„Při wšej fascinaciji za prawobydlerjow swěta zabywamy, zo mamy direktnje před nosom indigeny lud.“ A lědma štó w Němskej wo tym prawje wě. Tak započnje rozhłosownik dr. Geseko von Lüpke swoje hodźinske wusyłanje wo Serbach w Bayerskim rozhłosu, kotrež móžemy 22. měrca słyšeć. Zajimawe wšak je, z kotreje perspektiwy wón na Serbow zhladuje. Von Lüpke je wjele serbskich politikarjow, institucijow a komunow wopytał. Sam wón praji, kak njeznate jemu to wšo je, ale jeho fascinuje, kajku skedźbnosć Serbja naraz wubudźeja.

Jako wuńdźe před dźesać lětami prěni zwjazk, fotografam w serbskej Łužicy wěnowany, njeby sej čłowjek myslił, zo nam Ludowe nakładnistwo Domowina mjeztym hižo šesty a sedmy tajki poskića. LND je šansu za tónle swojorazny ediciski rjad spóznało. Dźakować ma so čitarstwo tež Jürgenej Maćijej, kiž bě sej namakanje, wupytanje, rjadowanje a přihot fotow nabrěmjenił. Wón ma za debjenki tohole žanra wótre wóčko, wušiknu ruku a nimo toho wutrajnosć, w zawostajenstwje fotografow a archiwach wone negatiwy wuhrjebać, kotrež knihu na kóncu debja. Ćim bóle płaći to za najnowšej zwjazkaj „Wotmolowane – Mit Licht gemalt“. Štóž njeje sej hač do spočatka měrca w Budyskim Serbskim muzeju pokazanu wustajeńcu před wjace hač sto lětami „wotmolowanych“ – kaž Serbja tomu rjeknychu – serbsko-łužiskich fotow wobhladał, je něšto zakomdźił; a ćim bóle tón, kiž sej listowanje, wobhladanje fotow a čitanje tekstow w nowostkomaj njepopřeje.

Wuwědomja ludźom jich korjenje

pjatk, 17. februara 2017 spisane wot:

Na wopyće pola Delnjoserbowki Uty Henšeloweje w Lubnjowje

53lětna Uta Henšelowa, wustupowaca połna energije a z přećelnosću, wita mje w bjezporočnej delnjoserbšćinje před swojim domom w Lubnjowje. Zyma šćipa namaj do mjezwoča, a wona wjedźe mje do swojeje galerije. Před jeje zachodom čitam na tafličce „Galerija UTACIANI“.

Při rozmołwje hnydom zhonju, zo je so Lubnjowčanka jako Domowinska regionalna rěčnica za Delnju Łužicu rozžohnowała a zo wukonja wot 1. februara zastojnstwo nawodnicy Šule za delnjoserbsku rěč a kulturu Choćebuz.

Pjeć prapremjerow serbskeje načasneje hudźby zaklinčało

Hudźbny rjad „wosebity koncert na spočatku lěta“, zahajeny 1995 pod nawodom z Łužicy pochadźaceje pianistki Heidemarje Wiesnerec, wěnowaše so lětsa reformaciji. Pjeć serbskich komponistow bě nadawk dóstał, składnostnje jubileja komorne twórby za mału wobsadku spisać. Te zaklinčachu nětko prapremjernje na zarjadowanjach w Berlinje, Wojerecach, Choćebuzu a Lipsku. W Budyskim Serbskim muzeju dožiwi nažel jenož něhdźe połsta připosłucharjow zajimawy a naročny wječor.

Budyske LND hotuje so na kóždolětne Lipšćanske knižne wiki

Wot 23. do 26. měrca wotměja so Lipšćanske knižne wiki. Na nich změje Ludowe­ nakładnistwo Domowina znowa swoje wustajenišćo. Alfons Wićaz je so z jednaćelku LND Marku Maćijowej rozmołwjał.

Čehodla je za LND tak wažne w Lipsku pódla być?

M. Maćijowa: Lipšćanske wiki, najwjetše we wuchodnej Němskej, wopytuje lěto a wjace čitarjow a knihikupcow, nic jeno z wuchodnych, ale tež ze zapadnych zwjazkowych krajow. Za naše zjawnostne dźěło je prosće jara wažne so na wikach wobdźěleć. Tam móža so čitarjo a medije wo našej produkciji wobhonić.

Informujeće tež wo dźensnišim žiwjenju Serbow?

M. Maćijowa: Na kóždy pad. Na wustajenišćo přichadźeja přeco zaso ludźo, kotřiž so za Serbami prašeja, snano tež hižo něšto wo nich wědźa a chcedźa so dokładnišo wobhonić. Tajke wiki su nam dobra składnosć wo Serbach informować. Wopytowarjo chcedźa na přikład wjace wo situaciji šulow wědźeć, kak je to z wukubłanjom w serbskej rěči, z młodźinu, hač wona hišće serbsce rěči, abo hač njeje wšitko kumštnje plahowane.

Mystiske pućowanjepo Budyšinje

pjatk, 17. februara 2017 spisane wot:

Nowy mějićel Hornjołužiskeho nakładnistwa Frank Nürnberger, dr. Andreas Gerth, je nětko němskorěčnu nowostku „Budyšin – Na slědach potajnych wot­krywanjow“ spisał. Grafikarka Claudia Dabischa je 82 stron wopřijacu ediciju z wuběrnymi, zdźěla fantastiskimi rysowankami wobohaćiła.

Knižka je putaca bajowa lektura młodym čitarjam kaž tež na mystiskich temach zajimowanym dorosćenym. Čerwjena nitka powědanja je pućowanje dobreho ducha Łužicy, bahnoweje soniny Luziki, z pućowarjom po časach Fynnom po starym Budyšinje k 31 městnam mystiskich podawkow, magiskich znamjenjow a njewšědnosćow. Wuchodźowanje započina so na Mosće měra, wjedźe po dróhach a hasach stareho města a kónči so na Hrodźišku. Awtor zeznajomja čitarja z potajnstwami „domu lěta“ na róžku Nutřkowna Lawska-Jerjowa, z křiwej Bohatej wěžu kaž tež ze wšelakimi symbolemi na portalach tachantstwa, domu z lěta 1670 na Mjasowych wikach, na cyrkwi swj. Pětra a na Maćijowej wěži.

Zajimawa hornjo- a delnjoserbska rěčna hra za cyłu swójbu

Rěčnu hru w delnjoserbskej (ds) a w hornjoserbskej­ (hs) wersiji je wudał Rěčny centrum WITAJ w koope­raciji z Ludowym nakładnistwom Do­mowina w lěće 2016. Wo čo w hrě dźe? Z pismikow zestajeja hrajerjo křižowku. Za dobyće liči so hódnota pismikow, kotrež­ so w zmysłapołnych słowach na hrajne­ polo kładu, a so z hódnotami kašćikow na hrajnym polu multiplikuje. Hrajer z najwjace dypkami dobudźe.

„Wšitcy smy wažni“

pjatk, 17. februara 2017 spisane wot:

Wuspěšna premjera hry „Zrudny princ“ dźěćaceho dźiwadła NSLDź

To bě ći wjeselo. Přihladowarjo kleskachu a teptachu a najradšo bychu ze stólčkow zeskakali a sobu rejowali. Rěču wo najnowšim předstajenju Serbskeho dźěćaceho dźiwadła Budyskeho NSLDź, wo „Zrudnym princu“. Ale po rynku:

Hra je z pjera Ingridy Hustetoweje, kotraž drje je nam hłownje znata jako dźiwadłowa přełožowarka a literatka bajkojće rjanych dźěćacych powědančkow. Před 13 lětami bě awtorka hru napisała, tehdy za lajsku­ dźiwadłowu skupinu Grajarki z Choćebuza. Skupina wobsteji hłownje z kubłarkow, a wone běchu sej w lěće 2000 zaměr stajili, ze wšěmi fasetami, kotrež dźiwadźelenje skići, dźěći za delnjoserbšćinu zajimować. Tež w Hornjej Łužicy, w Chrósćicach, před­stajichu lěta 2005 hru „Tužny princ“, kotraž bu z wulkim zajimom přiwzata. Nětko je ju John Petrik do hornjoserbšćiny přełožił – připódla prajene je drje to prěni dźiwadłowy přełožk z delnjo- do hornjoserbšćiny. Rěč je konkretna, derje zrozumliwa, jednora a gestiska a wotpowěduje rěčnemu niwowej dźěći prěnjeje šulskeje staroby.

Samopostajenje, a dale?

pjatk, 17. februara 2017 spisane wot:

Nadobo bě ideja Serbskeho sejma w mnohich rozmołwach. Po zasakłym wobaranju zahaji so srjedź lěta 2016 wěcowna diskusija, nažel z wuwzaćom zarjada Domo­winy a jeho wotrjadow. Što bě so stało?

Wuměłcy „dejmantnje“ wotrěznyli

pjatk, 17. februara 2017 spisane wot:

Ptačokwasny program 2017 Serbskeho ludoweho ansambla

Hač je radźomne, sej ptačokwasny program našeho Serbskeho ludoweho ansambla wobhladać? Dojědźech sej do Radworskeje „Slavije“, a praju hnydom zawodnje: Ansamblowcy su mje lětsa­ překwapili. Z „Ptačokwasnej polku“ Jana Bulanka na tekst Cyrila Kole, z reju po choreografiji Juraja Šiški, z tradicionalnym „Hlejće, nowa wěc so stała“ wotbych wšitke stysknosće. Wot prěnjeho zynka su wuměłcy SLA z połnymi płucami hudźili, spěwali, rejowali. Z prěnim programowym dypkom přeskoči škrička zahoritosće z jewišća na publikum. To bě woheń na jewišću wot spočatka a ze spochi so stopnjowacymi wukonami wšěch akterow.

Što bě to najlěpše z najlěpšeho? Mój prěni faworit: Hakle po programje so mi poradźi z programoweho zešiwka z jara małym­ pismom wučitać, zo mjenuje so „Europska­ jědźna karta“. Jewišćo změni so na hosćenc, a braška sedźi za blidom. Wón ma po jědźnej karće jěsć. Nanoša jemu jednu jědź po druhej, ze wšěch móžnych krajow, k tomu wotpowědnje zaklinčitej muzika a spěw a rejuje balet. „Jědźna karta“ je multikulti, wotmołwa na aktualne prašenje.

Serbska debata

nowostki LND