Zapósłane (14.11.16)
Marja Macalina z Hrubjelčic wupraja so k temje wjelki:
Skónčnje politikarjo wotuća! Hižo dołho mje problem zasydlenja wjelkow w husće wobsydlenej Łužicy zaběra. Před něhdźe 60 lětami, jako běch hišće dźěćo, je dźěd ze mnu často na zahrodu ke kurjencej šoł a powědał: „Marka, budź wjesoła, zo hižo žane wjelki njejsu. Rubježnicy su na burskich statokach wulke škody načinili. Samo ludźo so w nocy bojachu. Wšako knježeše tež wulka chudoba.
Tuchwilu so nam w Němskej dosć derje dźe. Kak kołwrótny pak dyrbiš być, zo přińdźeš na absurdnu ideju, tu z wulkimi wudawkami a fanatizmom wjelki zasydlić. Na kubłanišćach dyrbimy njesměrnje lutować. Dale dyrbimy lutować a njemóžemy dosć zapłaćić, zo móhli ratarjo swoje pola ekologisce wobhospodarjeć a přiwšěm wot wunoška žiwi być. Ludźo, kotřiž mało zasłužeja a sej připódla hišće drobny skót dźerža, spytaja našu přirodu wobchować a maja nětko wysoke płoty twarić a sej wosebite psy kupić, zo bychu skót před wjelkami škitali. Na swěće je dosć a nadosć płonin, kotrež tymle rubježnikam přihódne žiwjenske móžnosće skića.
Populisća čuja so wobkrućeni
Nowy prezident USA Donald Trump zaběra ludźi tež w Němskej a Europje. Redakcija SN je so mjez někotrymi z nich wobhoniła, hač a kak so wuslědk w USA po jich měnjenju na klětuše wólby zwjazkoweho sejma wuskutkuje.
Dr. Měrćin Wałda, rěčnik iniciatiwneje skupiny Serbski sejm: Wo tym sym přeswědčeny. Krótko po dobyću gratulowachu Trumpej prawicarjo kaž Geert Wilders, Marine Le Pen, Viktor Orban, Frauke Petry a dalši. Moja generacija je wotrostła w nadźiji, ženje hižo šowinizm, rasizm abo awtoritarizm dožiwić. Njejsym wěrił, zo budźe to tež w Němskej w tak krótkim času zaso móžno. Ale hižo w našej domiznje mamy prawicarskich hewrjekarjow, kotřiž čuja so „zmužići“ přez parole dale a wuspěšnišich populistiskich stron. To ći dych wotrazy.
NDR, statna bjezstrašnosć a Serbja
Wodźace wosobiny bywšeho komunistiskeho režima pječa dźensa hižo swoje skutkowanje w NDRskej dobje njetematizuja, je Sieghard Kozel 26. oktobra w Serbskich Nowinach twjerdźił, ale tomu tak njeje. W serbskim konteksće wone skerje swoje skutki, njeskutki abo nic-skutki jako wužitne za narodnosć wustajeja, hačrunjež bě knježacy towaršnostny porjad njesprawny. Samoknjejstwo jedneje strony njesprawnosći polěkowaše. Na prašenje, čehodla so poprawny nadawkidawar statneje bjezstrašnosće, strona SED, w mojej publikaciji lědma předstaja, je lochko wotmołwić: Njeje to tema knihi. Přispomnjenje, zo bě NDR legitimny stat, zda so mi być woprawnjene. Nic pak, kaž je Sieghard Kozel pisał, zo bě NDRska towaršnosć legitimna. Towaršnostny porjad njebě legitimny, dokelž bě w mnohim nastupanju nječłowjeski, mjez druhim w skutkowanju tajneje policije. Wona měješe mjenujcy nadawk, ludnosć wobstražować a njepřećelow likwidować. W demokratiskim staće njesłuža organy mocy, tež wěstotne organy, tomu, samoknjejstwo jedneje strony wobškitać, ale tomu, demokratiski porjad zawěsćić.
Zapósłane (04.11.16)
Regina Šołćina z Konjec poby tydźenja na zarjadowanju k 15. róčnicy šulskeho zběžka w Chrósćicach a so wupraja:
Zajimcy a sympatizanća kaž tež wojowarjo wo tehdyšu dobru wěc běchu přišli nadźijejo so, někajke, hdyž tež snadne, pozitiwne rezultaty našeho tehdyšeho boja směć sobu domoj wzać. Nažel pak dyrbjach zwěsćić, zo njejsu zamołwići trěbne wučby z tehdyšeje wopačneje a zahubneje šulskeje politiki sćahnyli – nastupajo šulski zakoń woni na blaku teptaja, hrajkajo sej z paragrafami a artiklemi. Smy drje tehdy stratu poćerpjeli, ale přiwšěm docpěli, zo njejsu wšitke serbske šule zawrěli a jedyn wulki šulski „silo“ něhdźe na zelenu łuku stajili!
Politikarjo maja sopřed nadběhowanych stupić
Berlin (ML/SN). „Zetkam-li w Sakskej zmužitych ludźi, kotřiž so za demokratiju a čłowjeske prawa zasadźeja, da so stajnje wjeselu.“ Takle wotmołwi wiceprezidentka Němskeho zwjazkoweho sejma Claudia Roth (Zeleni) na prašenje redaktorki Berlinskeje nowiny Die Welt Claudije Kade, „hač so wona hižo na swój přichodny wopyt w Sakskej wjeseli?“ Pod nadpismom „Sym drje projektowa płonina za prawicarsku hidu“ wotmołwja znata politikarka Zelenych w interviewje cyłoněmskeho dźenika na prašenja w zwisku ze šćuwańcu na reprezentantow zjawnosće we wobłuku swjatka němskeje jednoty w Drježdźanach.
Po faktach smjerć- nahladny fundus
Z knihami wo politiskim systemje Němskeje demokratiskeje republiki (NDR) so w Němskej mjerwi. Špatne to z wjacorych přičin njeje: Naši potomnicy budu so prašeć chcyć a dyrbjeć, čehodla je NDRska opcija „noweje towaršnosće“ zwrěšćiła, kotre faktory su za to byli a čehodla je system, kotryž pječa hižo wot swojeho poroda we sebi kaž bolaca a njelěkujomna chorosć wirusa rozpadowaše, implozije měješe, přiwšěm štyrceći lět přežiwił. Jedna z najbóle rozrostłych hałužkow běše statna bjezstrašnosć. Ćim bóle, dokelž so jako tarč a mječ strony – knježaceje Socialistiskeje zjednoćeneje strony Němskeje (SED) – rozumješe. Čitajo wšo móžne wo tajnej słužbje ministerstwa za statnu bjezstrašnosć (MfS) a znajo přez mnohe lětdźesatki reelne žiwjenje w realnje eksistowacym socializmje NDRskeje barby so dźiwaš, čehodla so poprawny nadawkidawar wo wjele mjenje přeslědźa, analyzuje abo atakuje. Tole so tež prašach, čitajo nowu knihu Tima Meškanka wo „Serbach we woku statneje bjezstrašnosće“. Njech je, kaž je, kniha skići dosć maćizny, so ze stawiznami NDR a w njej serbskeho ludu zaběrać.
Hórka wěrnosć
Jako w lěće 2010 Thila Sarrazinowa prěnja a bjezmała profetiska kniha wuńdźe a telewizijny moderator so kanclerki Angele Merkel za jeje měnjenjom prašeše, wona wotmołwi: „Ja njejsym knihu čitała a njebudu ju tež čitać!“ (Dźens móhli rjec: Hdy nož by ju čitała!). Móžno, zo budźe reakcija na najnowšu Tima Meškankowu knihu „Sorben im Blick der Staatssicherheit – Die Akten der K5 und des MfS 1949–1989“ podobna abo znajmjeńša tajka a wonajka mjez Serbami.
Z rjadu tych Serbow abo w serbskich institucijach skutkowacych ludźi, kotřiž za statnu bjezstrašnosć NDR dźěłachu, je so wjetšina dawno hižo ze zemskeho byća zminyła. 132 inoficialnych sobudźěłaćerjow stasi (IM) předstaja Meškank w přehledźe na stronach 185–195 z mjenom a skrytnym mjenom.
Budu knihu starym kolegam a znatym poručeć
Do dalokeje měry Serbja wědźa, zo je dr. Timo Meškank sorabist, stawiznar a stasi-eksperta. Hižo wjele lět wón bojownisce a wuspěšnje skutkowanje statneje bjezstrašnosće w Serbach wotkrywa, byrnjež znate było, zo so to někotremužkuli Serbej njespodoba. Nazymu je w LND jeho druha studija na tym polu wušła „Sorben im Blick der Staatssicherheit“.
Z předsłowa wučitach, zo je awtor přećiwo stawiznarjam, kotřiž stawizny w datych wobstejnosćach na najnowši staw łžě přinjesu. Wón interpretuje połoženje Serbow w druhej diktaturje na zakładźe žórłow. Jeho zapis žórłow přeradźa, zo je zaso w archiwach za aktami honił. Što je tam z nich zhonił a nazhonił? Što po- srědkuje wobhonjeny fachowc w nowej knize němskim a serbskim čitarjam?
A što měniće Wy?
Sće knihu Tima Meškanka hižo čitali? Što Was jima, kak tule jara wobšěrnu ediciju přijimujeće? Redaktorojo našeho wječornika wjesela so nad Wašimi myslemi-dopisami, zo by so wuměna wo knize a wo w njej načatej maćiznje na tymle městnje dale wjedła.
Redakcija Serbskich Nowin
„Skoro wšitcy Serbja su muzikanća“
W čěskim Liberecu bě hač do kónca septembra wustajeńca serbskeje narodneje drasty k wobłukej „Kwas we Łužicy“. Eksponaty pochadźachu z Róžeńčanskeho drastoweho fundusa. Sobuawtorka wustajeńcy Monika Cyžowa měješe interview z Liberecskej nowinu, kotryž je nětko w najnowšim wudaću měsačnika Česko-lužický věstník wozjewjeny. Knjeni Cyžowa w čěskej rěči powědaše, kak běchu spočatk 1990tych lět z natwarom fundusa započeli. Wustaji, zo serbscy młodostni a dźěći rady narodnu drastu noša, k tomu rejuja. Měnješe, „zo su skoro wšitcy Łužiscy Serbja muzikanća abo w někajkim ansamblu spěwaja“.
