Zapósłane (14.02.20)
Marija Koklina z Radworja: Witamy tak nowu wjesnjanostku?
Gratuluju knjeni Madeleine Rentsch do noweho zastojnstwa wjesnjanostki Radworskeje gmejny a přeju jej bohate Bože žohnowanje, čiłeho ducha a stajnje wotewrjene wucho a wutrobu za naležnosće wjesnjanow. Wjeselu so, zo bu wona jako žona minjenu njedźelu z wjetšinu hłosow demokratisce wolena. Haj, woni ju demokratisce wolichu – to rěka, zo špiheluje so we wólbnym wuslědku wola wjetšiny wolerjow a wolerkow Radworskeje gmejny. Chwalu sebi, zo so cyle w zmysle tuteje demokratije tež (něhdyši) wjesnjenjo słowa jimaja. Mje pak jara dźiwa, kak so do lěsa woła, prjedy hač hišće móhła knjeni Rentsch scyła jedyn dźeń w zastojnstwje swoje kmanosće dopokazać. Cyle w zmysle ducha našeho časa su to prěnjotnje skeptiske hłosy, kotrež njestaja dobry wotmysł noweje wjesnjanostki prosće do prašenja, ale samo dočasnje prowokujo kritizuja. Sym zludana, zo so knjeni Rentsch samo wosobinsce nadběhuje a zo so wosobinske daty cyle njepřemyslene do zjawnosće njesu. Priwatna sfera wosoby ma absolutny tabu wostać.
Zapósłane (12.02.20)
Jan Nuk z Radworja so praša: Wuslědk wólbow wjesnjanosty w Radworju demokratiski?
Radworska gmejna je woliła a knjeni Madeleine Rentsch z Łupoje je z 55,6 procentami dobyła. Wšitko w porjadku, móžeš sej myslić, tak to je w demokratiji.
Tola demokratija ma swoje brachi tam, hdźež dźe wo škit mjeńšinow. Štyrjo kandidaća stejachu w Radworju na wólbnej lisćinje, třo Serbja a Němka. Wšitcy štyrjo su so we wólbnym boju jara prócowali. Tola w jednym so jich programy rozeznawachu: Serbscy kandidaća so prócowachu serbsku problematiku tematizować a su swoje flajery tež w serbskej rěči rozdźělili. Němska kandidatka so tuteje temy njeje přimała. Su to wolerjo připóznali abo bě to snano samo za serbskich kandidatow kontraproduktiwne?
Wot 1 877 wotedatych hłosow dóstachu serbscy kandidaća zhromadnje 833, potajkim 44,4 procenty. To je něšto wjace, hač wučinja podźěl maćernorěčnych Serbow w Radworskej gmejnje. To pak tež wupraja, zo zajimy mjeńšiny nastupajo wobknježenje rěče za němsku wjetšinu žanu relewancu nimaja.
Směškikaž silwesterski wohnjostroj
Minjenu sobotu je lětuša hłowna hornjoserbska inscenacija Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła „Dołhož fenki běža“ swoju premjeru dožiwiła. Cordula Ratajczakowa je so mjez přihladowarjemi wobhoniła, kak je so jim zaměnjowaca komedija Michaela Cooneyja spodobała.
Ignac Wjesela z Chrósćic: Hač dotal – smy nětko w přestawce – so mi kruch jara lubi. To je cyle jendźelski humor a tón woprawdźe lubuju. Snadź so mi tohodla lubi, dokelž dyrbjach sej jako dźěćo filmy Rosamundy Pilcher w telewiziji sobu wobhladać, mějachmy tehdy jenož tři programy. Předstajenje je absolutnje top. Kóždemu radźu, so do Budyšina podać a sej kruch wobhladać.
Monika Nukowa z Radworja: To bě wšitko zašmjatane, přiwšěm bě to wjesoła hra. Wšitcy dźiwadźelnicy běchu woprawdźe při wěcy, su jara derje hrali. To móžeš sej woprawdźe wobhladać. Wuzběhnyć chcu Měrka Brankačka we hłownej róli kaž tež – jemu poboku – Jurja Šimana. Wonaj staj wuběrnje hrałoj.
Wo Serbskim sejmje a druhim
Ze zapozdźenjom stej dóšłoj lońšej dwójnej čisle 7/8 a 9/10 Praskeho časopisa Česko-lužický věstník. K wšěm přinoškam na cyłkownje 32 stronach njemóžemy so wuprajić. Pod nadpismom „Lužickosrbský parlament“ předstaja Lukáš Novosad, předsyda Towarstwa přećelow Serbow, dowólbnu diskusiju, wuslědki hłosowanja a komentuje rěč čłona sejma Alexandera Pólka na hłownej zhromadźiznje Domowiny 30. nalětnika 2019 w Chrósćicach. Z časa do wólbow wuzběhuje awtor dwanaće wobmyslenjow Fabiana Kaulfürsta a jasne 95 procentow wotpokazowanja k prašenju „Chcu ja TUTÓN Serbski sejm?“. Wo wólbach samych 3. nazymnika 2018 čitamy, zo bě wobdźělenje z 908 hłosami „tristní“, štož rěka serbsce „zrudne, bjeztróštne“. (Přispomnjenje: Hišće mjeńša ličba płaćiwych hłosow – 828 – ani hišće podata njeje. – M.K.).
Projekt nětko w Korutanskej
Dosć wobšěrnje rozprawjeja medije na wotewrjenje wustajeńcy „Wobrazy krajiny“ w Celovecskim Muzeju načasneho wuměłstwa Korutanskeje (MMKK). W fokusu steji tworićelske dźěło serbskich wuměłcow, pokazowace na problemy, z kotrymiž ma so łužiska ludnosć rozestajeć. Předewšěm stej to wotbagrowanje wsow a z nim zhubjena swójska identita, wosebje pak rěč.
Zapósłane (05.02.20)
Lětuši ptači kwas SLA je Jandytarja Hajnka ze Smječkec k slědowacej basni pohnuł:
Kóžde lěto zas
swjećimy swój ptači kwas.
Tež lětsa wćipni chwatachmy
do Chróšćanskeje „Jednoty“,
zo bychmy kaž dotal tam wjesele
swjećili a spěwali zhromadnje!
Što pak dožiwichmy tam?
To skrótka tule wuprajam:
Wočakowach – kaž wšitcy tam w hali –
PTAČOKWASNY HALIGALI.
A što bě? Hali, gali, haj!! A tole zas a zas.
Zdalował pak bě so přewšo lubowany
ptači kwas!!
A hlej!
Krótko do kónca – to čłowjek njeby wěrił –
je awtor šće na ptači kwas sej zwěrił!!!
Jenož derje, wšako hewak kóždy hósć by
myslić móhł,
zo mylnje je do kabareta šoł!!
Dodawk:
Wuměłcam z wutroby pak tule prajić chcu:
Wukon waš bě wulkotny a w porjadku!
„Serbja w komunistiskej Čěskosłowakskej“
Pod mjenowanym nadpismom je w najnowšim čisle w Jenje wuchadźaceho časopisa „Gerbergasse 18“ nastawk dr. Tima Meškanka wozjewjeny. Docent Instituta za sorabistiku Lipšćanskeje uniwersity wěnuje so problemej wobčušlenja Serbow w susodnym kraju po lěće 1948, jako so tam komunisća na móc dóstachu. Podate pak su tež přikłady, kak negatiwnje je so tele wobčušlenje na čěske wosobiny wuskutkowało, kotrež běchu dobri přećeljo Serbow.
Na spočatku awtor wuzběhuje, zo so hnydom po Druhej swětowej wójnje kulturno-narodne styki mjez našimaj ludomaj wožiwichu. W Praze zahaji hižo 10. meje 1945 Łužiskoserbski narodny wuběrk swoju dźěławosć. Z čěskeje strony wobnowichu Towarstwo přećelow Serbow (Společnost přátel Lužice), zjednoćenstwo Ústřední matice školská postara so wo załoženje serbskeho gymnazija 2. hodownika 1945 w Českej Lípje (pozdźišo we Varnsdorfje a po tym hišće lěto w Liberecu), a rozhłós z Prahi a dalšeju studijow wusyłaše w serbskej rěči.
Přewjele dźiwadła hrali
Lětuši wječorny ptačokwasny program Serbskeho ludoweho ansambla „Štóž so zwaži, tomu so radźi“ wuwabja rozdźělne měnjenja. Kak rozdźělne wone su? Serbske Nowiny su so po sobotnej hornjoserbskej premjerje w Radworju a po předstajenju předwčerawšim w Kulowje někotrych wopytowarjow prašeli.
Jan Nuk z Radworja: Je bjezdwěla wulke wužadanje, kóždolětnje ptačokwasny program koncipować, z kotrymž su wšitke starobne skupiny spokojom. Chwalu sej, zo Serbski ludowy ansambl hižo lětdźesatki bjez přetorhnjenja tónle program wuhotuje a spyta časej wotpowědne formy namakać. Balet, chór a orchester su so zaso na chwalobne wašnje prezentowali. Mi so lubješe, kak aktiwnje a dynamisce bě chór do jednotliwych scenow zapřijaty. Wosebje je so mi spěw Anny-Marije Bretschneiderec spodobał. Štyri młode akterki su ze swojim elanom přinjesli wětřik na jewišćo, byrnjež to druhdy snano trochu přećehnjene było. Dźiwadło na spočatku bě mi předołhe. Prašam so, hač njeje so SLA z programom přejara wot předstajenja ptačokwasneje tradicije wotsalił?
Rady sej něšto dobre popřejemoj
A što měnja sobujěducy „Šmitec busa“, kotřiž su póndźelu składnosć wužiwali a so po wikach rozhladowali? Milenka Rječcyna je so prašała:
Roland Jenč praji: Njejsym dlěje hižo na Zelenym tydźenju był. Lětsa pak je mje nowa technika na polu tepjenja zajimowała. Zdobom sym tójšto wo tym zhonił, kotre biologiske žiwidłowe dodatki (Nahrungsergänzungsmittel) su. A mějach zajimawu rozmołwu wo tym, kak pčołki strowe dźeržeć. To bě woprawdźe poradźeny dźeń.
Pawl Dubaw bě mjeztym třeći króć sobu w Berlinje: Sym sej něšto cyle wosebite kupił, boblije (Knollen) za wisate begonije. Běchu sej hižo loni tajke kupił, a wone woprawdźe krasnje kćěja. Přebytk tu drje je napinacy, namakam pak stajnje městno, hdźež móžu wotpočnyć. Nimo toho njemóžeš sej lěpje hač z busom – a to w dobrej zhromadnosći ze znatymi a zdźěla z wjesnjanami – sem dojěć.
Lěkar za bjezdomnych a chudych
Baierbrunn (ML/SN). „Kóždu srjedu podawa so 59lětny Stanisław Nawka ze swojej jězdnej praksu na turu. Prěnja stacija w Hamburgu je Budapestowa dróha a tam Dom Betlehema. ‚A hewak je wšo w porjadku?‘, praša so wón swojeho prěnjeho pacienta pólsce, mjeztym zo jemu ćišć kreje měri. Stanisław Nawka klepnje jemu na ramjo. Wonka před jeho praksu nuzoweje pomocy čakaja štyrjo dalši pacienća. Woni žiworja na dróze, kaž nimale wšitcy, kotrychž wón tele dopołdnjo lěkuje.“ Tak wopisuje wudaće časopisa Apotheken Umschau dobrowólne lěkowanje Stanisława Nawki, jednoho z pjeć „rjekow wšědneho dnja“, kotrychž časopis předstaja.
