křidło pawownika wóčkuje
jewišćo trubjelow
pod Pichowom
kramosći skromna husańca
w kopřiwach dodni
žiłku přirody-spyta
stwórbkow mjena čujawki
kaž zelowa žona
tepta trawu
hłowu stuli
dudku zakuli
wołoj zwěčni mjetel
do słónca spěje
ze wšěch tajenkow jeho
a tamneho stwjelca
husańcuje z koruška
na lačne ladko wědy
zhusći maćicy do składa
stopy na slědy wutepta
w pomnjenkach zornowca
kwětkuje mjetel
Michała Rostoka
(z knihi „Wodnjo dycham dypki“
Měrana Cušcyna, LND 2005)
Michał Rostok narodźi so 21. apryla 1821 w Bělšecach jako syn chěžkarja a wjesneho krawca. W Budestecach chodźeše wón do ludoweje šule a dźěłaše jako kruwar w Drježdźanach, hdźež chcyše němčinu lěpje nawuknyć. Wot 1837 wopyta Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje, w lěće 1841 sta so z pomocnym wučerjom w Hodźiju a 1844 w Drječinje. Na wuměnk poda so 1884 a přesydli so do Huski. Na tamnišim kěrchowje ma swój row z pomnikom. Při jeho ródnym statoku je dźensa zaso taflička přičinjena, kotraž na to skedźbnja, zo je so tam narodźił a zo běše wuznamny přirodowědnik.
Hižo jako seminarist zajimowaše so Rostok za přirodu. Při tym běše Wulki Pichow počasu ćežišćo jeho slědźenja. Wón namaka, kaž na tamnišej wopomnjenskej tafli rěka, na a pod tutej horu pjatnaće družin ćernjowkow. Nowa, wot njeho wopisana družina rěka łužiski ćernjowc (Rubus lusaticus).
Dnja 6. apryla 1971 zemrě w New Yorku jedyn z najwuznamnišich reprezentantow klasiskeje moderny na polu hudźby, ruski komponist Igor Strawinskij. Spominamy potajkim na jeho połstate posmjertniny.
Narodźił běše so hudźbnik 17. junija 1882 w Oranienbaumje njedaloko Pětrohrodu, hdźež skutkowaše jeho nan jako basowy operowy spěwar. W Pětrohrodźe přežiwi Igor swoje młode lěta a absolwowaše na tamnišej uniwersiće juristiski studij. Lěta 1902 zezna wuznamneho hudźbutwórca Nikolaja Rimskeho-Korsakowa (1844–1908), pola kotrehož daše so někak štyri lěta na polu kompozicije wukubłać.
Swobodnje po Schilleru, kiž je Spartačanam pomnik stajił, móhło dźensa rěkać: „Pućowarjo, přińdźeš-li do Berlina, maš Humboldtowy forum wopytać.“ Wšojedne, kak bliskej ći wuměłstwo a kultura stej, nowy symbol stolicy, česćowacy sławneju wučencow Alexandera a Wilhelma von Humboldta, dyrbiš prosće zeznać. Zamylace jenož je, hač maš jón Berlinski hród abo Humboldtowy forum mjenować. Humboldtowy forum (HF) je oficialne pomjenowanje, hačrunjež móžeš ze zapřijećom „hród“ wjace započeć. Zo bych to zwoprědka prajił, w nowym kulturnišću čakaja hnydom wjacore muzeje, někotražkuli wustajeńca a impozantne, po rozbuchnjenju stareho měšćanskeho hrodu 1950 zachowane skulptury na swojich wobdźiwarjow. Najmoderniša muzejowa technika z wjele awdiowizuelnej rafinesu a wšudźe barbna mnohotnosć zawostajatej trajne zaćišće. Njejsu to jenož dorosćeni, kotřiž započinaja so tule dźiwać a wo stawiznach rozmyslować, ale tež dźěći so njewostudźa. Přewulki je poskitk načasneje, kubłanskeje zabawy.
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Profesor Wink je so hižo wot časa swojich šulskich a studentskich lět za Tibet a Tibećanow zajimował. Wězo bě tónle zajim kusk zwjeršny, wobwliwowany mjez druhim přez mystiske stawiznički wo lamach a jich njewšědnych kmanosćach a sylnjeny tež přez njelóšt nastupajo namócne chinske wobknježenje kónčiny. Najebać skerje nachwilne a připadne kontakty z tibetskej tematiku pak njeje jeho zajim wo kraj a lud na himalajaskej „třěše swěta“ ženje cyle popušćił. Hižo w srěnjej starobje dojědźe wón spočatk 1990tych lět na wróćopuću z konferency w Freiburgu na kóncu dnja tež do Züricha. Wottam měješe so hakle nazajtra wječor z busom do ródneho kraja nawróćić.
Rano stańši z łoža hižo jeho słowa w rozhłosu słyšu. W šuli čitamy w serbšćinje jeho twórby runje tak kaž w stawiznach. A popołdnju słyša dźěći we wjele swójbach stawiznički z jeho pjera. Sam pak je žiwy skerje w měrnym kućiku našeho serbskeho kraja. Rěču wo mištrje serbskeje literatury Benu Budarju, kiž swjeći dźensa 75ćiny. Rodźeny 19. nalětnika 1946 w Kulowje chodźeše tam do šule, dale w Dobrošicach, Konjecach a Ralbicach. W lěće 1964 złoži maturu na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli w Małym Wjelkowje. Po tym studowaše sorabistiku a slawistiku w Lipsku, hdźež bě tež čłon Sorabije. Za čas studija rusistiki přebywaše lěto w Ruskej. 1970 woženi so z Ludmilu Nawkec, kotruž bě hižo na rozšěrjenej wyšej šuli zeznał a kotraž bě tež w samsnym času kaž wón w Lipsku była. Jimaj narodźištej so dwě dźěsći. Budar dźěłaše jako lektor w Ludowym nakładnistwje Domowina w Budyšinje kaž tež pozdźišo jako redaktor a šefredaktor Płomjenja.
„NJ bě dźěćo swojeho časa, w samsnej měrje tež přećiwo swojemu časej a zwjetša daloko před swojim časom.“ (Dolly Lehmann)
Jedyn z najwuznamnišich informatikarjow něhdyšeje NDR pochadźa z małeje serbskeje wjeski blisko Radworja Kamjeneje. Lětsa 15. měrca bě tomu runje sto lět, zo je so NJ (iniciale bě sej jako maturant w Budyšinje dał a wobchował) do tamnišeho rězakec domu narodźił. Dobra přiležnosć, w Serbskich Nowinach dźensa na tule wosobinu dopominać. Rěč je wo profesorje Nikolausu Joachimje Lehmannje / Mikławšu Joachimje Wićazu.
„Weltbetrachter. Neue Lyrik. Eine Anthologie aus Sachsen“ rěka zběrka, wopřijimaca 180 basnjow, kotrež su wot lěta 2010 do 2019 nastałe. Wudawaćelej Róža Domašcyna a Axel Helbig poćahujetaj so z titulom na twórbu „Weltbetrachter“ Wulfa Kirstena, kotraž lyriku jako esencu, komprimowanje a rozwjazanje hranicow mjez žiwjenjom a swětom pokazuje. W předsłowje formulujetaj Domašcyna a Helbig doraznje čiłu wjelorakosć poezije a jeje kmanosć, skutkować jako seismograf.
Dokładnje štyri dny po 30. róčnicy swojeho załoženja 4. měrca 1991 smědźeše Budyska Smolerjec kniharnja po štyri měsacy trajacej přestawce lockdowna dla znowa swoje durje wotewrěć a nawodnica Annett Šołćic kupcow zaso wosobinsce do raja serbskich knihow witać. Cordula Ratajczakowa je so Budyšanku rozmołwjała.
Knjeni Šołćic, Wy sće wot spočatka pódla, sće wšitke 30 lět předawarni Ludoweho nakładnistwa Domowina swěrna wostała a dźeń wote dnja kupcam a serbskej knize słužiła. Stawizny tohole domu potajkim bjez Was předstajomne njejsu. Kak tutu zwjazanosć wosobinsce začuwaće?
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.