Mueller-Stahlw Kamjencu

pjatk, 31. januara 2020 spisane wot:
Kamjenc (SN/CoR). Hižo loni su Kamjenske měšćanske zběrki jeho wobrazy wustajili, lětsa drje chce znaty dźiwadźelnik Armin Mueller-Stahl tež sam pódla być, hdyž we wobłuku rjada „Lessingowe akcen­ty“ přichodnu srjedu jeho mólby na wustajeńcy „Wo lěće swobody“ w Kamjenskej słodarni předstaja. Bywši ministerski prezident Schleswigsko-Holsteinskeje a zwjazkowy předsyda SPD Björn Engholm nochce jenož lawdaciju za Muellera-Stahla přednjesć, ale so tež hižo w 17 hodź. w Kamjenskim měšćanskim dźiwadle z Drježdźanskim žurnalistom Oliverom Reinhardom rozmołwjeć. Tema je – wotpowědnje titulej wustajeńcy – lětuša 30. róčnica zjednoćenja Něm­skeje kaž tež aktualne prašenja. W lońšej Kamjenskej přehladce Muellera-Stahla běchu mjez druhim portrety Lessinga widźeć, a tež tónraz podobizny zaso budu­. Ćežišćo pak su twórby, kotrež so na literaturu poćahuja. Mólba „Nathan“ stwori znowa poćah k najwuznamnišemu synej Kamjenca. Centralny budźe pak 36 dźělow wobjimacy cyklus „Der wien vogel fliegen kann“, z kotrymž Mueller-Stahl swójsku baseń zwobraznja.

Praha (mhr/K/SN). Serbski seminar w Praze móžeše njedawno jako hosća serbskeho basnika a nowinarja Benedikta Dyrlicha witać. Wuměłc, čěskemu publikumej mjez druhim ze Swjedźenjow serbskeje poezije we Varnsdorfje znaty, předstaji tam z posrědkowanjom basnika a přełožowarja Milana Hrabala swoje dwuzwjazkowe memoary. Z prěnjotneho zaměra, přewodźeć z čitanjom z knihow k někotrym prašenjam, wukuli wšak so najprjedy nimoměry zajimawa, nimale dwě hodźinje trajaca bjesada. W njej wotmołwješe Dyrlich na kopicu prašenjow, tež tajkich, wobsah memoarow njenastupacych. Na přikład hósć na prašenje předsydy Towarstwa přećelow Serbow Lukáša Novosada, hač njenastaja so wón na dalši dźěl, w kotrymž by nadrobnišo rozjimował łužiskoserbsko-čěske poćahi, wotmołwi: „Tale tema zasłuža sej dokładniše wobdźěłanje historikarjow a pomjatnikow hač nahlad jednoho čłowjeka.“ Zajimawe tež bě, kak rysowaše Dyrlich situaciju serbskich spisowaćelow za čas NDR – kiž tworjachu w napřećiwku mjez wěstymi lěpšinami a runočasnym přesćěhanjom přez tajnu policiju.

„Dołhož fenki běža“, so tež žiwjenje bjezstarostnje wjerći. Tola što činiš, hdyž hižo žane dźěło nimaš a trjebaš pjenjezy? Michael Cooney­ je komediju wo tutej mizerje spisał, Měrana Cušcyna je ju zeserbšćiła, a w NSLDź probujetaj tuchwilu mjez druhim­ Měrko Brankačk a Torsten Schlosser (wotlěwa) za premjeru na hłownym jewišću sobotu za tydźeń. Foto: Maćij Bulank

Dyrlich ze swojich dopomnjenkow čitał

wutora, 28. januara 2020 spisane wot:

Drježdźany (cry/SN). Dom Ericha Käst­nera w Drježdźanach je woblubowane zetkanišćo poetow, chronistow a romany pisacych, započatkarjow kaž etablěro­wa­nych spisowaćelow. Jako je tam Benedikt Dyrlich minjeny pjatk němskorěčnu wersiju­ swojeho druheho zwjazka „Doma we wućekach/Leben im Zwiespalt“ předstajił, njeje ani jenički stólc njewobsadźeny wostał.

Koncentraciske lěhwo Auschwitz wuswobodźene

póndźela, 27. januara 2020 spisane wot:

27. januara 1945 wuswobodźichu so­wjetscy wojacy 1. ukrainskeje fronty najwjetše­ němske zaničowanske lěhwo Auschwitz, kotrež dachu fašisća wot nalěća 1940 pola pólskeho města Oświęcim natwarić. Tam nadeńdźechu wuswobodźerjo hišće 9 000 wot esesowcow zawostajenych wosłabjenych jatych. Wjetšinu z nich pak běchu do toho na zapad ćěrili. Němske lěhwo Auschwitz wobsteješe z třoch kacetow. W Auschwitzu I dyr­bješe w 20 blokach stajnje nimale 20 000 jatych pod nječłowjeskimi wobstejno­sćemi tradać. W bloku 20 morichu jatych z chemiskimi injekcijemi, w dalšim přewjedowachu lěkarjo kaceta złóstniske medicinske eksperimenty ze smjertnym wuskutkom. Wot nazymy 1941 su tam dźesaćitysacy sowjetskich wójnskich jatych z cyanowodźikom (Blausäure) zamordowali.

Drježdźany (cry/SN). Składnostnje 90­tych narodnin w Budyšinje rodźeneje Evelyn Richter wěnuje Drježdźanski Albertinum hromadźe z tamnišim Kabinetom kopororytwow a wuměłskim fondsom Statnych wuměłstwowych zběrkow Drježdźany jednej z najwuznam­nišich němskich fotografkow wosebitu wustajeńcu. Wčera su ju wotewrěli.

Evelyn Richter je hižo „wuchod“ fotografowała, jako njeje jón hišće nichtó tak mjenował. Mjeztym je moderne wobrazowe dopomnjenki na wuchodne krajiny pokazować, wona pak je to přeco hižo činiła­. A to z drohej fotowej papjeru, sta­rost­liwje tworjenymi wotćahami a hódnotnym ramikowanjom, w kotrymž so wobraz w połnej wulkosći jewi, bjeztoho zo je kroma wobtřihana. Jeje fotografije pokazuja suwerenitu kmaneje wosoby. Wona njeinscenuje, ale komponuje. A wo­na móže čakać, hdyž dyrbi być, samo dny dołho. Za jeje skutkowanjom tči wulka lubosć k wobrazej, k wosobam a wěcam.

Moderna kontra tradiciji

póndźela, 27. januara 2020 spisane wot:
Serbski ludowy ansambl ma z ptačokwasnym programom stajnje spagat mjez modernu a tradiciju zmištrować. Tohodla, a to sprawnje přiznawam, ani na to njemyslu so na tajki nadawk zwažić. Druhdy so to mjenujcy derje radźi, někotryžkuli raz pak nic. Lětuši program zaměstnjam na hranicy. Moderna a tradicija drje běštej zastupjenej, ale waha njebě prawa. Pobrachowaše trochu wjac ptačeho kwasa w ptačokwasnym programje. Moderna stawizna poćahuje so na aktualne wuwiće we Łužicy a tu a tam tež něštožkuli pošwika, štož derje njeběži. To mam za prawe a trěbne. Ale tradicija je lětsa překrótko přišła, dokelž skutkowaše skerje kaž připlack k modernej stawiznje. Tola měnjenja su – kaž přeco – chětro rozdźělne. Pře­zjedni pak móžemy sej w jednym być: akterojo na a před jewišćom su wuběrny wukon pokazali. Tuž, štóž program hišće wi­dźał njeje, wobhladajće sej jón, a tworće sej sami swoje měnjenje. Janek Wowčer

Bjedrich Batš

póndźela, 27. januara 2020 spisane wot:

24. januara 1820 narodźi so wučer a misionar Bjedrich Batš korčmarjej w błótowskim Tšupcu. Wón studowaše na wučerstwo a skutkowaše jako tajki w Berlinje, hdźež jeho młoda mandźelska a mały synk nahle zemrěštaj. Po tajkim struchłym dóńće so Batš rozsudźi we wukraju misionować, mějo so po přikładźe bratra Hendricha. Tón bě tohorunja najprjedy wučerił, doniž njepósła cyrkej jeho po swójskej próstwje jako misionara do Indiskeje. Tam je w nadawku cyrkwje hač do lěta 1872 spomóžnje dźěłał. Po na­wróće wučerješe hač do smjerće 1898 w Choćebuzu.

Bjedrich Batš poda so tohorunja jako misionar 1846 z płachtakom do indi­skeho wulkoměsta Kalkutta. 38 lět bě tam na wsach mjez ludom Kolsow žiwy. 1884 nawróći so do Wjelikeho Wósenka (Groß Oßnig) pola Choćebuza. Do Misionskich powěsćow je wobšěrnje wo swojich dožiwjenjach a jězbach po Indiskej a wo žiwjenju w Kalkuće dopisował. Jako rukopis zawostaji wón jara­ wobšěrnu rozprawu wo swojim misionarstwje,­ wo pućowanjach a wo žiwjenju domoródnych ludźi. Na wopyće we wsy blisko Hamburga wón 1. januara 1907 zemrě. Manfred Laduš

Pawoł Lubjenski

pjatk, 24. januara 2020 spisane wot:

Pawoł Lubjenski bě so 25. januara 1895 blidarskemu mištrej Janej Lubjenskemu w Bukecach a jeho mandźelskej Mariji, rodź. Pecoldec z Njechornja, narodźił. Hólčec­ wotrosće w serbskej, křesćansko-rjemjeslniskej swójbje. Do šule chodźeše w ródnej wsy. Pola nana nawukny powołanje blidarja a sta so w lěće 1923 z blidarskim mištrom.

„Přechod“ w Celovecu zahajeny

štwórtk, 23. januara 2020 spisane wot:
W Muzeju moderneho wuměłstwa Korutanska (MMKK) su wčera wječor wuměłski projekt třoch krajow „Wobrazy krajiny – Přechod“ zahajili. Nimo direktora Załožby za serbski lud Jana Budarja, direktorki MMKK Christiny Wetzlinger-Grundnig, ini­cia­­tora projekta Karla Vouka a krajneho hejtmana dr. Petera Kaisera (wotlěwa) běchu tež wšitcy dwanaćo wobdźěleni wuměłcy tam. Wustajeńca, kotraž bě loni w Budyskim Serbskim muzeju widźeć, je zhromadny projekt załožby, Serbskeju muzejow Budyšin a Choćebuz, MMKK z Awstriskeje a Muzeja za moderne a načasne wuměłstwo Koroška w słowjenskim měsće Slovenj Gradec. Foto: Ferdinand Neumüller

Serbska debata

nowostki LND