W awgusće 1818 předa Jan Jurij Matka-Mütterlein swoje knjejstwo Mały Wosyk z Njeradecami a Nowym Dworom z hospodarskim inwentarom a poddanymi subrektorej Budyskeho gymnazija C.F. Barthej za 40 600 toleri. Kupił bě knjejstwo 1782, po tym zo bě je hižo tři lěta dołho jako najenk wobhospodarjał, za 22 000 toleri, potajkim wo něšto wjac hač połojcu. W měsće zasłužeše tehdy wuwučeny muler něhdźe 70, dnjowy dźěłaćer 50 tolerjow na lěto.

Z předawanskim zrěčenjom wučini sej Mütterlein hišće wšelake wuměnjenja. Tak wuwza wšě meble, kotrež w hrodźiku do hospodarskeho inwentara njesłušachu, składowane žně z předchadźaceho lěta kaž tež wšón palenc, piwo a butru na składźe. Dale zrezerwowa sej wšitke hač do swj. Michała (29. septembra) dołžene wotedawki, njezapłaćene kupne dawki (pjeć procentow płaćizny kupjeneje žiwnosće, takrjec „dawk za nabyće ležownosće“) a dalše pjenježne žadanja na swojich něhdyšich poddanow.

Nowa dźěćaca kniha wušła

srjeda, 15. decembera 2021 spisane wot:
Budyšin (SN). Za předšulsku a prěnju čitan­sku starobu je w LND nowa papjercowa kniha „W nadróžnym wobchadźe“ wušła. Pisanje ilustrowana a z woknješkami wuhotowana podawa wona w dźesać kapitlach najwažniše informacije ko­ło­wokoło wobchada. Na dwójnej stronje je stajnje jedne prašenje rozłožowane a te­ma bliže předstajena. Hač su to rjadowanje wobchada přez amplu, wšelake wobchadne znamješka, prawe přeprěčenje dróhi abo natwar kolesa – na kóždej stronje móže sej dźěćo něšto nowe wotkryć.

Dobyćerjo hódančka wulosowani

srjeda, 15. decembera 2021 spisane wot:

Dopominaće so hišće na wulku napjatosć do premjery pop-opery a do wuchadźenja magacina Carpe noctem? Runje­ tajka knježeše wčera dopołdnja w Smolerjec kniharni.

Budyšin (SN/MiR). Hódančko wo serbskej hudźbje, kotrež bě Jan Bogusz ze­stajał, žněješe dobry wothłós. Dohro­mady 14 dopisow je redakcija Serbskich Nowin dóstała. Nimale wšitcy su wuhódanje e-mejlnje sposrědkowali, a wšitcy běchu prawe hesło wuhódali. MŁODA SERBSKA HUDŹBA JE ŽIWA, tak měješe w kašćikach pod hódančkom rěkać­.

Wčera dopołdnja je wučomnica ­Lu­doweho nakładnistwa Domowina za e-com­merce Jadwiga Šołćic jako sonina wšelake wudźěłki LND na blido składła, kotrež móhli dobyćerjam powabne być. K tomu słušachu nowostki za dorosćenych, młodostnych a dźěći. Runje tak wabje­še wulka ličba cejdejkow a słucho­knihow. Při tym su tež mjez wudaćemi zašłych lět woprawdźite drohoćinki.

Před twarjenjom MDR stawkowali

wutora, 14. decembera 2021 spisane wot:
Zjednoćene dźěłarnistwo za posłužby (ver.di) je wčera w Drježdźanach k stawkej kruće přistajenych sobudźěłaćerjow předewzaća MCS Sakska namołwjał, kotrež ­poskića techniske posłužby a mjez druhim tež serbske wusyłanje Wuhladko pro­dukuje. Předewzaće přisłuša medijowej skupinje MDR. Kaž dźě­łar­nistwo informuje, nimaja swobodni sobudźěłaćerjo žane tarifowe zrěčenje. Zaměr stawka bě ćišć na dźěłodawarja wukonjeć, při čimž žadaja sej po­trjecheni domowy tarif. Dale zasadźichu so dźěłopřijimarjo wčera za dalepłaćenje mzdy w padźe chorosće, za zawodne starobne zastaranje, za 30 dnjow płaćeneho dowo­la kaž tež za pjećdnjowski dźěłowy tydźeń. Tež dźensa chcedźa přistajeni zaso stawkować. Foto: Andreas Kalauch

Narodny partizan

póndźela, 13. decembera 2021 spisane wot:
Dokelž runoprawosć Serbow hač do kónca lěta 1946 dawno hišće zaručena njebě, wutwori so 13. hodownika 1946 kružk młodostnych, zo by ludźi z akcijemi pozbudźował. Hinc Šewc, Achim Brankačk, Jan Rawp a potom tež Jan Wukaš nawjedowachu wot januara 1947 zhotowjenje lětakow a plakatow, zwoprědka pisanych, po tym ćišćanych w zawodźe Pawoła Krječmarja w čěskim Rumburku. Na plakatach njeběchu jenož hesła kaž „Tež naš narod woła za swobodu!“, ale wabili su tež za přizamknjenje k Čěskosłowakskej. Pod materialijemi steješe jako wotpósłar „Narodny partizan Łužica“. Akcije wjedźechu k přepytowanjam ze stron němskich a sowjetskich organow. Ze strony Domowiny wšak předsyda Pawoł Nedo, Arnošt Simon a Jan Šołta k tomu namołwjachu akcije zakónčić. „Pósłachu pak někotrych młodych aktiwistow na studije do Pólskeje, zo by so skónčiło přepytowanje němskeje policije“ – tak pisaše w lěće 2011 čěski wědomostnik Jaroslav Šůla. (Přispomnjenje: Wot Narodneje rady z Prahi 1947 podpěrane akcije, do kotrychž bě tež Fryco Marak ze Smogorjowa zapřijaty, so tohorunja „Narodny partizan Łužica“ mjenowachu.) Mikławš Krawc

Nahrawaja film we Wojerecach

pjatk, 10. decembera 2021 spisane wot:

Hižo wot nazymy 2020 dźěła filmowča Angela Šusterec na čornoběłym němym krótkofilmje „Bože dźěćatko“ (SN rozprawjachu). Pandemije dla dyrbjachu nahrawanje přeco zaso přetorhnyć, nětko pak su na Dołhej hasy we Wojerecach poslednje sceny skónčnje nawjerćeli. Mjez mnohimi sobuskutkowacymi su tež Hannah Gräser, Marit Reinel a Leonora Šusterec (wotlěwa), kotrež běchu so hižo w dźiwadłowej skupinje Wojerowskeje Kulturneje fabriki angažowali. Z mnohimi wariantami serbskeje narodneje drasty Towarstwo za hajenje regionalneje kultury w srjedźnej Łužicy projekt podpěruje. Film změje klětu premjeru. Foto: Katrin Demczenko

Po wšěch serbskich katolskich wosadach so zrudźaca powěsć rozšěrja, zo je póndźelu w 86. žiwjenskim lěće znaty a woblubowany braška Pawoł Kinderman z Worklec na prawdu Božu wotešoł.

Hižo jako 17lětny wučomnik ćěslistwa w tehdy znatej Njeswačanskej Kumpanec firmje bě so Pawoł Kinderman z brašku stał. Wosebje jeho a susodźic Brězanec mać stej młodostneho k tejle čestnej słužbje pohonjałoj. Tehdyšej młodaj Chróšćanskaj kapłanaj Beno Špitank ­a ­Jurij Herman staj jeho tohorunja podpěrałoj. A tak je 1954 prěni raz braščił, spočatnje 13 lět jako nježenjenc.

Bohudźakowano hižo zahe spóznachu, zo bu Pawołej Kindermanej do kolebki połoženy talent ludźi zabawjeć, z nimi wustojnje bjesadować a přiwšěm w pozadku wšitke organizatoriske nitki kwasneje hosćiny w horšći měć. Pozdźišo wšak zamó to wšitko z pomocu swojeje mandźelskeje Hany zdokonjeć, kotraž jeho we wšěm podpěrowaše.

Njedźelu, 12. decembra, w 16 a 22 hodź. zakónči wobydlerske Radijo Zett ze Žitawy swoju Serbsku literarnu jězbu w šěsć pokročowanjach. Tónkróć předstaji so w hodźince serbski literarny dorost z wozjewjenymi a njewozjewjenymi basnjemi a prozowymi tekstami. Sobuskutkowacy su Annamaria Hadankec (nalěwo), Patricia Kralec (srjedźa), Jakub Wowčer, Damian Dyrlich (naprawo), ­Clemens Bobka a Pětr Dźisławk. Čitanja a rozmołwy budu ze serbskej a mjezynarodnej spěwnej hudźbu najwšelakorišich družin wobrubjene – a to po namjetach sobuskutkowacych awtorkow a awtorow. Wotwołać hodźi so wusyłanje pod (hlej tam pod rubriku Projekt Sorbische Lesereise).Benedikt Dyrlich

Prašenje dowěry

štwórtk, 09. decembera 2021 spisane wot:
Sta tołstych knihow su zapadni sociolinguisća wot časa tak mjenowaneho „eth-nic revivala“ w 1970tych lětach spisali: wo wožiwjenju wohroženych rěčow, wo rěčnej politice, wo naprawach a praktiskich nazhonjenjach. Mjeztym je jasne: Rěčna rewitalizacija jenož funguje, hdyž ju ludźo na městnje sami chcedźa. Wothorjeka postajene naprawy maja lědma zmysł. A što ludźo chcedźa, je jara rozdźělne. Ći jedni su spokojom, hdyž so rěč jeno symbolisce w flosklach jewi. Ći tamni přeja sej wot stata wučbu w regionalnej rěči, njejsu pak zwólniwi ju sami nałožować. Dalši to zaso chcedźa, njewědźa pak kak a z kim. Toho­dla je wažne ludźi na městnje zeznać, z nimi so rozmołwjeć, mjezsobnu dowěru a zhromadne projekty wuwiwać. A tak mam za spomóžne, zo ma rěčny motiwator swoje krute městno w Malešanskej kónčinje. Prěnje wuslědki su hižo widźeć. Njemyslu sej, zo bychu ći, kotřiž so nětko tam na rěčnym kursu wobdźěleja, to tež w Budyšinje abo online činili. Cordula Ratajczakowa

Zhubjeny hród hnadneho knjeza

srjeda, 08. decembera 2021 spisane wot:

Wo serbskich zemjanach, ryćerjach a ryćerkublerjach nochce naš stawiznopis wjele wědźeć. Prěni su pak traš w heroiskim boju wo Serbow swobodu padnyli pak so němskim feudalnikam podćisnyli a so jim přilišćili, ći posledni mjenowani pak běchu stajnje cuzy, němscy klukarjo. Wězo, jedyn a druhi wě tež něšto wo tym a tamnym serbskim ryćer­ku­ble­rju. Wulkej zjawnosći pak tajke něšto hač do­dźen­­sa ani znate ani wědome njeje. Přiwšěm skedźbni ­Křesćan Bohuwěr Pful hižo 1843 na to, zo nje­wob­steji serbski lud jeno z ratarjow wšelakich wobsydstwow abo chudych měšćanow, ale zo ma mj. dr. prawiznikow, zarjadnikow abo tež ryćer­kublerjow. W lěće 1715 kupi sebi kralowski a kurwjerchowski komorny prokurator w Hornjej Łužicy, Budyski pra­wi­znik August Magnus Printz, ryćer­kubło Mały Wosyk­ (Kleinhänchen). Poł lětstotka pozdźišo bu kubło wulkeho dołha potomnikow dla přesadźowane, a Matej Dołhi z Małeho Wjelkowa je za 11 000 toleri kupi. Bórze pak přewostaji je, traš na zakładźe někajkich požčonkow, najenkej ryćerkubła Chróstawa (Crostau) Johannesej Matusewiczej.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND