Nowostce z RCW

póndźela, 16. nowembera 2020 spisane wot:
Budyšin (SN/JaW). Wot pjatka předležitej nowej dźěłowej zešiwkaj „Zwučujemy a pisamy 1“ za šulerjow 1. lětnika. Wudał je jej Rěčny centrum WITAJ. Zešiwkaj stej na nowu fiblu wusměrjenej, kaž RCW zdźěli, a předležitej w ćišćanym a w šulskim wuchadnym pismje. Wobě publi­kaciji wobsahujetej čitanske a pisanske zwučowanja. Strony zešiwkow wotpo­wěduja slědej pismikow fible. Dźěłowej zešiw­kaj dóstanu zajimcy w Budyskej Smolerjec kniharni a w online-wobchodźe Ludoweho nakładnistwa Domowina pod www.domowina-verlag.de.

Jurij Gustaw Kubaš

póndźela, 16. nowembera 2020 spisane wot:
15. nowembra 1845 narodźi so farar, redaktor a publicist Jurij Gustaw Kubaš swójbje blidarskeho mištra w Šunowje. Dźesać lět bě wón chowanc Praskeho Serbskeho seminara, wjacore lěta bě tam starši Serbowki a studowaše teologiju a filozofiju. 30. nowembra 1870 bu w Budyšinje na měšnika wuswjećeny. Bě kapłan w Ralbicach a Njebjelčicach, lěto fararješe w Ralbicach a po tym 28 lět w Njebjelčicach. Za swój čas jako farar da Kubaš Njebjelčansku cyrkej rjenje wobnowić a nutřka krasnje pomolować. Wón běše jednorje žiwy, njedawaše ničo na zwonkownosć a pychu, bě wuběrny znajer přirody a hojenskich lěkow, nimo toho aktiwny přiwisnik wodoweho hojenja Kneippa. Jako wědomy a jara kritiski Serb wšak njebě pola wyšnosće a někotrych wosadnych woblubowany. Rěčeše ludowje, žortniwje a satirisce a tak tež prědowaše. Dopisowaše často do Serbskich Nowin a Katolskeho Posoła, bě sobuzałožer a 15 lět redaktor časopisa Serbski Hospodar, z kotrymž pomhaše Serbow we wuspěšnym hospodarjenju kubłać. Załožił je serbske burske towarstwo a bursku lutowarnju w Njebjelčicach. Jako wuměnkar wón 2.

Podpěra tež hudźbnym klubam

pjatk, 13. nowembera 2020 spisane wot:

Sakska rozšěri a podlěši pomocny program­ za kulturne zarjadnišća hač do 31. decembra 2021. Wotnětka móža tež hudźbne kluby a hrajnišća, kotrež jednotliwcy wobhospodarjeja, financnu podpěru dóstać. Sakski kabinet je změnam spěchowanskeho programa předwčerawšim přihłosował.

Drježdźany (SN/CoR). Přičina změny spěcho­wanja je, zo z toho wuchadźeja, zo koronapandemije dla tež klětu nje­wěstota w kulturnym wobłuku dale wobsteji. „Rozmołwy z potrjechenymi nošerjemi na městnje su pokazali, zo su mnozy dotal­ bjez statneje podpěry spytali straty w dochodach narunać. Chcemy a dyrbimy tam podpěrujcy zapřimnyć, hdźež swójska iniciatiwa zarjadowarjow na swoje hranicy storči. Čim wjace po­trjechenych dyrbi zawrěć, ćim wjetša je potrjeba. Tohodla sym so za to zasadźiła, zo naše sakske programy, kaž je to hnydomna pomocna přiražka ,Nuzowe pady kultury’, do přichodneho lěta přewozmjemy“, informuje sakska ministerka za kulturu a turizm Barbara Klepsch (CDU).

Za profesora powołany

pjatk, 13. nowembera 2020 spisane wot:

Budyšin (SN). Slawist a priwatny docent dr. Thomas Menzel w Serbskim instituće (SI) bu 30. oktobra wot prezidenta Oldenburgskeje Uniwersity Carla von Ossietzkeho za nimorjadneho profesora powołany. Wot lěta 1995 bě Menzel wědomostny sobudźěłaćer na uniwersitach w Oldenburgu, Greifswaldźe, Regensburgu, Freiburgu a Wienje. Wot 2016 skut­kuje we wotrjedźe SI za rěčespyt. Nimo swojeho slědźenja k serbskej gramatice wón na sorabistiskim přinošku za Słowjanski rěčny atlas Mjezynarodneho komi­teja slawistow sobu dźěła. Wot 2018 je Menzel tež čłon Komisije za słowjanske rěčne kontakty při Mjezynarodnym komiteju slawistow, wot lětušeho zastupuje Serbow w tymle komiteju, kotryž wuhotuje kóžde pjeć lět Mjezynarodny kongres slawistow. „Dr. Menzel słuša k małej ličbje młódšich slawistow, kotřiž su we wjace hač dwěmaj słowjanskimaj rěčomaj publikowali – pólšćina, rušćina, ukrainšćina, běłorušćina, łemkowšćina, serbišćina, chorwatšćina, kašubšćina, hornjo- a delnjoserbšćina“, rjekny direktorka Instituta za slawistiku w Oldenburgu prof. dr. Gun-Britt Kohler.

Hudźić na njewšědnym instrumenće

štwórtk, 12. nowembera 2020 spisane wot:

Časopis Carolinu Eyckec a jeje teremin wjetšej zjawnosći předstajił

Magacin Super Illu wěnuje so wobstajnje wosobam, pochadźacym z abo skutkowacym w nowych zwjazkowych krajach. Tak pisaše njedawno wo Carolinje Eyckec. W zawodnych słowach dwustronskeho přinoška rěka, zo je wona po cyłym swěće požadana wirtuozka na naj­nje­wšědnišim instrumenće, tereminje. W lěće 2002, tak steji w teksće pod wobrazom, pokazowacym Berlinjanku za jeje instrumentom, měješe wona w Ber­linskej filharmoniji swój debit a přija w lěće 2005 myto Echo Klassik jako solist­ka na CDji „Kalevi Aho: Theremin Concerto – Horn Concerto“ w kategoriji „nahrawanje koncertow lěta (hudźba 20./21. lětstotka)“.

Pjatk, 22. junija 1945, su wobydlerjam wuchodnje Nysy ležacych 22 wjeskow ­Žitawskeho hejtmanstwa („Zittauer Zipfel“) w rańšich hodźinach zdźělili, zo maja swoje bydlenja a domy chwatnje wopušćić a zo budu přez hranicu přewodźeni. Hačkuli so ludźo nadźijachu, zo jedna so jenož wo wuhnaće na wěsty čas, kotrež zmóžni Polakam jich domy a statoki wurubić, běše so oficialne wuhnaće njepřeměnjomnje započało. Dóńt wuhnatych wobydlerjow wuchodneje Hornjeje Łužicy a wuwiće regiona po tym stej tema knihi „Do hoan uns die Polen nausgetriebm“. Awtoraj dr. Lars-Arne Dannenberg a dr. Matthias Donath staj tež jako editoraj regionalno-stawizniskich dźěłow zajimowanemu čitarstwu po mnohich lětach mjeztym dosć znataj.

Panel „haći demokratiju“

štwórtk, 12. nowembera 2020 spisane wot:
Berlin (SN/bn). Nowy tak mjenowany knowledge-panel ma němskim wužiwarjam pytanskeje mašiny Google „spušćomne a pruwowane informacije kołowokoło strowoty“ sposrědkować. Toho­dla stej so koncern Google LLC a němske strowotniske ministerstwo předwčerawšim na zhromadne dźěło dojednałoj. Byrnjež za wobsahi zamołwita redakcija portala gesund.bund.de wot ministerstwa njewotwisnje dźěłała, zbudźi kooperacija raznu kritiku zastupjerjow medijow. Tak rjekny jednaćel zwjazkoweho zjednoćenstwa nakładnikow BDZV Dietmar Wolff powěsćerni dpa, zo „skruća ministerstwo faktiski monopol koncerna na škodu mjeńšich konkurentow“. Prezident zwjazka němskich wudawaćelow časopisow VDZ Rudolf Thiemann rěči w tym zwisku wo „jónkrótnym nadběhu na swobodu nowinarstwa“. Jeho naměstnik, předsyda koncerna Hubert Burda Media Philipp Welte, ministerstwu wumjetuje, zo „swobodne, wičnohospodarsce organizowane strowotniske portale deklasuje a mechanizmy swobodneho informowanja a tak swobodneho wutworjenja měnjenja w našej demokratiji haći“.

Jan Laras

štwórtk, 12. nowembera 2020 spisane wot:
12. nowembra před 175 lětami narodźi so wučer a spisowaćel PhDr. Jan Laras žiwnosćerskej swójbje w Lejnje pola Pančic-Kukowa. Po maturiće na Praskim Małostronskim gymnaziju studowaše wón filozofiju a teologiju w čěskej stolicy a promowowaše na doktora filozofije. Bě chowanc Serbskeho seminara w Praze, čłon Serbowki, dwě lěće bě jeje starši a dopisowaše do jeje rukopisneho žurnala „Kwětki“. Skutkowaše po tym jako domjacy a priwatny wučer w Českim Těšínje ­a druhdźe. W Těšínje załoži 1889 hólči pensionat. Do Łužicy so njenawróći. Hižo 1864 přistupi Maćicy Serbskej, pilnje pisaše a basnješe za „Kwětki“. W časopisu Maćicy Serbskeje 1870 wozjewi rěčespytne dźěło „Serbske pluralia tantum“. W nim zaběraše so ze samomnohotami w serbskej rěči, rozłožejo słowa kaž nožički, widlički, klěšće, durje, wrota. Z jeho pjera su powědka „Šibakec nan“, reportaža „Kamjenjo-wuhlowe podkopki pod Karpatami“ wo socialnym połoženju čěskich, pólskich dźěłaćerjow a rjad přinoškow w čěšćinje a němčinje. Zeserbšćił je tež Psalmy. Dźěl swojeho wobsydstwa wotkaza Maćicy Serbskej. Laras zemrě 6. oktobra 1921 w Jablunkovje. Manfred Laduš

Digitalnje přewjedźe Załožba za wuměłstwo a kulturu w Hornjej Łužicy swoju lětušu, mjeztym 12. awkciju. Wot wčerawšeho njeje jenož katalog z wuměłskimi twórbami online pod adresu https://www.kunstkulturstiftung-oberlausitz.de/de_DE/auktion přistupny, ale zajimcy móža tež swój poskitk zapodać.

Zhorjelc (SN/CoR). Za lubowarjow wuměłstwa su wuměnjenja lětsa korony dla tohorunja tróšku hinaše a wobćežne, chcedźa-li so na tradicionalnej hornjołužiskej wuměłstwowej awkciji wobdźělić. Dokelž budźe to schowane přesadźowanje, wostanu poskitki tajne a wobdźělnicy nimaja žanu šansu zhonić, hač jich poskitk dosaha, zo bychu twórbu dóstali. Swój poskitk dyrbja pisomnje zapodać, z mejlku abo faksom hač do 10. decembra w 12 hodź., z póstom hižo dźeń do toho. Kóždy smě za jednu twórbu jenož jedyn poskitk zapodać. Stej-li dwaj najwyšej poskitkaj jenakej, chcedźa doby­ćerja wulosować.

To měli podpěrać!

wutora, 10. nowembera 2020 spisane wot:
Njezajimuje mje tak jara, štó, ale hač a z ko­treje generacije so zajimcy za lětušu online-schadźowanku přizjewja. Wčera nawječor bu informacija po Łužicy šěrjena, zo je přizjewjenje móžne, a to na in­ternetnej stronje www.schadźowanka.de. Haj, schadźowanka so tónkróć woprawdźe z „dź“ pisa. Je dźě dotal zrědka, zo serb­ske pomjenowanja w nowych me­di­jach z hóčkami a smužkami wužiwaja. Na žortnje wuhotowanej stronje liči časnik wróćo hač k startej zarjadowanja w formje webinara 21. nowembra w 19.30 hodź. Ći, kotřiž su rozsudźili schadźowanku přewjesć, su sej wočiwidnje hłójčku łama­li, kak přihladowarjow wabić. Akterojo, gymnaziasća a studenća, hižo nětko na wšelakich městnosćach programy zwučuja, abo swój poskitk za wirtuelne jewi­šćo nahrawaja. A to měli podpěrać! Přizjewće so tuž za njewšědny eksperiment! Přiwšěm so prašam: Póńdźemy klětu tež online na ptači kwas, do dźiwadła, na mejemjetanje ...? Milenka Rječcyna

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND