Angela Stachowa zapomnjena?
Jako swjećeše w Lipsku bydlaca Angela Stachowa 18. awgusta sydomdźesaćiny, njebě w Serbach ničo wo dźěle jubilarki čitać a słyšeć. Ma tuž čěski přećel Serbow Leoš Šatava prawje, hdyž w čisle 7-8/2018 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník wo „zapomnjenej“ serbskej awtorce pisa? Při tym mjenuje Stachowu „nowotarku moderneje serbskeje literatury“. Šatava naspomnja jeje dźěła „Sobotu wječor doma“ (1978), „Nahła zyma“ (1984) a w němskej rěči „Stunde zwischen Hund & Katz“ (1975) a „Geschichten für Majka“ (1978). Rěči tež wo „literarnym narodnym skandalu“, nastatym po wozjewjenju nowelki „Dótknjenje“ ze zběrki „Tři kristalowe karančki“ (1980). Stalinistisce zmysleni Serbja wumjetowachu Stachowej „pesimizm, negatiwnosć a dekadentnosć“. (Přispomnjenje: Jednaše so wo fiktiwny podawk, zo na turneji Serbskeho ludoweho ansambla w lěće 2025 žane serbske słowa słyšeć njeběchu. – M. K.) Kaž Šatava na kóncu nastawka znjeměrnjeny pisa, „je wjac hač mjerzace, zo su jeje twórby dźensa poměrnje mało znate“.
Zapósłane (08.11.18)
Wuzwolenym čłonam a bywšim kandidatam Serbskeho sejma piše Peter Kroh, wnučk a biograf Jana Skale:
3. nowember je serbskemu ludej a wam wosobinsce dźeń wjesela. Wólby Serbskeho sejma běchu wuspěšne, hłosy su wuličene. Słowjenjo we Łužicy maja prěni raz w swojich wjace hač tysaclětnych stawiznach demokratisce wuzwoleny parlament. To je historisce wuznamne a zasłuža sej nanajwjetšu kedźbnosć a hódnoćenje. Wy sće na tym wobdźěleni byli a to dale sće. Wutrobny dźak!
Nětko budźeće k tomu přinošować, zo leža elementarne rozsudy nastupajo serbsku domiznu, rěč, kulturu a tradiciju skónčnje w rukach wuzwolenych reprezentantow serbskeho ludu. Z cyłeje wutroby wam k tomu gratuluju a přeju wam wjele wuspěcha w tymle naročnym zastojnstwje, předewšěm wulku wutrajnosć a móc.
Wo rozestajenjach nastupajo wólby
Berlin (ML/SN). „Utu Brězanec a Stanisława Tilicha kóždy znaje. Zo staj spěwarka a politikar wuznawacaj Serbaj, mało ludźi wě. Hišće mjenje znate pak je, što słowjanski ludźik, kotrehož něhdźe 60 000 ludźi bydli w sakskej Hornjej a w braniborskej Delnjej Łužicy, tuchwilu zaběra: wólby swójskeho parlamenta.“ Pod nadpismom „Serbja maja wólby“ pisaše tydźenik „Super illu“ wo hibanju za Serbski sejm. Kulturneho wědomostnika Měrćina Wałdu cituja: „Nimamy žane swójske politiske zastupnistwo, kotrež wo rozdźělenju financow rozsudźi.“ Serbski sejm ma 24 sydłow. Hač do 3. nowembra měješe so wón z listowymi wólbami ze 34 kandidatow wuzwolić.
Wuspěch lubjacy započatk so radźił
Kajki wothłós je konferenca Domowiny a Łužiskeje dźěłarnje přichoda wo předstejacej strukturnej změnje a dobje po kóncu wudobywanja brunicy srjedź septembra w Złym Komorowje mjez němskimi wobdźělnikami žnjała? Wozjewjamy tu wosobinski wid Daniela Häfnera.
Minjeny lětstotk zawostaji hłuboke zarězy we Łužicy a w serbskej kulturje. Tele „bolosće Łužicy“ su za mnje zakótwjene we wuprajenjach serbskeje žony w dźěłanskej narodnej drasće w filmowej trilogiji Pětra Rochi ze samsnym mjenom z lěta 1990. Staruška tam powěda, zo wona čas wjace njerozumi na swojim burskim statoku, z kotrehož na wobzoru hižo brunicowu jamu widźi. A nimo toho po zmysle praji: „Mój nan je přeco rjekł: Maš tomu poddan być, kiž ma móc nad tobu!“ Tych mało sadow rysuje mój wobraz wo Serbach hač do dźensnišeho.
Zapósłane (05.11.18)
Městopřesyda Domowiny a župan župy Delnja Łužica Wylem Janhoefer reaguje na Zapósłane Měrka Šołty z Budyšina, wozjewjene w SN z 19. oktobra. Dokelž njemóže někotre podsuwanja bjez komentara jako tajke w zjawnosći stejo wostajić, wón pisa:
Dźiwam so, zo dyrbju w Serbskich Nowinach w Zapósłanym wěsteho knjeza Měrka Šołty čitać, zo wjetšina čłonow Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny ze srjedźneje a Delnjeje Łužicy po wšěm zdaću ničo njerozumi, hdyž so w gremiju w hornjoserbskej rěči rozmołwjeja. Zo njeje twjerdźenje awtora wěrne, potwjerdźa hižo fakt, zo móžach jeho dopis w SN čitać a sym jón tež zrozumił, byrnjež ani Hornjoserb ani maćernorěčny Delnjoserb njebył.
Mam zaćišć, zo awtor scyła njewě, kotre wosoby wón posudźuje. Su to mjez druhim bywšej studentce sorabistiki a maćernorěčni Delnjoserbja. My to wšitko rozumimy a Hornim Serbam tež rady rozłožimy, što „groniś“ woznamjenja.
Zo pak knjez Šołta tule wěrnosć njeznaje, mje njezadźiwa. Wšako njejsym jeho hišće ženje na našich zjawnych posedźenjach, kotrež wšak wón w Zapósłanym kritizuje, widźał.
Zapósłane (02.11.18)
Na prašenja Fabiana Kaulfürsa w přinošku „Wólby do Serbskeho sejma“ we wudaću SN ze 24. oktobra wotmołwjataj rěčnikaj iniciatiwy za Serbski sejm dr. Měrćin Wałda a Hanzo Wylem-Keł:
Z wotmołwu na dwanaće Kukowskich prašenjow chcemy wujasnić, zo njeńdźe ow aktualnej napjatosći wólbow sejma a naprašowanjow wo to, hač my tutón prěni Serbski sejm chcemy, ale hač scyła k demokratiskemu ludowemu zastupnistwu dóńdźemy. Ale što ze sejma budźe, to dyrbimy jako lud po wólbach zhromadnje wuwić. Zdobom ma so rjec, zo dyrbjachmy so jako iniciatiwa stajnje w mjezystawje pohibować. Na jednej stronje dyrbjachmy dosć konkretne struktury a wobsahi sejmoweho dźěła namjetować, zo bychu jeho trěbnosć a šansy spóznajomne byli. Na tamnej stronje wědźachmy, zo njejsmy scyła legitimowani pozdźišo wuzwolenemu sejmej něšto diktować. Tuž wostanu najprjedy jenož předstawy, z kotrychž móže woleny sejm potom čerpać. Tule někotre krótke přispomnjenja na prašenja a problemy, kotrež Fabian Kaulfürst mjenuje abo kritizuje:
Zapósłane (01.11.18)
Stanisław Nawka z Hamburga: Čeho so bojimy?
Čehodla njesměli Serbski sejm měć? Jenož dokelž mamy připadnje Domowinu? Mamy tola tež wjacore serbske sportowe zjednoćenstwa – bjeztoho zo by něchtó na mysl přišoł a z tym pačenje serbskeho sporta wozjewić chcył.
Tak, kaž so tuchwilu swět, Europa a Němska wobnowjeja a přeměnjeja, dyrbimy tež my Serbja zwólniwi być z časom lećeć a nowe kwasy swjećić. Popřejmy sejm(ik)ej móličke płomješko euforije, kaž bě to něhdy w Pólskej, jako so tam „solidarnosć“ zrodźi a z palčika politiski hober wotrosće.
Prěni króć móžemy w Serbach swobodnje a direktnje „swojich“ ludźi wolić – nakřižikować mjena tych, kotrymž přicpěwamy potencial aktiwneho a dynamiskeho narodneho dźěła na dobro Serbstwa – město egomaniskeho byća a traća na swojim „póstnje“.
Sym woměrje wolił a hišće ženje njejsym w swojim dotalnym žiwjenju tak zajimowany mjena kandidatow, mi znatych a njeznatych, čitał a so zdobom wjeselił, zo jich mamy. Kajki pisany so tu wobraz wobeju Łužicow wotbłyšćuje a wšitke politiske prudy do wšoserbskeho swětła zjednoćeja. Ju! – přiznawam –, to bě radosć.
Ludowu stronu šěršo nastajić
Zwjazkowa kanclerka Angela Merkel znowa jako zwjazkowa předsydka CDU njekandiduje. Smy so w Serbach wobhonili: Kotry puć měła CDU po dobje Merkel kročić?
Matthias Grahl, předsyda frakcije CDU w Budyskim wokrjesnym sejmiku a pokładnik sakskeje CDU: Sym za to, zo so naša strona zaso na jasnje widźomny konserwatiwny kurs poda, kotryž njebu w dobje Merkel sćěhowany. To je trjeba, zo byštej so ludowej stronje zaso rozeznawałoj. Gerhard Schröder bě započał, štož je Angela Merkel wudospołniła, tak zo njejsu rozdźěle hižo spóznajomne. Přejach sej přeco muža kaž Friedricha Merza na čole CDU. Zo chce so wón nětko do politiki wróćić, z tym pak ličił njejsym.
Katharina Jurkowa z Hórkow: Bych sej přała, zo CDU při swojich zasadach wostanje a snano bóle na to dźiwa, zo ma křesćanske hódnoty w swojim mjenje zakótwjene. Wažne mi je, zo so wona bóle za ludnosć a wosebje za starosće jednorych ludźi zasadźa.
Zapósłane (30.10.18)
Wo temje Serbski sejm so Mikławš Krawc z Budyšina ironisce wupraja:
Klub sonjerjow z mjenom Serbski sejm
změje wot prěnjeho dnja problem:
Wupěrace so nowe „knježerstwo“
sydom lět dołho je wabiło
za wšitkich Serbow w přichodźe
dosć paradiziske žiwjenje.
Skónčnje (tak w programje so pisało)
budźemy „runoprawni staćenjo“!
Wysoku šulu chcedźa załožić,
hdźe docentow/studentow wuslědźić?
Cyłkownje za tym wupada
zo rěč je wo kraju „Utopia“.
Połserbski sejm, to drje jasne je,
smjerćmało hłosow dóstanje:
wot wšitkich Serbow/Serbowkow
jenož mało procenćikow.
Po tajkim wuslědku móže so stać,
zo nichtó njebudźe sejm chutnje brać.
Kaž w přisłowje rěka, praju so smějo:
„Wulki dakot a małe jejo!“
Wjace kedźbnosće za jatych NS-časa
Berlin (ML/SN). „Jenož w regionje znaty je drje serbski tworjacy wuměłc Měrćin Nowak-Njechorński, kotrehož do jastwa tyknychu, dokelž bě w satiriskim přinošku za serbski dźenik němčinu z rjechtanjom žabow w hatach přirunał. Nacije jemu tuž ‚čěskofilnosć a antiněmske nahlady‘ wumjetowachu. Nowakowy artikl bě sobu přičina, zo buchu Serbske Nowiny nalěto 1933 na wosom dnjow zakazane.“ Tak čitaš w nimale cyłostronskim njedawnym přinošku w Berlinskej nowinje Neues Deutschland „Ze sćina Thälmanna“.
