Nětko móže čitar tež serbsce z Chróšćanom po puću być
Nowostka Ludoweho nakładnistwa Domowina „Z Francom po swěće“
Je lědma někoho w Serbach, kiž jeho njeznaje, wandrowskeho Franca Čornaka, kiž bě tři lěta a něšto dnjow po puću, zo by so w swojim rjemjesle wukmanił a žiwjenske nazhonjenja zběrał. Dotal je wón čitarjow z knihu Franz im Glück, kotruž bě lěta 2015 ze žurnalistom Rainerom Schäferom napisał, jenož němsce do swěta sobu wzał. Nětko pak móža wšitcy z pomocu wóndano wot Ludoweho nakładnistwa Domowina wudateje knihi Z Francom po swěće tež serbsce z Chróšćanom pućować.
„Mamoj samsne korjenje a zaměry“
Serbsko-serbiske zetkanja z basnikom Mićom Cvijetićom:
Z dr. Mićom Cvijetićom, 1946 rodźenym basnikom a nowinarjom z Běłohroda, sym so w minjenych lětach wospjet zetkał, štož ma najwšelakoriše přičiny. Wosebje naju serbiska a serbska poezija wjaza, a to nic jenož z wuznaćom, zo so kóždy z naju prócuje tworjenje druheho zeznawać, so z nim rozestajeć. Smój wo tym přeswědčenaj, zo je trjeba wo serbiskej literaturje w Serbach a Němskej informować a ju rozšěrjeć. Je trjeba, zo Južni Serbja wo literaturje swojich sotrow a bratrow z Łužicy zhonja.
Dale sym sej ze serbiskim kolegu a přećelom wědomy, zo so z pomocu bjezposrědnich literarnych a wuměłskich stykow njehodźi jenož ignoranca mjez ludźimi a ludami přetworić do wćipnosće a zajima za blišich a dalšich susodow. Ně, kulturna wuměna zaruča wotkryće najwšelakorišich duchownych „resursow“, móže budźić kritiske a tworićelske mocy kaž tež wobšěrniše a pohłubšene zhladowanja na tradicije.
Přistajenym Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule dźak wuprajili
Wosebita „kralowna instrumentow“ w Drježdźanach poswjećena
Městna na koncertnej žurli Kulturneho palasta w Drježdźanach běchu 8. septembra jara požadane. Tam bu nowy instrument Budyskeje pišćeletwarskeje firmy Eule poswjećeny. Wosebite su Eulec pišćele hižo tohodla, dokelž su jeničke koncertne mjez 14 pišćelemi w Drježdźanskich cyrkwjach a snano třeće swojeho razu w Sakskej, nimo koncertnych pišćelow w Zhorjelcu (wot lěta 1910) a w Lipšćanskej Sukelnicy (wot 1986).
K tajkemu zarjadowanju słuša swjedźenska narěč. Dokelž jednaše so wo poswjećenje najwjetšeho hudźbneho instrumenta, njezadźiwa, zo so wjacori lawdatorojo – w přitomnosći sakskeho ministerskeho prezidenta Stanisława Tilicha – słowa jimachu.
Swojorazny přistup k potajnosćam Budyšina
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu pokazuje wustajeńcu mólbow
Spěchowanski kruh za serbsku ludowu kulturu, załoženy 1991, je drje najznaćiši dźakowano tomu, zo je mjeztym hižo 64. wiki jutrownych jejkow přihotował. „Mjenje znate, ale nic mjenje zajimawe, su dalše projekty spěchowanskeho kruha“, kaž wo sebi twjerdźa. Tele twjerdźenje je woprawnjene: Wot kónca awgusta su w Serbskim domje w Budyšinje wuslědki zašłeje dźěłarnički tworjaceho wuměłstwa widźeć. Ludowi wuměłcy běchu so tónkróć do Budyšina samoho na „hóńtwu“ za hódnymi motiwami podali, slědujo tak wužadanje towarstwa. „Narodne drasty wotpowědnych regionow słuža w molerskich dźěłarničkach jako motiwy, w Delnjej Łužicy husto w kombinaciji z architekturu abo z temu hórnistwo a wuhlo, w Hornjej Łužicy často w zwisku z temami přirody.“
Hdźe je naše jazykowe ‚r‘ wostało?
Marje Kubašec dla bě mje Budyska Domowinska skupina před něšto časom wopytała. Jako starša sotra mojeje maćerje bě so wona 1890 w Chasowje narodźiła. Wottud přewodźachmy ju 1976 k poslednjemu wotpočinkej na Radworskim kěrchowje. Za čas wójny a po njej bydleše ćeta Marja blisko nas a na kóncu hromadźe z nami w Chasowskim Kubašec statoku wosrjedź wsy. Mi běše wona kaž druha mać, mjeztym zo so jeje sotra-lěkarka wo nawal pacientow staraše. Hosćo z Budyskeje Domowinskeje skupiny wočakowachu wote mnje awtentiske informacije wo spisowaćelce. Na to běch přihotowany, nic pak na njewočakowane zahajenje rozmołwy.
W modernych bajkach přeco wo čerta dźe
Awtor Jürgen Tiede w Janšojcach wustupił
Kak móže so z dźěłaćerja stać redaktor, awtor a powědar bajkow, widźiš na Jürgenje Tiedźe z Wojerec. Narodźił bě so 1940 w Drježdźanach. Wuknył je powołanje zamkarja lokomotiwow, a jako tajki dźěłaše na wšelakich twarnišćach a milinarnjach NDR, mjez druhim w Lubnjowje. Dokelž je so jara za kulturu a wuměłstwo zajimował, poda so 1976 na studij kulturnych a wuměłstwowych wědomosćow, najprjedy na fachowej šuli w Mišnje a potom na Lipšćanskej uniwersiće. Studij jemu zmóžni, přewzać jako redaktor a awtor publikaciju „Powšitkowny leksikon wuměłstwa. Tworjacy wuměłcy wšěch dobow a krajow“, kotryž je znate nakładnistwo Seemann w Lipsku wudało. A wot lěta 1991 je Jürgen Tiede swobodny redaktor a awtor za nakładnistwo Saur w Mnichowje.
Serbowka
Justyna Michniuk
W poslednim sćělesnjenju běch Serbowka
nošach rjanu, wušiwanu drastu
molowach jutrowne jejka
a njedźelu spěwach w Chróšćanskej cyrkwi
wótře kěrluše w swojej rěči
Nětko sym Europjanka, w Pólskej rodźena
nošu čornu drastu, dokelž wěčnje žaruju
wo swoju zhubjenu identitu
Znaju drje pjeć rěčow, ale w žanej njemóžu
zwuraznić swoju zludanosć
z woprawdźitosće
Rozdwojenje
Pytajo za swojimi korjenjemi
wostach tčacy mjez lětomaj ’39 a ’89
Što běše mjeztym?
Štó mi wotmołwi na wšě moje prašenja?
Njewěm, štó sym a dokal słušam
Wěm jenož, zo běchu moji prjedownicy Słowjenjo,
a słowjanska krej zawjazuje
(Z pólšćiny Dorothea Šołćina)
Nowa lyrika Justyny Michniuk
W sewjeropólskim měsće Toruń rodźena a dźensa w Hamburgu bydlaca swobodna publicistka Justyna Michniuk pisa w pólskich časopisach přeco zaso wo zańdźenosći a přitomnosći Łužiskich Serbow. 30lětna Pólka je absolwentka studija mjezynarodnych stykow a balkanskeje filologije. Lěta 2010 wopyta wona prěni raz Łužicu, hdźež přewjedźe pólne slědźenja na temu „Łužica w 21. lětstotku – narodna identita a mjeńšinowe prawa w časach stopnjowaneje globalizacije a zjednotnjenja kultury“. Tema identity wotbłyšćuje so tež w jeje poeziji, přetož jako Pólka we wukraju rozestaja so basnjerka ze swojej narodnosću kaž tež z jazykami, kotrež rěči. Loni wobdźěli so prěni raz na Swjedźenju serbskeje poezije a přednjese w „nocy poezije při Starej wodarni“ swojej basni „Serbowka“ a „Rozdwojenje“, kotrejž stej w časopisu „Matrix“ (čo. 3/2016) pólsce, serbsce a němsce publikowanej. Tež za lětuši swjedźeń pozije na česć Jurja Chěžki, kotryž je bohužel wupadnył, bě Justyna Michniuk zajimawe basnje zapósłała. Chcemy je tule přebasnjene wozjewić a je tak publikumej spřistupnić.
Dorothea Šołćina
Brojenje
Justyna Michniuk
Čas kapaše mi přez porsty
Přeńdźe do zašłosće
Do kotrejež njeda so nawróćić
Kaž k wotstawkej w knize
Wučerpana wot powabliwosćow
A podawkow bjez wuznama
Zawjertnych honač zachodnosće
Zo njebych ani chwilki hižo zhubiła
Z toho časa sym mjez wčera a dźensa
Jutře so ženje njestanje
Jenož kusk je mi škoda
Zo nimam před sobu žadyn přichod
(Z pólšćiny přebasniła
Dorothea Šołćina)
Pytać za korjenjemi
Serbja, Estojo a Letojo w stawiznopisu Wittenbergskich humanistow
Kónc lěta 1523 pisaše Martin Luther: „Z radosću chcu was zbóžnoprajić, kotřiž sće na kóncu swěta spomóžne słowo ze wšej žadosću přijeli.“ Tele chwalobne słowa wupraja wón křesćanam we wulkich městach Livlanda, kónčinje, kotraž hłownje teritorijej dźensnišeju republikow Estiskeje a Letiskeje wotpowěduje. Riga a Reval – moderny Tallinn – stej za Lutherowy čas němskorěčnej a kruće do wikowanskeje syće Hansy zaplećenej měsće, kotrejž běštej jenož něšto dnjow wot mórskich přistawow sewjerneje Němskeje zdalenej. A přiwšěm woznamjenještej za reformatora kaž tež za mnohich jeho rowjenkow kónc swěta.
