„Zyma stawa so z pućom za nowe serbske nalěćo“
Serbska etnologowka dr. Cordula Ratajczakowa a jeje pólska kolegina dr. Nicole Dołowy-Rybińska slědźitej tuchwilu we wobłuku projekta „SMiLE“ Washingtonskeho instituta Smithonian center for folklife & cultural heritage wo aktualnym stawje serbskeju rěčow. Zaměr je wudać wobšěrnu fachowu studiju. Nětko je ameriski online-žurnal „Folklife“ artikl publikował, w kotrymž wědomostnicy wo swojim přepytowanju rozprawjatej.
Zazběh teksta twori krótke předstajenje Serbow a jich domizny. Mjez druhim tam čitamy, zo nałožuja „dwě rozdźělnej słowjanskej rěči – wobě stej wohroženej“. Nimo toho podawatej dr. Dołowy-Rybińska a dr. Ratajczakowa dohlad do kulturneho žiwjenja mjeńšiny. Tak wopisujetej na přikład nałožkaj „w ćěmnych a zymnych zymskich dnjach“ ptači kwas a zapust. Tež jolkaswjedźeń w Nuknicy wonej naspomnjatej jako „wjesny festiwal wosrjedź zasněženeho januara w bróžni“.
Zrudźacy wosud serbskeje wsy
Drježdźany (ML/SN). „Z našeje wsy nastanje nětko wuhlo“, steješe na titulnej stronje wutoru tydźenja we wudaću nowiny Dresdner Morgenpost. Na wobrazu stejitaj Miłoražanaj Elza a Günter Cech před třomi swójskimi chěžemi.
Cyła 13. strona nowiny bě wotbagrowanju wsy Miłoraza pola Slepoho wěnowana. „Chcemoj wostać, doniž njezemrěmoj“, rěka nadpismo přinoška nowinarja Hermanna Tydecksa wo tym, zo ma so wjes z 200 ludźimi njehladajo planowaneho kónca wudobywanja brunicy wotbagrować. Wochožanska wuhlowa jama je hišće 300 metrow wot serbskeje wsy zdalena, a kaž kupa je 500lětny Miłoraz wot jamy wobdaty.
Zapósłane (14.02.19)
K přinoškej w SN z 11. februara „Signal zhromadnosće wusyłali“ piše dr. Peter Kroh z Neubrandenburga:
Dołhi čas njeje mje žana nowinska powěsć tak zwjeseliła kaž mjenowana. Wšitkim chcu k symboliskemu, ale zdobom jara ze žiwjenjom zwjazanemu zawdaću rukow gratulować. Wjeselo je powěsć předewšěm zbudźiła, dokelž wona nadźiju na započatk něčeho noweho pozitiwneho naslědnje skruća. Wjeselo wězo tež, dokelž spóznawaš, zo móžeš z rozumom a wěcownosću njejednotu přewinyć. A skónčnje wjeselo, dokelž móže so ze zawdaćom rukow wobkrućene zhromadne dźěło bórze jako wnučkokmany rozsud wopokazać – to rěka, na dobro přichoda serbskeho ludu.
Wažnišo wšak zda so mi być, nětko rozsudźeni doprědka hladać. Nastorčić tohodla chcył, zo so jako jedyn z přichodnych krokow zasadne zaměry, nadawki a projekty Domowiny a Serbskeho sejma – po myslach abo na zakładźe wobzamknjenjow a dokumentow – porno sebi staja. Tak móhli wobstejace paralele dokładnje zwěsćić a za jich zwoprawdźenje zhromadne, ale tež specifiske aktiwity pomjenować.
Zapósłane (13.02.19)
Milena Stockowa, nawodnica Serbskeje kulturneje informacije Lodka w Choćebuzu, rozprawja wo njerjanym dožiwjenju při wotewrjenju wustajeńcy w Budyskej SKI:
Dnja 6. februara je Serbska kulturna informacija w Budyšinje wosebitu wustajeńcu wotewrěła. Zběrka drohotnych stawizniskich wobrazow pokazuje serbske žiwjenje w Delnjej Łužicy. Znosył bě eksponaty hobbyjowy zběrar Heiko Lobert. Zamołwity za rozšěrjenje Ludoweho nakładnistwa Domowina w Delnjej Łužicy hižo wjele lět historiske fota a dokumenty zběra. Pokazka bě mjeztym na šěsć wšelakich městnach w Delnjej Łužicy widźeć, prěni raz lěta 2016 w Choćebuskim Serbskim domje. Wot toho časa je wona jako pućowanska wustajeńca Załožby za serbski lud zjawnosći přistupna.
Zapósłane (12.02.19)
Pawoł Kinderman z Worklec: Kóžde lěto zas – ptači kwas
To je chwalbyhódne. Pěstowarnje a šule z dźěćimi serbski kwas předstajeja. Přeco zaso widźu na wobrazach w nowinje, zo hólcy prawje zdrasćeni njejsu. To nastupa wěnčk, bant abo rubiško. Chcu to jónu posrědkować:
Wěnčk při cylindrje nawoženje słuša naprawo. Bant při cylindrje swata je naprawo, rubiško nalěwo při sukni, běła mucha při kornarju. Bant z wěnčkom při cylindrje braški je nalěwo, rubiško při sukni nalěwo. Krawata ma so k barbam kwětkow na wěnčku hodźeć.
Myslu sej, zo tele pokiwy klětu nastupajo prawe zdrasćenje zawěsće pomhaja.
Čornje přez čěsku hranicu
Praski časopis Česko-lužický věstník ma w swojim najnowšim wudaću wobšěrnu rozmołwu z 90lětnej wobydlerku čěskeje stolicy Hilžu Bartákovej. Je to rodźena Serbowka Hilža Barčec z Demjan (Diehmen) pola Huski. Wo jeje dźěćacych lětach we Łužicy zhonimy tole: „Smy měli němsku šulu a doma bě to takle: Nan bě Serb, wowka a dźěd, cyły ród běchu Serbja ... Naša mać serbsce njemóžeše, wona bě Němka, ale jeje předchadnicy běchu Serbja ... Doma so němsce rěčeše. W Demjanach běchu jeno tři žony, kotrež serbsce móžachu. Stare. Tam bě hižo nimale němska wokolina. Němska wjes.“ Do šule chodźeše holca w kilometer zdalenej Husce. Hdyž bě jej sydom lět, zemrě mać. Nan so znowa woženi. Druha mandźelska bě „prawa Serbowka“. Pochadźeše z Wirtec swójby ze susodnych Hunćeric (Günthersdorf). Wot njeje nawukny Hilža serbsku rěč. W lěće 1947 dósta so z pomocu tehdyšeho studenta Eberharda Dučmana do Čěskeje. (Přispomnjenje: Bě to pozdźiši architekt Serbskeho domu, mandźelski Sonje Šajbic, dźowki něhdyšeho starosty Serbskeho Sokoła Jakuba Šajby – M. K.) Hranicu do susodneho kraja běštaj čornje překročiłoj.
Orchester SLA raz pokazał, što zamóže
Minjeny kónc tydźenja je Serbski ludowy ansambl swój lětuši wječorny ptačokwasny program w Radworju a Kulowje předstajił. Zajim na předstajenjomaj bě jara wulki, w Kulowje zwěsćichu samo telko hosći kaž hišće ženje po politiskim přewróće w Němskej. Bosćan Nawka a Janek Wowčer staj po předstajenjomaj w Radworju a Kulowje měnjenja někotrych wopytowarjow lětušim wo ptačokwasnym programje SLA znosyłoj.
Marija Koklina z Radworja: Prěni zaćišć je jara dobry. Hudźba, spěwy a reje běchu wulkotnje přesadźene a su so mi spodobali. Bě pytnyć, zo su wuměłcy z cyłej wutrobu pódla byli. Hačrunjež njejsym přewrót sama dožiwiła, znaju wězo stawizny a wobrazy kaž tež hudźbu toho časa. Ansamblowcy su něhdyše poměry, tehdyšu atmosferu na poradźene wašnje napodobnili. Spočatnje drje bě trochu ćežko, nitku sćěhować, cyłkownje pak je so program zešlachćił, tak zo jón rady dale poručam.
Zapósłane (25.01.19)
Marka Cyžowa z Lejna so praša: ćělnje zbrašenych wuzamknyć?
Serbske Nowiny rozprawjachu srjedu wo jednohłósnym wobzamknjenju zastupjerjow pjeć sobustawskich gmejnow zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe w Róžeńće, přetwarić běrowowy dom w Pančicach-Kukowje. Zo njebychu za to twarsku dowolnosć trjebali, rozsudźichu so spočatnje planowaneho lifta so wzdać. Za to chcedźa wobłukaj z mnohimi wopytowarjemi kaž přizjewjernju za wobydlerjow a stawnistwo do přizemja přepołožić. Tak daloko wječornik rozprawja.
Při tajkim rozsudźe pak měło so hišće wjace wobkedźbować: Zarjadniski dom je zjawne twarjenje a ma kóždemu wobydlerjej přistup zmóžnić. Ma potajkim twarjenje bjez barjerow być, štož je zakonsce rjadowane. Z přepołoženjom wobłukow z mnohimi wopytowarjemi do přizemja je přistup za kiprych po mojim zdaću jeno dźělnje wolóženy. Přetož: Kajku šansu maja potom ćělnje zbrašeni požadarjo na runohódne dźěłowe městno w běrowowym domje?
Zapósłane (24.01.19)
Lucija Škodźina z Wotrowa: Módre za holcy a čerwjene za hólcow?
Minjeny pjatk čitach w Dźěćiznaku artikl Milenki Rječcyneje „Najbóle cool hort swěta“. Wotćišćane běchu tam měnjenja dźěći k nowemu hortej w Pančicach-Kukowje. Nimo pozitiwneho wothłosa hortskich šulerjow mi napadny, zo su jednotliwe měnjenja barbnje wuzběhnjene: Holcy maja čerwjenu barbu, hólcy módru. Tajke přirjadowanja dźensniši dźeń husto namakaš. Wosebje, chceš-li dźěćacu drastu kupić, namakaš zwjetša čerwjenu resp. róžojtu za holcy a módru za hólcow. Hišće před sto lětami njeby nichtó na ideju přišoł jednotliwu barbu jednomu splahej přirjadować. Ćěšenki běchu hustohdy běłe zdrasćene. Pozdźišo su to donošeli, štož bě staršemu bratrej abo staršej sotře přemałe.
Zapósłane (18.01.19)
Křesćan Krawc z Hrubjelčic je so nastupajo Zapósłane Jana Nuka z Radworja we wutornym wudaću SN wo stawje serbskeho šulstwa pjera jimał:
Štož dawno wěmy: Serbsku rěč podawaja w šulach dźensa kaž cuzorěčny předmjet. To ći přišeptnu serbske wučerki, kaž njebychu to wótře prajić směli. Wuwzaća su šule w Ralbicach, Pančicach-Kukowje, Chrósćicach, Worklecach, Radworju z maćernorěčnej wučbu. W někotrych z nich wuwučuja serbšćinu tež dźělnje kaž cuzu rěč. Schodźenk niže: Na pjeć porstach móhł wotličić, na kotrych šulach serbšćinu hišće jako runoprawny předmjet podawaja, wězo w praksy jako předmjet kaž cuzeje rěče. A třeći schodźenk: W nam znatych dwurěčnych šulach serbšćina mjeztym docyła žanu rólu wjace njehraje, w dalokim wobkruhu z Bórkhamora, Łaza, Wujězda, Hamora, Wósporka, Huski, Hodźija atd.
Jan Nuk so praša: „Móžemy na wobstejacej katastrofalnej situaciji hišće něšto změnić?“ Wón sej žada: „Je načasu wolić nowe puće, a je načasu wzać swój dóńt do swójskeju rukow.“ Ja so prašam: Kelko zajimowanych na tutón apel wotmołwi?
