Njedźela, 15. awgusta 2021
Běše hižo popołdnju po štyrjoch, jako docpěch z awtom Starogard Gdański. W zwisku z kašubskej wustajeńcu Serbskeho muzeja so na njón dopomnich. Wonkownje wupadaše kaž kóžde druhe pólske město: rondele, žołte markěrowanje, pisane wabjenja a trochu hinak rjadowany wobchad. Běch mjeztym hižo dlěje hač wosom hodźin po puću był.
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Prof. Wink je wotrostła w swójbje, w kotrejž dźěći wšitko jědźachu, štož bě mać zwariła. A zjěchu wšo hač do kónca, bjez toho zo bychu so hóršili. Ženje sej swoju jědź njewuzwolichu. Jeničke wuwzaće běchu narodniny (prof. Wink sej přeco praženeho honačika, homołu kukuricy a tołčene běrny z jušku přeješe a wišnjowy tykanc jako dessert). To jej přez lěta jara tyješe. Njeboješe so, hdyž jej něchtó něšto k jědźi poskićeše. Jědźeše samo jědźe, kotrež nochcyše jěsć – nastajenja dla (ćelećina!), dwělomneje čistoty dla abo dokelž so prosće grawaše. Přiwšěm je poskićene jědźe jědła.
Budyska tachantska cyrkej swj. Pětra słuša bjezdwěla k najznaćišim Božim domam regiona a přiwabja lěto wob lěto turistow z cyłeho swěta. Jako swjatnica dweju wosadow je konkatedrala Drježdźansko-Mišnjanskeho biskopstwa a zdobom dom ewangelskich wěriwych jedna z rědkich simultanych cyrkwjow Němskeje. Hladajo na dosć razne rozestajenja mjez woběmaj křesćanskimaj konfesijomaj w minjenych lětstotkach njezadźiwa, zo wuhotowaštej wobě wosadźe „swój“ dźěl prjedy abo pozdźišo ze swójskimi pišćelemi. Stare nabožne konflikty dźensa dźakowano duchej ekumeny nimale žanu rólu wjace njehraja, běchu pak přiwšěm přičina, zo je tachantska cyrkej jedne z mało hrajnišćow, zmóžnjace předstajenje twórbow za dwě „kralownje instrumentow“.
Krabatowa kolesowarska šćežka je jedna z najrjeńšich w sakskej Hornjej Łužicy. Wona zwjazuje po 92 kilometrach mnohe městnosće a žiwjenske stacije najznaćišeje serbskeje mytiskeje postawy. A štó wě, snadź magiske mocy młynskeho a kuzłarskeho přeco hišće mjez Kamjencom, Němskim Pazlicami, Njebjelčicami, Ralbicami, Kulowom a Čornym Chołmcom skutkuja.
Tule přewažnje runu čaru srjedźneje ćežkosće móžeš tež jako swójba zmištrować a wuhladaš tam kulturne pokłady, pomniki přirody a drohoćinki, na kotrychž so dopomnjenki na Krabata zbudźeja. Kóžda kolesowarka/kóždy kolesowar we wólnym času móže tam na chwilku abo dlěje pozastać a so z nałožkami a stawiznami Serbow zeznajomić.
Z ratarjom so stać njeje poprawom na žiwjenskim planje Bena Mróza z Kulowca stało. Wuchodźiwši 10. lětnik šule „Korla Awgust Kocor“ w Kulowje zahaji wón mjenujcy najprjedy wukubłanje na mechatronikarja. Po tym započa w Drježdźanach elektrotechniku studować. Hižo w prěnich štyrjoch tydźenjach pak sej wuwědomi, zo njeje to za njeho prawy směr, a je so za hinašimi móžnosćemi rozhladował. Wopyt we wšelakich zawodach za čas studija, hdźež so mjez druhim z awtomatizaciju zaběrachu, jemu skónčnje pomhaše swój puć namakać. A tak zahaji w Drježdźanach/Pillnitzu studij ratarstwa. Wězo su w tym času praktikumy w ratarskich předewzaćach njeparujomne, a te wukonješe Beno Mróz w Koćinskim zawodźe Krabatowy mlokowy swět (MKH), štož wjedźeše k wuskemu zhromadnemu dźěłu z jednaćelom a přistajenymi. Njezadźiwa tuž, zo wosta jemu ratarski zawod tež po wuspěšnym zakónčenju studija kruty partner.
Z noweho wuhladnišća při Rychwałdskej brunicowej jamje hladaš na nasypnišćo a na runje telko zelenje prěnich rekultiwowanych płonin.
Zawěra na Starolubolńskej wyšinje (Altliebeler Höhe) je padnyła. Wosrjedź Rychwałdskeje brunicoweje jamy su zajimawe wuhladnišćo natwarili. Domoródni a turisća móža sej pak pěši pak z kolesom 1,6 kilometrow dołhu kołošćežku wotkrywać. Ze 146 metrami nad mórskej hładźinu je wyšina Stareho Lubolnja spóznajomne powyšenje wjac hač dźesać metrow w znowa wutworjenej krajinje na kromje Rychwałdskeje jamy. Z kopca maš wuhlad na cyłkownje 20 hektarow wulku rekultiwowanu płoninu mjez Nowym Lubolnjom (Neuliebel) a něhdyšim Starym Lubolnjom (Altliebel). W pućowanskej chaće informuja zajimcow na wjacorych taflach wo nastaću brunicy, štož bě so we wobłuku Rychwałda před něhdźe 14 milionami lět w bahnach a tonidłach za čas miocena stało.