Hižo jako studentje wjerše pisał a basnił
Wopyt pola młodeho awtora Damiana Dyrlicha w Nowej Wjesce
Měnjeć
Damian Dyrlich
Druhdy chcył měnjeć – student być, na kóždy pad!
Za žiwjenje wuknyć,
raz palenčka šluknyć.
Što pak, hdyž nimam profa rad?
Druhdy chcył měnjeć – prof być, na kóždy pad!
Daty brać horje,
studentow měć k norje.
Što pak, hdyž nimam wědomosć rad?
Druhdy chcył měnjeć – slawist być, na kóždy pad!
Soljanku warić,
styki k Słowjanam twarić.
Što pak, hdyž nimam rěče rad?
Druhdy chcył měnjeć – medi być, na kóždy pad!
Na operacije běhać,
na sotry so směwać.
Što pak, hdyž nimam pacientki rad?
Druhdy chcył měnjeć – holca być, na kóždy pad!
Plesć sebi włosy,
w lěću běhać bosy.
Što pak, hdyž nimam hólcow rad?
Druhdy chcył měnjeć – ja być, na kóždy pad!
Nic runać so tamnym,
być, kajkiž sam sym.
Što pak, hdyž nimam sam sebje rad?
Spřistupnja stawizny a stawiznički
Mysle wo nowej knize „A srjedźa Kaponica/Mittendrin der Hahneberg“
Praji so, zo ničo njeje starše hač nowiny wčerawšeho dnja. Na druhej stronje pak so twjerdźi, zo ničo njeje zajimawše hač nowiny ze zawčerawšeho. Přehnate to drje je, ale w jadru wěrne. Hdyž čitaš w starych nowinach powěsće, powědki, rozjimanja abo Bóh wě što, leća ći mysle wróćo do zašłosće. Po wulce poradźenej knize „Pod Čornobohom“, prěnjej dwurěčnej čitance, wušłej 2012, je so nětkole Marko Grojlich z třećej „A srjedźa Kaponica“ wsam wokoło Rakec, Njeswačidła a Minakała wěnował. Hdyž je čłowjek hdy sam w archiwach rył a w starych nowinach za něčim pytajo čitał, wě, kajku wutrajnosć, zaměrnosć a bjezdwěla kajke wjeselo čłowjek trjeba, zo by, runja archeologam w hromadce kamjenjow drohoćinki, hač wulke abo małe, namakał.
Marko Grojlich zwonkownosće swojeho předewzaća nakresli. „Tydźenske a Serbske Nowiny z lět 1843 do 1937 steja na 4,51 metrach w polcach“, rjekny w předsłowje.
Serbske basnistwojako mostytwarc
Rozmołwa z aktiwnym a swěrnym wobdźělnikom swjedźenjow poezije
Štóž je so mjez 1979 a 2019 na wšitkich kóžde lěto so wotměwacych mjezynarodnych swjedźenjach serbskeje poezije wobdźělił, je zawěrno swěrna duša a spušćomny podpěraćel tuteje wulkotneje tradicije. Basnik a spisowaćel Beno Budar tole hač do kónca tutych swjatkow běše. Po zakónčenju lětušeho 40. mjezynarodneho swjedźenja serbskeje poezije je so Alfons Wićaz z nim rozmołwjał.
Kajki wuznam widźiće w festiwalu serbskeje poezije?
B. Budar: Za mnje je wón najlěpši multiplikator Serbow w kraju a wukraju. Multiplikator je čłowjek, kotryž rozšěrja wědu, w našim padźe wědu wo Serbach. Za nas je to jara wažne a tole nam tež wosebje tyje.
Wot wšeho spočatka sće so na tutych 40 lět so wotměwacych festiwalach wobdźělił, sće tam swoje basnje kaž tež twórby na swjedźenju spomnjenych serbskich basnikow a Waše přełožki basnjow wukrajnych poetow-wobdźělnikow předstajił. Kajki wuskutk měješe to na Was?
Kralowna instrumentow z woprawnjenym zemjanskim titulom
Lětsa druhi raz wuhotowane Budyske pišćelowe lěćo je publikum znowa z hudźbu wot baroka hač do přitomnosće w tachantskej cyrkwi sprjewineho města zawjeseliło. Mjez dohromady třinaće koncertami běštej tež dwaj ze serbskim podźělom.
Spěw chójnčki
Fabula
Chasow, wjeska w serbskim wótcnym kraju, leži wosom kilometrow sewjernje Budyšina zboka historiskeje wikowanskeje dróhi, dźensnišeje B 96. Jědźeš-li z Radworja přez Chasow na Łuh, so dróha nimale na kóncu wsy rozdwoji. Hłowny puć wjedźe naprawo k wětrnikej na Łóžce a wotbóčka nalěwo po hłubokim puću na hórku. W kuće mjez tutymaj pućomaj steji okorowa chěžka. Tam narodźi so 1891 Mikławš Krječmar, rěčespytnik a literarny stawiznar, něhdy docent serbskeje filologije na Karlowej universiće w Praze. Pozdźišo bydleše tu Hana Šenkarjowa, rodźena Chěžkec z Hórkow, wot Chasowčanow luboznje ‚Šenkarka‘ mjenowana, wušiwarka katolskeje drasty, sławna tež jako kucharka na swjedźenjach, sotra Jurja Chěžki, nadarjeneho basnika, kiž pak je 27lětny we wójnskich rokotach 1944 w Juhosłowjanskej žiwjenje přisadźił.
Njejsu ani słowčka serbsce rěčeć směli
Jako wopytach njedawno zaso raz Měšćanski muzej w Budyšinje, widźach w serbskim wotdźělu stajneje wustajeńcy foto z dźěćimi wjesneje šule w Rownom z lěta 1939. Nimale wšitke holcy su w slepjanskej drasće. Naša mać bě tehdy jako dźěćo a šulska holca tež serbska chodźiła. Doma jej wobraz pokazach z prašenjom, hač snano někoho spóznaje. Wona na njón pohladny a rjekny: „Tónle muž je mje tehdom bił!“ A pokaza na jednoho z dweju wučerjow na foće. Hišće po wosom lětdźesatkach so na mjeno brutalneho kubłarja dopominaše: Kinne. Wón bě słyšał, zo wona z přećelku serbowaše. Wobě dyrbještej so před rjadownju stupić. Měještej swojej ručce doprědka wupřestrěć. Potom wučer wjacekróć mócnje z kijom na nje biješe, tak zo měještej holčce dny dołho módre porsćiki. „Ale płakała njejsym“, mać praješe, jako před něšto lětami prěni raz wo tym powědaše.
Awtor móže nanajdrobnišo něšto wopisować
Mysle k Hartmuta Zwahrowemu romanej „Lipsk“
Prof. dr. Hartmut Zwahr je někotremužkuli Serbej znaty. Jako stawiznar je so wón tež serbskim stawiznam přiwobroćał a wuslědki w našich printmedijach wozjewjał. W lěće 2001 dźěše na wuměnk. Čiły a strowy emeritus pak njewotpočowaše, ale da so do wulkeho žiwjenskeho romana z dožiwjenym a wumyslenym. Centralna figura je Jan (Johannes, Hannes). Wón powěda, zwotkel pochadźa a dokal dźe. Roman „Rozžohnować so“ (2018) jedna wo žiwjenju a honjenju třoch hornjołužiskich swójbow w štyrjoch knježerstwowych formach hač do lěta 1954. Zwahrowy Jan je tu typiski wójnski a powójnski hólc, wšudźebył w tehdomnych šmjatańcach. Wón ma hłójčku, je dobry wobkedźbowar a posłuchar, čita, štož do ruki dóstawa, a stawa w chuduškich lětach ze skromnym młodostnym kruteje wole. Synej bywšeho zastojnika su pak zapowědźeli na wyšu šulu hić. Tohodla da so w Budyšinje na bibliotekskeho technikarja wukubłać.
W raju kamjenjow nad Jaworu
Impresije z XIII. mjezynarodneje dźěłarnički rězbarjow při Miłočanskej skale
Willi Selmer z delnjołužiskeho Łaza bě mjez lětušimi debitantami při skale.Tu a tam mamy we Łužicy městna, hdźež wotwěra so nam wokno do swěta snadnje zwonka toho, štož hodźało so jako wšědny dźeń wopisować. Tajke wuhladko zmóžnja wid na Łužicu, kajkaž móže wona tež być: graciozna, trochu dźiwnuška, přećelna a njenapjata, tolerantna, fantaziju pohonjowaca. Jedne tajke městno je areal towarstwa Kamjenjak při bywšej Miłočanskej skale.
Nad łučnym dólčkom Jawory w najjužnišim kónčku Njebjelčanskeje gmejny je wot lěta 2001 wosebita zahroda nastała. Tehdy kupi gmejna skału kaž tež jej přisłušace wokolne ležownosće. Běchu tež druzy zajimcy, kiž planowachu spediciju abo deponiju w zornowcowej dźěrje. Město toho maja tam nětko małe nurjenske towarstwo, płoninu za permakulturu a lěto wob lěto rozrostowacu kulisu rězbarskich wudźěłkow, kotrež so podłu pućow a šćežkow a druhdy tež zboka nich widej wopytowarja wotkrywaja (a kotrež móžeš tež kupić).
Z kreatiwitu wobohaćeja towaršnostne žiwjenje
Towarstwo wjesnych žonow so čestnohamtsce angažuje a město Budyšin za swjedźenje wupyša
Z lubosću a wulkej prócu wija čłonki towarstwa wjesnych žonow pletwy hałžkow, pyšene z pisanymi kwětkami a zelemi, za lětuši Budyski staroměšćanski festiwal. Žony maja rozwalinu mnišeje cyrkwje wuhotować. Wotwažuja tuž, kelko metrow girlandy je trěbnych, a dojednaja so skónčnje na to dwě pjećmetrowskej a jednu dźesaćmetrowsku nawić. Hałžki za to maja ze swójskich zahrodow. A tak pletu meter wob meter najwšelakoriše družiny hałžkow a debja je přidatnje z pisanymi kćenjemi kwětkow. Kajke to sprócniwe dźěło, kotrež wone čestnohamtsce wukonjeja a tak město Budyšin podpěruja. Tak wobkruća mi to předsydka towarstwa wjesnych žonow wokoło sprjewineho města Hella Helm z Jitka.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 14
Sernjany swjeća lětsa 600. róčnicu prěnjeho pisomneho naspomnjenja. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Sernjanske nowe kehelnišćo
Něhdźe w lěće 1956 bě wjesna starša generacija tehdy aktiwnje dźěłacu młodźinu pospochi namołwjała, zo by tola wožiwiła staru wjesnu sportowu tradiciju – kehelekulenje. Tele nastajne borkanje a storkanje měješe wuspěch. Młodostni rozsudźichu pak so za masiwne kehelnišćo, kotrež wšitke wjedra a předewšěm kruty zmjerzk wudźerži.
