymnym wjedrje wopušći 53lětna Gina Hentsch swoje Budyske bydlenje njedaloko tachantskeje cyrkwje a dźe do domu Serbskeho ludoweho ansambla. A dypkownje dóńdźe na dorěčane zetkanje k rozmołwje.
Chcu wjace wo žonje wědźeć, kotraž hižo mnohe lěta tež w Serbach kulturne skupiny na klawěrje přewodźa, z wulkim angažementom a ze zahoritosću serbsku kulturu spěchuje. Hakle njedawno, kónc zašłeho lěta, je wona na nazymskimaj koncertomaj w Chrósćicach Serbski muski chór Delany a w Njeswačidle chór Budyšin přewodźała. A připosłucharjo adwentneho koncerta 1. serbskeje kulturneje brigady pod nawodom Friedemanna Böhmy dožiwichu ju w Budyskej Michałskej cyrkwi hromadźe z chórom gymnaziastow na pišćelach hrać. „Dźěłam rady ze serbskimi ćělesami“, praji rodźena Rumunka.
Dotal najpisaniša a najbohatša přehladka je zdobom dar k 25
Stota wosebita wustajeńca w Choćebuskim Serbskim domje
Hdyž Serbska kulturna informacija Lodka w Choćebuzu z wosebitymi kartkami a plakatami na wotewrjenje swojich wustajeńcow w Serbskim domje přeproša, pokazuja wone stajnje typiski wobraz wuměłca abo wuměłče. Při nětčišej wustajeńcy pak je na přeprošenjach a plakatach 50 motiwow wotćišćanych! A to ma swoju přičinu. Tale wuměłstwowa přehladka je jubilejna, hižo stota po lěće 1992, po tym zo běchu Lodku w Choćebuskim Serbskim domje w měrcu před 25 lětami wotewrěli. Tehdy běchu sobudźěłaćerki Lodki ideju zrodźili, tam kóžde lěto štyri wustajeńcy pokazać.
Profesionalne wuměłstwo dyrbi lěpje financowane być
Rozmołwa ze serbskim komponistom Ulrichom Pogodu
Serbski komponist Ulrich Pogoda, bydlacy w Choćebuzu, je aktiwny hudźbutwórc. Wo nowych projektach a dalšich předewzaćach je so z nim Alfons Wićaz rozmołwjał.
Před třomi lětami sće za inscenaciju Budyskeho NSLDź wo Alojsu Andrickim „Chodźić po rukomaj“ zajimawu hudźbu stworił, kotraž je připosłucharjow putała.
U. Pogoda: Kruch a hudźba běštej wěnowanej 100. narodninam martrarja Alojsa Andrickeho, kiž je při wšěch represalijach swojej nutřkownej poziciji a přeswědčenosći swěrny wostał a zmužity był. Wón je nam Serbam jara sylny symbol. Tole chcych tež w swojej hudźbje zwuraznić. Sym tuž jara wjesoły, zo bu twórba tak derje přiwzata.
Na čim jako aktiwny hudźbutwórc tuchwilu dźěłaće?
Swojorazne pućowanske dožiwjenja
Zajimawa kniha rodźeneho łužiskeho wuměłca Reinharda Royja
Dóńt to wuměłca: Doma je lědma znaty, ale zwonka wuskeje domizny připóznaty a chwaleny. Z Reinhardom Royjom ma so nimale tež tak, njeby-li so wón sam prezentował na wustajeńcach a galerijach w Zgorzelecu a Zhorjelcu a šěršeje domizny na jednej, w New Yorku, Łódźi, Berlinje, Frankfurće nad Mohanom na tamnej stronje. Jeničce w pjeć lětach na nimale štyrceći wustajeńcach a galerijach – to je wjace hač kedźbyhódna přitomnosć na wuměłstwowej scenje našich dnjow a je indic připóznaća.
Reinhard Roy, rodźeny 1948 w Klětnom, syn serbskeho komponista Hinca Roja, nječini rowjenkam přistup k swojim twórbam runjewon lochki. Mjenuje dźě wón sam dypkowy raster jako swój charakteristiski srědk zwuraznjenja. Jednorje prajene: Je sej za swoje tworjenje raster wunamakał. Raster dawa jemu, kaž přiznawa, wěste móžnosće. „Wužiwam“, tak wón piše, „tónle zhotowjerski element za to, zwobraznjeć rumowe skutkowanje na płoninje.“
Chóraj zasłuženy přiklesk žnjałoj
Serbske spěwy w błótowskim Lubinje zaklinčeli
Pod hesłom „Serbske spiwy“ móžachmy 3. měrca dožiwić zhromadny koncert chórow Serbskeho ludoweho ansambla a Delnjoserbskeho gymnazija Choćebuz na Paula Gerhardtowym gymnaziju w błótowskim Lubinje. Bohužel je so ličba přisłucharjow nimale runała ličbje akterow na jewišću, štož njeje optimalne za koncertnu atmosferu. Moderaciju mějachu Annika Spießec, Annemarie Voigtec a Jack Schwietzer. Škoda, zo stej holcy připowědźe přespěšnje přednjesłoj, pod čimž zrozumliwosć ćerpješe.
Wuchodo-zapadne konflikty „Za brězami“
Premjera w Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle
Lětuša hornjoserbska inscenacija za hłowny dom Budyskeho dwurěčneho dźiwadła njese napjatosć we sebi: Z Choćebuza pochadźacy dramatikar Oliver Bukowski (lětnik 1961) je wukubłany filozof a psychologa – a wón poskića přihladowarjam k rozmyslowanju pohnuwacu nowu hru z titulom „Za brězami“.
To njeby sej ženje žadyn Němc lubić dał!
„Při wšej fascinaciji za prawobydlerjow swěta zabywamy, zo mamy direktnje před nosom indigeny lud.“ A lědma štó w Němskej wo tym prawje wě. Tak započnje rozhłosownik dr. Geseko von Lüpke swoje hodźinske wusyłanje wo Serbach w Bayerskim rozhłosu, kotrež móžemy 22. měrca słyšeć. Zajimawe wšak je, z kotreje perspektiwy wón na Serbow zhladuje. Von Lüpke je wjele serbskich politikarjow, institucijow a komunow wopytał. Sam wón praji, kak njeznate jemu to wšo je, ale jeho fascinuje, kajku skedźbnosć Serbja naraz wubudźeja.
Knize na dobro narodneho sebjespóznaća
Jako wuńdźe před dźesać lětami prěni zwjazk, fotografam w serbskej Łužicy wěnowany, njeby sej čłowjek myslił, zo nam Ludowe nakładnistwo Domowina mjeztym hižo šesty a sedmy tajki poskića. LND je šansu za tónle swojorazny ediciski rjad spóznało. Dźakować ma so čitarstwo tež Jürgenej Maćijej, kiž bě sej namakanje, wupytanje, rjadowanje a přihot fotow nabrěmjenił. Wón ma za debjenki tohole žanra wótre wóčko, wušiknu ruku a nimo toho wutrajnosć, w zawostajenstwje fotografow a archiwach wone negatiwy wuhrjebać, kotrež knihu na kóncu debja. Ćim bóle płaći to za najnowšej zwjazkaj „Wotmolowane – Mit Licht gemalt“. Štóž njeje sej hač do spočatka měrca w Budyskim Serbskim muzeju pokazanu wustajeńcu před wjace hač sto lětami „wotmolowanych“ – kaž Serbja tomu rjeknychu – serbsko-łužiskich fotow wobhladał, je něšto zakomdźił; a ćim bóle tón, kiž sej listowanje, wobhladanje fotow a čitanje tekstow w nowostkomaj njepopřeje.
