Čitajće w nowym rozhledźe (30.12.20)
W aktualnym wudaću pokročujemy z interviewowej seriju wo skutkowanju serbskich towarstwow w zamórskich krajach. Trudla Malinkowa je so z Jan Slack, předsydku towarstwa Texas Wendish Heritage Society, wo jeho stawiznach a aktiwitach rozmołwjała. Po załoženju 1972 je jara angažowane a hibićiwe zjednoćenstwo nastało, kiž ma dźensa nimale 1000 čłonow a so na mnohotne wašnje wo serbske herbstwo stara. Jedyn z nich je profesor za jendźelšćinu a rušćinu na wuměnku Charles Wukasch. Wón předstaji w Rozhledźe typologiju mjeńšinowych rěčow Paula White a zarjaduje serbskej rěči do njeje. Zajimawe žórło je Měrćin Brycka do rukow dóstał. Je to list Jurja Bruska z lěta 1947. W nim rozprawja tehdyši serbski farar w Działoszynje wo špatnych žiwjenskich wobstejnosćach, kotrež dyrbješe po swojim wuhnanstwje 1945 a po tym zo bě so do Pólskeje nawróćił, nazhonić.
Wotprajili, přesunylia přihotowali
Koronapandemija je so sylnje na lětušu bilancu Serbskeho ludoweho ansambla wuskutkowała. Wot srjedź měrca su nimale 150 předstajenjow we Łužicy, po cyłej Němskej, Španiskej, Čěskej a Pólskej wotprajić dyrbjeli.
Wjelestronskosć ju wuznamjeniła
K smjerći Wórše Lanzyneje, w Barće bydlaceje a hač do wysokeje staroby skutkowaceje serbskeje tworjaceje wuměłče
Štóž je sej k hodam serbsku knihu „Hody“, 1970 w Ludowym nakładnistwje Domowina wušłu, k rukam wzał, snadź hižo njewě abo hišće njewě, zo ma serbsku žadnostku w ruce. Wórša Lanzyna bě škitnu wobalku, wjazbu a typografiske wuhotowanje na starosći měła, a to tak wuspěšnje, zo bu kniha jako „najrjeńša škitna wobalka NDR“ wuznamjenjena. Jedne to z mytow, kotrež je Wórša Lanzyna žnjała.
Tak staj Wóršu Lanzynu dožiwiłoj
W 1970/80tych lětach zeznach Wóršu Lanzynu jako młodu wuměłču. Koło serbskich tworjacych wuměłcow je w tutym času wšelakore jězby a kónctydźenske seminary organizowało, hdźež so jako wuměłcy na wosobinske wašnje mjez sobu zeznawachmy. Derje so na to dopomnju, kak je Wórša tute wulěty zmóžniła a so wo wšitko njesprócniwje starała. Nastała je tak zdźěla do dźensnišeho trajaca dobra mjezsobna zwjazanosć. Za to sym jej dźakowna a so zrudnje ćicho z njej rozžohnuju. Maja Nagelowa
Psyče hody
Hodowna kriminalka Serbskich Nowin 2020 – napisał Měrćin Wjenk
1. Mops –
23. decembra 2020, 8:30 hodź.
Komisar Krawc zetka policista Šmita na dworje policajskeho prezidija. „Ih! Što da je to do njezboža?“ Komisar Krawc pokaza wograwany na wone něšto pódla Šmita. „Mój nowy pad.“ – „Dyrbiš wuslědźić, što to je?“ Šmit wotkiwnje. „Mam mopsa wróćo dowjesć. Patrulja je jeho w nocy namakała a wčera je wšak tu něchtó swojeho psa dla zazwonił.“ – „Tónle čwak mjasa bjez formy a kontury ma wobsedźerja, kiž chce jón wróćo měć?“ – „Tak zlě tež zaso njeje. Hladaj, jowle deleka su tajke něšto kaž klibory a tole móhła wopuška być.“ Krawc z hłowu wije. „Da pak ma wón dwě wopušce. To drje stej wuši, a jowle zady je wopuška.“ – „Woprawdźe, a wona so tak lóštnje tam a sem čumpa. Wjeseli so zawěsće, zo je z namaj.“
Komisar Krawc hlada na swój časnik a rozsudźi, zo póńdźe z policistom Šmitom sobu. Wot prezidija do stareho města njeje daloko a krótke koło po Budyšinje budźe jemu tyć. Je nerwozny. Njewušne hody so bliža a wón nima žadyn pad, na kotryž móhł so koncentrować.
Zasněžene hody
Mario, młody, zróstny muž, štapa we hłubokim sněze po hórskim puću. Chce do připołdnja burski statok, na hórce sam stejacy, docpěć. Je patoržica. Rano zahe bě wón z Mnichowa wotjěł. We wsy, w kotrejž je so za „Frau Grantlhuber“ prašał, su jemu puć na horu w Allgäuskich alpach pokazali.
Mjeztym so dale a sylnišo sněhuje. Mario lědma hišće něšto widźi. Jenož derje, zo su wulke žerdźe na kromje puća wěsta orientacija. Byrnjež temperatura pod nulu ležała, so Mario poći. Po hłubokim sněze kročić, a to hišće na horu, jeho tola chětro napina.
Haj, čehodla je so Mario scyła ze swojeho přijomneho bydlenja w Mnichowje sem podał? Před někotrymi dnjemi bě mać z Łužicy Marijej zdźěliła, zo budźe ćeta Lejna, njeboh wowcyneje sotra, runje hody, 25. decembra, wosomdźesat lět, a zo by wón při tej składnosći ćetu Lejnu wopytać móhł a jej tež w mjenje maćerje gratulował. Mario, na ničo njemyslo, što móhło jeho zwonka Mnichowa wočakować, bě so tuž z małym darom we wačoku na puć podał. Měješe dźě mjez hodami a Nowym lětom swobodne.
Dźěła na nowym twarjenju na ležownosći Budyskeho Serbskeho ...
Nastawa film „Bože dźěćatko“
Běły Chołmc (SN/CoR). Režiserka Angela Šusterec z Běłeho Chołmca přihotuje serbskorěčny hodowny krótkofilm „Bože dźěćatko“ a pyta hišće podpěraćelow za jeho zwoprawdźenje. Załožba za serbski lud spěchuje projekt ze 60 procentami, zbytk pobrachowaceho financowanja chce filmowča nětko přez crowdfunding-kampanju na internetnej stronje https://de.gofundme.com/f/ein-lausitzer-weihnachtsfilm zběrać. Tam wona tež serbsce wabi: „Lubja so Wam hodowne filmy? Maće snadź hišće pjenjez w kapsy, kotryž byšće hewak za chłóšćenki wudali? Podpěrajće nas a darće Łužicy mału hodownu hru wo Božim dźěćatku. Stworće z nami něšto wobstajne – film, kotryž kóžde lěto znowa wjeselo w hodownym času wobradźa.“
W srjedźišću filmoweho jednanja steji Wojerowske Bože dźěćatko w 1920tych lětach, jako bě nałožk hišće žiwy. Hižo w oktobrje je filmowy team Angele Šusterec w Stróžanskim šulskim muzeju „Korla Awgust Kocor“ nahrawać započał. Podpěrało je jón něhdźe třinaće dźěći. Wosebje za wupožčenje a přiměrjenje serbskeje drasty hišće pjenjezy faluja.
Zawěta wjeska
Sněh pada – běłe wšudźom wšo –,
a wětr sepje mjeta šwarne.
Pod hórku chowa wjeska so,
we sněze chěžki tča kaž sparne.
Puć wusypany přez wjes dźe
a wusypane k dwórčkam šćežki.
Wot chěžkow mało widźeć je,
sněh słomjane tež kryje třěški.
Tam styskno tak za ćicho tak
a ničo nic so njezasłyši.
Sněh drobny dele pada pak,
a wětr z mjećelemi tyši ...
A z wuhnjow zakuri so wšěch.
Mać staja neplki do něsće:
„Sej skoro přečakała běch;
nan z dźěła přińdźe hłódny wěsće.“
Jakub Bart-Ćišinski
wujimk ze Serbskeje poezije 11
LND 1981
Nowotar a pućrubar
Nestor serbskeho filmowstwa dr. Toni Bruk njejapcy wumrěł
W našich dnjach, hdyž w Serbach – skónčnje! – zaso wo serbskim filmje rěčimy, je najkompetentniši hłós za njón na přeco womjelknył. 18. decembra je dr. Toni Bruk, promowowany filmowc, wěcywustojny teoretikar a njesprócniwy praktikar serbskeho filmowstwa po krótkej ćežkej chorosći zemrěł.
Zeznach Tonija Bruka, jako steješe hišće na čole Domowinskeje župy Wysoke šulstwo „Jan Skala“. Wón kaž druzy młodźi ludźo w narodnej organizaciji, kaž Hans Nowuš a Ruth Thiemannowa, starosćachu so wo Domowinu. Mějachu ju za mjenje bóle sprostnjenu. Diskusije tych młodych w klubowni Serbskeho domu zdachu so přiwótřene być. To pak njezadźiwa, pytaše dźě druha młoda, powójnska generacija puć za sebje a za serbsku organizaciju.
