Třo bywši prezidenća z apelom

póndźela, 06. junija 2016 spisane wot:

Tysacy ludźi w pólskej stolicy za demokratiju a swobodu demonstrowali

Waršawa (dpa/SN). Pod hesłom „Wšitcy za swobodu“ su sobotu dźesaćitysacy wobydlerjow Pólskeje róčnicu prěnich zdźěla swobodnych wólbow w lěće 1989 wopominali. Zdobom demonstrowachu woni přećiwo politice noweho narodnokonserwatiwneho knježerstwa. We Waršawje zhromadźi so po informacijach měšćanskeho zarjadnistwa 50 000 ludźi k pochodej. Policija rěčeše porno tomu wo něhdźe 10 000 wobdźělnikach.

K demonstraciji namołwjeli běchu opoziciske hibanje KOD a třo něhdyši pólscy prezidenća Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski a Bronisław Komorowski. Mjeztym zo so Wałęsa na demonstraciji njewobdźěli, kročeštaj Komorowski a Kwaśniewski w prěnim rynku zhromadnje.

Stajnje zaso zhromadźeni wołachu: „Swoboda, jednota, demokratija“. Mnozy njemějachu jenož pólsku, ale tež europsku chorhoj při sebi. „Wěmy hišće derje, kak ćežke dźěło na dobro swobody bě“, rjekny Komorowski, „dźensa pak wěm, zo je Pólska hinaša, lěpša.“

Lawrow: Misiju OSZE rozšěrić

póndźela, 06. junija 2016 spisane wot:
Moskwa (dpa/SN). Ruska je zwólniwa, misiju Organizacije za wěstotu a zhromadne dźěło w Europje (OSZE) w konfliktnej kónčinje na wuchodźe Ukrainy rozšěrić. W kónčinach, hdźež ukrainska armeja a proruscy separatisća wosebje raznje přećiwo sebi wojuja, měli wobkedźbowarjo OSZE wšón čas prezentni być, rjekny ruski wonkowny minister Sergej Lawrow wčera w ruskej telewiziji. Wobkedźbowarjo měli tež městna wobstražować, na kotrychž ćežke brónje hromadźa, zo bychu je wot fronty wotćahnyli. Přidatnje zasadźeni zastupnicy OSZE měli tež prawo dóstać brónje nosyć, „jeli to wěcy słuži“. Wuprajenja ministra měrja so wočiwidnje na diskusiju w Europskej uniji, napjatosćow na Ukrainje dla sankcije přećiwo Ruskej podlěšić abo nic. Při wojowanjach je tam wot lěta 2014 wjace hač 9 400 ludźi žiwjenje přisadźiło. Wobkedźbowarjo OSZE njejsu dotal wobrónjeni. Přiwšěm Lawrow žadanje Ukrainy wotpokazuje, zo měła OSZE tež mjezu mjez Ruskej a Ukrainu dospołnje sama kontrolować.

Awtowa branša z rekordom

póndźela, 06. junija 2016 spisane wot:
Praha (ČŽ/K). Producenća Zjednoćenstwa awtomobiloweje industrije AutoSAP su loni wo sydom procentow wyše dochody docpěli hač lěto do toho. Nadźěłali su rekordnu sumu něhdźe 34 miliardow eurow. Cyłkownje pak zamó branša prěni króć scyła překročić hranicu jed­noho biliona krónow (něhdźe 37 miliardow eurow). Šćedriwe žně wunjesła je w prěnim rjedźe rekordna produkcija 1,3 milionow wosobowych awtow. Zjedno­ćenstwo AutoSAP reprezentuje nimale 90 procentow wšěch awtomobilownjow w Čěskej. Najwjetši podźěl mjez nimi ma Auto Škoda ze 56,7 procentami, druhi, Hyundai, je k njemu ze 26,4 proc. přinošował a třeći – TPCA – ze 16,9. „Na wikach wšitke tři firmy wulkotnje wobsteja“, zwuraznja prezident AutoSAP Martin Jahn. Najwjetši „skok“ je přiwšěm činiło motorske Java – tych naprodukowachu loni 1 727, štož je 60 procentow wjac hač lěta 2014. Nastupajo absolutnu produkciju awtow steji Čěska w swěće na 16. městnje, přeličeno na ličbu wobydlerjow pak na druhim – za Słowakskej.

Mjez EU a Waršawu hrozy eskalacija

pjatk, 03. junija 2016 spisane wot:

Waršawa (dpa/SN). W zwadźe nastupajo pólsku justicnu reformu hrozy dalša eskalacija mjez komisiju Europskeje unije a Waršawskim narodnokonserwatiwnym knježerstwom. W Brüsselu běchu zawčerawšim, srjedu, wobzamknyli, zo pólskemu knježerstwu kritiku na justicnej reformje w oficialnym stejišću po­srědkuja. Z tutej kročelu docpěje w januaru zahajene jednanje EU přećiwo Pólskej hladajo na prawnostatnosć w kraju nowu runinu. W poslednjej instancy móhła­ komisija EU samo namjetować, artikl 7 europskich zrěčenjow nałožować. Tam je předwidźane, zo móža čłonskemu krajej „při ćežkich a trajacych ranjenjach zrěčenja EU“ prawo na wothłosowanje nachwilnje sćazać.

Wicešef komisije EU Frans Timmermans přiwótřene postupowanje přećiwo Pólskej z tym wopodstatnja, zo běchu dotalne rozmołwy z Waršawu bjez wuslědka. Najebać wšitke prócowanja a intensiwne rozmołwy njezamóchu narěčane problemy rozrisać.

Wulke ptaki wutupjeja małke

štwórtk, 02. junija 2016 spisane wot:

LIBEREC je wone čěske město, kotrež su „lěsne ptaki wobsadźili“. Takle drastisce hódnoći nowina Mladá fronta dnes zjaw, zo sewjeročěska metropola přezměru wjele srokow a škrěkawow (Eichelhäher) „hosći“. Njeje hižo ničo rědke, widźeć je po wotpadkowych tonach wokoło skakać abo na třěchach chěžow sydać. Ornitologa Liberecskeho Sewjeročěskeho muzeja Martin Pudil ma wšak za dospołnje logiske, zo ćehnje něhdy typiske lěsne ptaki dale bóle do městow. W nich maja dźě wjele lěpše a wosebje jednoriše móžnosće so zežiwjeć; tež při twarje hnězdow nimaja telko starosćow kaž we wólnej krajinje. Kelko jich tam wšo hromadźe wokoło lěta, njemóže nichtó rjec, ale srokow je w Liberecu z wěstosću wjele, wjele stow. Ludnosć jich „inwazija“ mjenje zwjesela. Wone zanjerodźeja wobydlerjam njepřestajnje awta a jim ze swojej stajnej harowańcu čuwy rubja. Sroki jako wšo­žrawcy kóncuja tež mjeńše ptački kaž sykorki a wrobliki abo wurubjeja jich hnězda. Wobkedźbować je, zo populacija wobeju družin woteběra, praji ornitologa Pudil.­ Chocholik (Haubenlerche) je so z Libereca hižo dospołnje zhubił.

Pólska zwólniwa ke kompromisam

srjeda, 01. junija 2016 spisane wot:
Waršawa (dpa/SN). Pólski wonkowny minister Witold Waszczykowski so nadźija, zo komisija Europskeje unije swoje pruwowanja hladajo na prawnostatnosć w Pólskej bórze skónči. „Cyły rjad kompromisnych namjetow mjeztym předleži. Smy dialog z EU zahajili. Njeje žaneje přičiny za chłostanske naprawy přećiwo nam“, rjekny wón powěsćowemu sćelakej TVN24, „komisija EU wě, kak daloko móže Pólska za kompromis hić.“ Komisija bě přepytowanja w januaru po dwělomnej justicnej reformje noweho Waršawskeho knježerstwa zahajiła. Po měnjenju kritikarjow reforma wustawowe sudnistwo kraja lemi. Pólska nochcyła „wójnu“ z komisiju EU, Waszczykowski po najnowšich wuprajenjach narodnokonserwatiwneho stronskeho šefa Jarosława Kaczyńskeho přilubi. Tón njebě w rozmołwje z knježerstwu bliskej nowinu Do Rzeczy skóržbu Pólskeje přećiwo komisiji před Europskim sudnistwom wuzamknył. Kaczyński bě EU wumjetował, „zo suwerenitu Pólskeje njerespektuje. To rěka, zo Pólsku njerespektuje.“

Wuwoz do USA přibył

wutora, 31. meje 2016 spisane wot:
Praha (ČŽ/K). Wuwoz čěskich firmow do USA je w minjenych třoch lětach spochi rostł. Hłowne eksportne artikle su wobruče, lěki a mikroskopy. Wo jědnaće procentow je wuwoz přibył, wučinjejo dobrych 92 miliardow krónow (něhdźe 3,43 mrd. eurow). Tele ličby wozjewi Čěski­ statistiski zarjad (ČSÚ), informujo zdobom, zo su USA za Čěsku republiku najwuznamniši wobchodny partner nimo statow EU. Loni bě wuwoz z Čěskeje do USA wo 42,5 miliardow krónow (1,57 mrd. eurow) wyši hač 2005, cituje telewizijny sćelak ČT24 předsydku ČSÚ Ivu Ritschelovu. Wot lěta 2011 Čěska do USA wjace eksportuje, hač z nich importuje. Dźěle motorow, turbinow a awtow běchu loni mjez druhim najbóle wuwožowane twory. Nahladnje přibył je wuwoz lěkow, wučinjacy 2015 hódnotu 3,5 miliardow krónow (něhdźe 129 milionow eurow). Dale a bóle prašane su w USA wobruče awtow z Čěskeje. Loni su je za 4,6 miliardow krónow (170 milionow eurow) eksportowali. Porno lětu 2005 je to přirost wo nic mjenje hač 175 procentow.

Stolicy dóstanje so wolóženje

póndźela, 30. meje 2016 spisane wot:

Peter Čačko z Bratislavy rozprawja za Serbske Nowiny

Dźeń wote dnja su ranja a zažne wječory za Bratislavčanow hotowe čwěle, w prěnim rjedźe za tych, kotřiž su w měsće, z předměstow abo blišeje wokoliny z awtom po puću na dźěło resp. po swjatoku na dompuću. Dźesatki kilometrow dołhe kolony na wšěch přijězdnych dróhach a nastajnosći zatykane jězdnje znjepřijomnjeja wobdźělnikam wobchada žiwjenje. Nětko je wšak wuhladow na lěpše časy. Po dołhich, cyłych třinaće lět tra­jacych přihotach z tajkimi a hinašimi planami předleži skónčnje projekt wu­puća z mizery. Tele dny staj minister za wobchad­ Roman Brecely a španiska twarska firma Cintra podpisałoj zrěčenje wo natwarje awtodróhoweho wobjězda Bratislavy. Hdyž budźe trasa kołowokoło stolicy srjedź lěta 2020 hotowa, „wotpopadnje“ wona centrumej wšědnje dźesaćitysacy wozydłow, wěšća wobličenja ekspertow. Za wobjězd cyłkowneje dołhosće 59 kilometrow nałoži stat dwě miliardźe eurow.

Zboha dobytk

póndźela, 30. meje 2016 spisane wot:
Praha (ČŽ/K). Čěski koncern Agrofert je loni 8,6 miliardow krónow (něhdźe 319 milionow eurow) cyłkowneho dobytka nadźěłał. Tak zwyši jón porno předchadźacemu lětu wo nic mjenje hač 40 procentow – lěta 2014 bě cyłkowny dobytk 6,1 miliardu krónow (něhdźe 226 mio. eurow) wučinjał. Bilancne ličby je přede­wzaće, słušace čěskemu wicepremierej a ministrej za financy Andrejej Babišej, kónc tydźenja na nowinarskej konferency wozjewiło. Kaž čěske medije publikuja, su podate ličby zhornjenje financnych wunoškow 218 firmow koncerna. Skupina Agrofert we wobsydstwje předsydy strony ANO Babiša je najwjetša we wobłuku čěskeho ratarskeho a cyrobiznoweho hospodarstwa a zdobom wu­znamna na polu chemije, lěsnistwa kaž tež medijow. Tuchwilu­ ma 34 000 sobudźěłaćerjow. Koncernej słušeja tež mnohe firmy we wukraju, tak w Němskej mjez druhimi wulkopjekarnja Lieken AG, silownišćo w Biskopicach a chemijownja SKW Piesteritz. W Uherskim Hradiště je wjacekrótny miliardar Babiš tele dny zastupnikam města přilubił, zo wěnuje komunje trěbne pjenjezy za wobnowjenje jastwa.

Zwada mjez Europskej uniju a Pólskej justicneje reformy dla traje dale

Waršawa. Čłonojo pólskeho knježerstwa kaž tež wulki dźěl zapósłancow sejma mějachu srjedu tydźenja po jeho posedźenju chětro nuzne: Wšitcy chwatachu do Torunja, zo bychu so na poswjećenju noweje cyrkwje wobdźělili. Přeprosył bě jich pater redemptoristow Ojciec Rydzyk. Tón njeje jenož nawoda katolskeho rozhłosoweho sćelaka Radio Maryja a telewizijneho sćelaka TRWAM, ale stara so tež wo nowe Bože domy w kraju. Nowo­twar w Torunju su po słowach Rydzyka jeno z pjenježnych darow ludźi zwoprawdźili. W tym zwisku wón přitomnych politikarjow tohorunja wo dary prošeše. W nowej Toruńskej cyrkwi, kotrejež wołtarnišćo kapałku zemrěteho bamža Jana Pawoła II. napodobnja, je so Rydzyk tež sam zwěčnił. Na hoberskim škleńčanym woknje je wón poboku bamža zwobraznjeny. Kritikarjam je wobdźělenje knježerstwa na swjatočnosći znamjo wuskeho splećenja noweho pólskeho nawodnistwa z cyrkwju kraja.

nowostki LND