„Wšitcy naši čłonojorady spěwaja“
Rozmołwa z wuměłskej nawodnicu chóra Łužyca Lubinu Žurec-Pukačowej
Delnjoserbski měšany chór Łužyca je sej w swojim skutkowanju hižo dawno dobre mjeno zdobył. Lubina Žurec-Pukačowa ćěleso wuměłsce nawjeduje. Alfons Wićaz je so z njej rozmołwjał.
Waš chór hižo 25 lět wobsteji. Wot lěta 1998 jón wuměłsce nawjedujeće. Kak byšće spěwne ćěleso hódnoćiła?
L. Žurec-Pukačowa: Za mnje je to něšto wosebiteho. Spočatnje běchmy měšany chór, a někotre lěta tež žónski. Tak dyrbjachmy jeho repertoire přeco zaso přepisać abo změnić, wot štyrihłósnych na třihłósne spěwy. Krok po kroku so naše ćěleso zaso na měšany chór wuwiwaše. Mam za dobru wěc, zo smy pře wšě lěta tajke wuwiće přetrali. Přeco je dale šło. Mjeztym smy woprawdźite zhromadźenstwo. Myslu sej, zo tole na wustupach pytnješ. Wšitcy naši čłonojo rady spěwaja.
Kotre městno zaběra chór Łužyca w kulturnym žiwjenju města Choćebuza a scyła w Delnjej Łužicy?
Serbske motiwy sobu zapřijate
Fotowa wustajeńca w Zhorjelcu „IM MOMENT ...“
W Zhorjelcu pokazuja hač do 15. apryla 2018 wustajeńcu, kotaž je wopyta hódna: „IM MOMENT – Fotografie aus Sachsen und der Lausitz“. Lědma hdy je čłowjek w zašłym času tajku wot akterow-fotografow, po rukopisach wobšěrnu a tematisce daloko sahacu přehladku widźeć móhł.
Serbske wóčko chce na tajkej wustajeńcy tež fotografije serbskich abo jadro wo hornjołužiskich fotografach a fota ze serbskej tematiku wuhladać. To na spokojace wašnje móže. Mjez 300 twórbami něhdźe 40 ludźi su tež fotografije Christiana Borcherta, Rudolfa Hartmetza, Jürgena Maćija, Marcela Noacka a Matthiasa Rietschela.
Wobšěrny spis wo wulkich zasłužbach zemjana-pietista von Gersdorfa ...
Reichski hrabja Friedrich Caspar von Gersdorf bě jedyn z mało łužiskich zemjanow, kotřiž su samo w prěnim zwjazku marxistiskich „Stawiznow Serbow“ pozitiwnje naspomnjeni. Tam čitamy: „W lěće 1745 daše Gersdorf młode kubłanišćo wot Klukša do Delnjeho Wujězda přepołožić. Podobny wustaw nasta z pomocu Gersdorfa w Ćichońcy pola Budyšina. Na woběmaj seminaromaj so nahladna ličba młodych Serbow wukubła.“ Potomnicy Gersdorfskeho rodu, kotrychž po přewróće po Budyšinje přewodźach, su hódnoćenje swojeho rodu wuzběhnyli. Woni běchu sej němske wudaće „Stawiznow Serbow“ kupili.
Dokumentacijawo maćernorěčnych Delnjoserbach
Jako je w septembrje Šula za delnjoserbsku rěč a kulturu w Choćebuzu na swoje 25lětne wobstaće zhladowała, móžeše jara wuspěšnu bilancu sćahnyć. Na cyłkownje 3 520 kursach a dalšich zarjadowanjach zličichu 52 600 wobdźělnikow. To pak njeje dawno wšo, štož je kubłanišćo nadźěłało. Tež skutkowanje něhdyšeje Centralneje serbskeje rěčneje šule „Kurt Krjeńc“ w lětach 1954 do 1990 w Dešanku dźensniše zarjadnišćo wuspěšnje dale wjedźe.
Do Božej’ nocy zwony du
… a hwězdźički so saja rjenje …“. Tak je naš wulki basnik na wulkotne wašnje zapopadnył začuća, kiž mamy w hodownych dnjach. Hižo wosebite pomjenowanja w našej rěči – patoržica, Boža nóc, Boži dźeń – k wosebitym začućam w tutym krasnym času přinošuja. A wosobinsce měnju, zo je kěrluš we Wosadniku „Ow Boža nóc, ow swjata nóc …“ po melodiji a wobsahu wo wjele hłubši a rjeńši hač „Stille Nacht, heilige Nacht“. A samo za „Jauchzet, frohlocket, auf preiset die Tage …“ z hodowneho oratorija Bacha mamy jako Serbja runje tak začućapołne „Stwórba Boža, templo swjaty …“, drje nic za hodowny čas, ale samsneje kwality a hłubokosće.
Dyrbimy přiznać, a činimy to rady, zo je nas němska kultura, runje, štož hody nastupa, wězo sylnje wobwliwowała. Druhe słowjanske ludy maja tež jara rjane hodowne spěwy a wašnja, kotrež su zdźěla tež pola nas znate. Myslu pak sej, zo smy jako Serbja tola bóle wot němskeho wobwliwowani. A to njeje ničo špatneho.
Musica nova sorabica
Radźene koncerty mjez tradiciju a modernu
W rjedźe „musica nova sorabica“, kotryž zarjaduje Załožba za serbski lud w kooperaciji z kulturnym rumom Hornja Łužica-Delnja Šleska a Serbskim ludowym ansamblom, zaklinčachu nazymu cyłkownje tři koncerty, kotrež so pod hesłom „tradicija + eksperiment“ na najwšelakoriše wašnje serbskej ludowej, abo lěpje traděrowanej, hudźbje w nowym šaćiku runje tak wěnowachu kaž dospołnje nowym kompozicijam. Wšitke zarjadowanja běchu poměrnje derje wopytane – wothłós znajmjeńša bě dobry.
Přinošuje k rjanosći serbskeje kultury
Na wopyće pola słowakskeho hudźbnika Jaroslava Pukača w Choćebuzu
Znaju jeho jako wjesołeho, žortniweho a temperamentneho muža. Po cyłym swojim wašnju skutkuje wón młody, byrnjež w aprylu 70. narodniny swjećił. Tutu wjesołosć je sej Słowak Jaroslav Pukač přez lětadołhe skutkowanje jako hudźbnik a kulturnik nasrěbał. Hudźenje a spěwanje stej jeho element, jeho radosć a eliksěr žiwjenja.
Nětko móže čitar tež serbsce z Chróšćanom po puću być
Nowostka Ludoweho nakładnistwa Domowina „Z Francom po swěće“
Je lědma někoho w Serbach, kiž jeho njeznaje, wandrowskeho Franca Čornaka, kiž bě tři lěta a něšto dnjow po puću, zo by so w swojim rjemjesle wukmanił a žiwjenske nazhonjenja zběrał. Dotal je wón čitarjow z knihu Franz im Glück, kotruž bě lěta 2015 ze žurnalistom Rainerom Schäferom napisał, jenož němsce do swěta sobu wzał. Nětko pak móža wšitcy z pomocu wóndano wot Ludoweho nakładnistwa Domowina wudateje knihi Z Francom po swěće tež serbsce z Chróšćanom pućować.
Serbowka
Justyna Michniuk
W poslednim sćělesnjenju běch Serbowka
nošach rjanu, wušiwanu drastu
molowach jutrowne jejka
a njedźelu spěwach w Chróšćanskej cyrkwi
wótře kěrluše w swojej rěči
Nětko sym Europjanka, w Pólskej rodźena
nošu čornu drastu, dokelž wěčnje žaruju
wo swoju zhubjenu identitu
Znaju drje pjeć rěčow, ale w žanej njemóžu
zwuraznić swoju zludanosć
z woprawdźitosće
Rozdwojenje
Pytajo za swojimi korjenjemi
wostach tčacy mjez lětomaj ’39 a ’89
Što běše mjeztym?
Štó mi wotmołwi na wšě moje prašenja?
Njewěm, štó sym a dokal słušam
Wěm jenož, zo běchu moji prjedownicy Słowjenjo,
a słowjanska krej zawjazuje
(Z pólšćiny Dorothea Šołćina)
Nowa lyrika Justyny Michniuk
W sewjeropólskim měsće Toruń rodźena a dźensa w Hamburgu bydlaca swobodna publicistka Justyna Michniuk pisa w pólskich časopisach přeco zaso wo zańdźenosći a přitomnosći Łužiskich Serbow. 30lětna Pólka je absolwentka studija mjezynarodnych stykow a balkanskeje filologije. Lěta 2010 wopyta wona prěni raz Łužicu, hdźež přewjedźe pólne slědźenja na temu „Łužica w 21. lětstotku – narodna identita a mjeńšinowe prawa w časach stopnjowaneje globalizacije a zjednotnjenja kultury“. Tema identity wotbłyšćuje so tež w jeje poeziji, přetož jako Pólka we wukraju rozestaja so basnjerka ze swojej narodnosću kaž tež z jazykami, kotrež rěči. Loni wobdźěli so prěni raz na Swjedźenju serbskeje poezije a přednjese w „nocy poezije při Starej wodarni“ swojej basni „Serbowka“ a „Rozdwojenje“, kotrejž stej w časopisu „Matrix“ (čo. 3/2016) pólsce, serbsce a němsce publikowanej. Tež za lětuši swjedźeń pozije na česć Jurja Chěžki, kotryž je bohužel wupadnył, bě Justyna Michniuk zajimawe basnje zapósłała. Chcemy je tule přebasnjene wozjewić a je tak publikumej spřistupnić.
Dorothea Šołćina
