Rědki je fenomen tak mjenowaneho „super-měsačka“ abo tež „módreho měsačka“. Wčera w nocy bě zaso tak daloko, zo bě ­přewšo wulki trabant našeje zemje widźeć. Tole stanje so stajnje potom, hdyž je měsačk planetej jara bliski, wšako hiba so po eliptiskej čarje nimo njeje. Foto: pa/AP/Michael Varaklas

Wjace wupadow

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:
Gütersloh (dpa/SN). Přistajeni w pěstowarnjach su wo wjele časćišo chori hač druzy přistajeni, to je wuslědk aktualneje analyzy. Tak běchu pěstowarki a pěstowarjo loni w přerězku 30 dnjow dźěła njekmani – w druhich powołanskich sku­pinach bě to přerěznje 20 dnjow, zdźěli Bertelsmannowa załožba. Časy wupada stupachu wot lěta 2021 do 2023 wo 25 procentow, wosebje tež psychiskich poćežowanjow dla. „Mnohe pěstowarnje tča w čertowskim kole: Dokelž bywa dale a wjace personala chore, wupadnje stajnje wjace fachowych mocow, tohodla přiběra čisć na zbywacych“, praji Anette Stein, ekspertka za pěstowarnje při Bertelsmannowej załožbje. Zahorjenja płucow su ­najčasćiša přičina wupada, na nje slěduja psychiske problemy. Zo by so wupadnjeny personal narunał, je 97 000 dalšich połnych přistajenych trěbnych.

Žadanja dlěje znate

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:
W interviewje Dawid Statnik wuzběhny, zo chce Domowina Serbow podpěrać, jelizo sej hinaše rjadowanje a definowanje rjadowanjow žadaja. To mje wosobinsce překwapja, wšako je Domowinje połoženje w Radworju hižo dlěje znate. Lěto wob lěto je tam za serbskich staršich njewěste, hač so maćernorěčna rjadowanja w 1. lětniku wutwori. Situaciju wojowanja wo­sobinsce před štyrjomi lětami dožiwich. Tehdy je so tam staršiska iniciatiwa z wuspěchom wo rozrisanje prócowała. Tehdy měni Statnik: „Tu je so přikładnje poka­zało, zo móža starši sylna móc być, dokelž ma wola staršich po zakonjach jara wy­soku hódnotu.“ Hižo před štyrjomi lětami bě so wo tym rěčało, zo dyrbi so rjadowniski kluč – ličba šulerjow – na dobro serbskich dźěći změnić. Tele prócowanja hač do dźensnišeho paruju. Hladajo na staršich ­přichodnych prěnich lětnikow předewšěm w Radworju sej přeju, zo Domowina ža­danja staršich raznišo a widźomnišo podpěruje. Bianka Šeferowa

Zjězd zahajili

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:
Chicago (dpa/SN). US-demokraća hoł­dowachu na swojim stronskim zjězdźe wotsadźenemu předsydźe Joej Bidenej. Aplaws přewodźeše narěč 81lětneho, kotryž wuži swój wustup wosebje k tomu lěpšiny swojeho nimale zakónčeneho prezidentstwa wuchwalować a čłonow na nowu kandidatku wo zastojnstwo prezidentki Kamalu Harris přihotować. „Amerika, sym swoje najlěpše za tebje dał“, praji prezident USA a citowaše z tym z teksta spěwa. Dale wuzběhowaše: „Bě mi česć žiwjenja wam jako prezident słužić. Lubuju tutón nadawk, ale hišće bóle lubuju swój kraj.“ Na Bidena čakaja nětko poslednje pjeć měsacy jeho prezidentskeje periody, prjed hač woteda spočatk januara zastojnstwo na noweho prezidenta a swoju dołhu karjeru zakónči.

CDU tola před AfD

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:
Lipsk (dpa/SN). Při wólbach do krajneho sejma 1. septembra měri so Bündnis ­Sahry Wagenknecht w Sakskej a Durinskej na wuslědki nad dźesać procentami. To je aktualny wuslědk wólbneho naprašowanja instituta Forsa, w nadawku nowiny Stern a sćelaka RTL. W Sakskej móhła strona tak 13 procentow a w Durinskej 18 procentow zdobyć. CDU by w Sakskej po naprašowanju z 33 procentami najsylniša strona bywa, na nju slěduje AfD z 30 procentami a BSW. SPD a Zelenym by so ze šěsć procentami poradźiło, dale w krajnym sejmje sobu skutkować, Lěwicy z třomi procentami nic. FDP by samo mjenje hač tři procenty měła. We wobeju krajomaj staj amtěrowacaj ministerskaj prezidentaj wo wjele woblubowanišej hač jeju stronje. Při direktnych wólbach by Michael Kretschmer (CDU) 50 procentow hłosow dóscpěł. Za Jörga Urbana (AfD) by so jenož 14 procentow a za Sabinu Zimmermann (BSW) jeničce dwaj procentaj rozsudźili. Tež w Durinskej by so 42 procentow za Boda Rammelowa (Lěwica) rozsudźiło.

Inwestuja gigantiske sumy

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:

Producent chipow TSMC zasydli so z wulkej twornju w Sakskej

Drježdźany (dpa/SN). Hišće wot noweho projekta přichoda w Sakskej wjele widźeć njeje, ale w přichodnych měsacach so tójšto předewza w Silicon Saxony – tak pomjenuje swobodny stat swoju branšu mikroelektroniki a połwodźakow wokoło Drježdźan. 2027 chce taiwanske předewzaće TSMC zhromadnje z třomi ­partnerami na sewjeru Drježdźan chipy wosebje za awtomobilowu industriju produkować. Po cyłym swěće najwjetši producent siliciumoweje mikroelektroniki přińdźe z tym do Europy. Dźensa mějachu za to symboliski prěni zaryw, na kotrymž wobdźělichu so nimo zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza (SPD) a prezidentki komisije EU Ursule von der Leyen tež Budyski krajny rada Udo ­Wićaz (CDU).

Online njeje hižo branša rozrosta

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:
Köln (dpa/SN). Ličby branše online-hrow pokazuja na spomaleny rozrost. 2021 powjetši so ličba games-předewzaćow wo 20 procentow na 749, 2023 wu­činješe plus hišće 15 procentow (na 908). Wo­srjedź lěta 2024 bě jich 948 a tak štyri procenty wjace hač hišće lěto do toho. Přistajenych je pola wuwiwanskich studijow a wudawaćelow tuchwilu 12 048 ludźi, štož je tři procenty wjace hač hišće loni. Samsny čas loni wučini rata rozrosta hišće sydom procentow. Wosebje mjeńše studija poněčim zawru. Wjetše zawody su tohorunja potrjechene, ale dawno nic tak jara kaž njewotwisne mjeńše firmy. Cyłkownje pak branša ­online-hrow dale rozrosće: Techniske móžnosće bywaja dale a lěpše a naprašowanje stupa. Ale wunoški lětsa ­prěni raz spaduja. Za čas korony pak su čim razantnišo stupali. Na mjezynarodnych ­wikach maja němske předewzaća jenož mały podźěl. Online-hry, kotrež so w Němskej programěruja, docpěwaja ­ně­hdźe pjeć procentow globalnych wu­noškow. Wot tutych pjeć procentow profituja mjezynarodne firmy ze sydłom w Němskej najbóle.

To a tamne (20.08.24)

wutora, 20. awgusta 2024 spisane wot:

Korčmarjej z Mannheima njebě wědome, zo je hósć hišće na nuzniku hosćenca. Tuž hosćenc po swjatoku na zwučene wašnje zamkny. Muž, kiž bě wjace hač štwórć hodźiny na hajzlu sedźał, dyrbješe potom hišće wjace hač hodźinu w hosćencu wutrać, policija zdźěli. Dokelž sej žaneje rady njewědźeše, wón nuzowe čisło zazwoni. Přez wokno jeho zastojnicy wuchowachu. Korčmar policistam slubi, zo budźe w přichodźe před zawrjenjom nuzniki přepruwować.

Maće stres w pruwowanskej fazy? Studenća w porynsko-pfalcowskim Koblenzu maja nětko naprawu, z pomocu kotrejež hodźi so stres přewinyć. „Little Joe“ – pedagogiski psyk je specielnje wukubłany. Z nim móža so studowacy zaběrać, hrajkać a jeho wězo tež majkać. Žónka Little Joe zdobom při wažnych terminach přewodźa a wotpinanje zaruča.

Njesmě so instrumentalizować

póndźela, 19. awgusta 2024 spisane wot:

Vatikan (B/SN). Swjaty wótc je na zetkanju z afghanskimi wosadami w Italskej teror w jich ródnym kraju a Pakistanje wótrje zasudźił. „W mjenje Boha njesmě so hida, namóc a zacpěwanje ludźi zawinować. Nabožina nima so instrumentalizować. W tutej situaciji je nabožina runja konfrontaciji, kotraž wjedźe k namócnym njeskutkam.“

Miliony pokradnyli

Luxemburg (dpa/SN). Po tym zo běchu Caritu w Luxemburgu wo miliony eurow zjebali, žada sej arcybiskop Jean-Claude Hollerich nětko dospołne wuswětlenje pada. Cyłkownje jedna so wo 61 milionow eurow, kotrež běchu njeznaći z kontow pomocneho skutka pokradnyli. Wóndano zarjadowany krizowy wuběrk biskopstwa ma nětko z justicu zhromadnje pad rozrisać.

Nowy posoł

Dalša pomoc za Ukrainu?

póndźela, 19. awgusta 2024 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Načolni politikarjo CDU kritizuja postupowanje amploweje koalicije nastupajo financowanje pomocy za Ukrainu. „To njesmě poslednje słowo być. Dyrbimy Ukrainu podpěrać“, měni sewjerorynsko-westfalski ministerski prezident Hendrik Wüst na prěnim wuradźowanju gremijow CDU po lětnjej přestawce w Berlinje. Hladajo na napjate etatowe poło­ženje njeje jasne, kelko pjenjez Němska klětu Ukrainje přewostaji. Zwjazkowy financny minister Christian Lindner (FDP) chce jenož pjenjezy k dispoziciji stajić, jelizo je financowanje w etaće zaručene.

Njewjedra wohenje zawinili

Athen (dpa/SN). Njewjedra na zapadźe a sewjeru Grjekskeje su w minjenych 24 hodźinach lěsne wohenje zawinili. Cyłkownje je 44 wohenjow wudyriło. Znajmjeńša dźesać je błysk zawinił, zdźěli minister za škit wobydlerjow a klimy ­Vassilis Kikilias na platformje X. Situacija je ekstremna, fachowcy wobkrućeja. Po jich słowach je změna klimy přičina ekstremnych wjedrowych podawkow.

„Přiměr je poslednja šansa“

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND