W šuli so z wotpadkami zaběrali
W aprylu zahajichu šulerjo Kulowskeje wyšeje šule „Korla Awgust Kocor“ projekt na temu plasta. Mjez druhim su jedyn dźeń při Salowskej dróze a při Čornicy wotpadki zběrali. Minjeny tydźeń nětko dale na swojim projekće dźěłachu. Tak podaštej so 7. a 9. lětnik do recyclingoweho zawoda w Drobach blisko Minakała. Tam widźachu, kak plastowe wotpadki, zhromadźene w žołtych sudobjach domjacnosćow, sortěruja. W tym zwisku rozkładźechu šulerjam tohorunja kompostowanje biowotpadkow.
Dalšu formu wobdźěłanja wotpadkow dožiwichu wuknjacy we Łutach, hdźež wobhladachu sej spalernju wotpadkow. Projekt, kotryž su zhromadnje z Njeswačanskej přirodoškitnej staciju organizowali, bě połny wuspěch, dokelž móžachu sej šulerjo na te wašnje škit wobswěta lěpje wuwědomić. Achim Nowak
Mnozy sej wětrnik wobhladali
Kaž na mnohich dalšich městnach wotmě so zawčerawšim tež w Němcach Němski dźeń młynow, a to hižo 21. raz. Z njewěstym wuhladom na wjedro natwarichu čłonojo towarstwa stany a z dobrym wjedrom w 10 hodź. hosći witachu. Hižo při zahajenju běše nawal za wodźenja po młynje wulki. Wučerka Daniela Krügerowa hosćom jara nazornje techniku a stawizny młyna rozłoži. Mjeztym bě tež wulki nawal pola plahowarjow nuklow, kiž mějachu wustajeńcu swojich štyrinohatych lubuškow přihotowanu. Někotre zwěrjata sy w tomboli samo dobyć móhł. Němčanski dom žiwjenskeje pomocy demonstrowaše, kak so korbiki pletu a je tež předawaše. Tež hobbymolerka Wórša Walterowa wustaješe swoje wobrazy. Při stejnišću za třělenje bě zajim wulki. Mjeztym dachu sej hosćo šašliki a praženu kołbasu słodźeć.
Wosebje bohaty běše wuběr tykanca, tak zo po wobjedźe mnoho hosći na kofej přichwata. Mjeztym móžachu dźěći paslić a na ponijach Wojerowskeje dźěćaceje a młodźinskeje farmy jěchać. Čłonojo towarstwa běchu z wopytom přewšo spokojom. Achim Nowak
Wuprawa na twjerdźiznu wjedła
Kóždolětnje wuhotuje Smjerdźečanska LIPA dwě kubłanskej jězbje. Na lětušu prěnju poda so minjenu wutoru 40 wobdźělnikow do Sakskeje Šwicy, zo bychu so wěnowali stawiznam twjerdźizny Königstein. Hižo na tampuću běchu woni wo bicarnej rjanosći podłu Łobja fascinowani a zhonichu, zo znajemy pomjenowanje jónkrótneje rjaneje kónčiny jako Sakska Šwica hakle z 18. lětstotka. Tehdy staj šwicarskaj wuměłcaj, kotrejuž běchu na Drježdźansku wuměłsku akademiju powołali, kónčinu ze swojej domiznu přirunajo mjeztym wšěm znate pomjenowanje tworiłoj. Za čas nacionalsocializma pak njebě pomjenowanje němskeje krajiny jako „Šwica“ witane.
Muskej chóraj koncertowałoj
Muske spěwne towarstwo Hornja Hórka je swój lětuši dworowy koncert njedawno w tamnišej sportowni přewjedło. Na njón přichwata wjace hač sto lubowarjow chóroweje hudźby. Přeprosyli běchu sej muske spěwne towarstwo z Budestec. Chóraj stej swójski repertoire, ale tež cyły rjad spěwow zhromadnje přednjesłoj. Na keyboardźe přewodźał je muži Jan Chlebníček. Woni zawjeselichu připosłucharjow najprjedy z Hornjohórčanskej kaž tež z łužiskej hymnu. Mjez klasiskimi přinoškami běše spěw hońtwjerjow z opery Carla Marije von Webera a „Chór jatych“ z opery „Nabucco“ Guiseppy Verdija. Dale zanjesechu cuni spěw z luboznym tekstom „Ta róža“, štož honorowachu wopytowarjo z dołho trajacym přikleskom. W přestawce poskićichu žony spěwarjow samopječeny tykanc kaž tež kofej a dalše napoje.
Šulersku wuměnu swěrnje haja
Wjelelětna šulerska wuměna mjez Ralbičanskej wyšej šulu a šulerjemi z čěskeho Mělníka je nětko wo dalši kapitl bohatša. Póndźelu přijědźechu šulerjo z Mělníka do Budyšina. Jich přewodźeše mjez druhim Antonín Vlk, kiž je hižo wot spočatka wuměny pódla. Zhromadnje wobhladachu sej Budyšin a wopytachu Małowjelkowski prazwěrjenc. Wječor witachu Ralbičanscy šulerjo čěskich hosći z pisanym programom do Delan. Při wječeri so šulerjo mjez sobu bliže zeznachu. Zwiski pak běchu hižo do toho z listami nawjazali. Zhromadnu wječer zmóžnichu starši šulerjow 5. lětnika.
Nazajtra wulećachu sej hosćo na kulturnu kupu Einsiedel pola Zhorjelca, hdźež sej mjez druhim z podpěru pilnych pomocnikow kołbaski pražachu. Srjedu pobychu we Łazkowskim lěsu, a tam přewjedźechu wšelake domiznowědne akcije. Serbscy šulerjo pokazachu swojim přećelam Ralbicy a wopytachu z nimi Marijinu studničku w Róžeńće.
Žorawje nětko ćicho lahnu
Hdyž přiroda wotuća a žorawje so nawróćeja, je nalěćo. Prěnje su so srjedź februara ze swojeho španiskeho zymskeho kwartěra do Hornjeje Łužicy wróćili. 21. februara sy mjez Radworjom a Łupoju dźesać tychle ptakow wobkedźbować móhł, nazajtra bě jich hižo wjace hač 20. Dny po tym běchu poriki na łukach při hatach blisko swojich hnězdow ze zašłych lět při tokanju widźeć. Hižo rano zahe sy jich na trompetu podobny zwuk słyšał. Žorawje wostawaja jako porik cyłe žiwjenje hromadźe. Wot kónca měrca wone swoje hnězda wobsadźeja a lahnyć započinaja. Potom je ćicho wokoło nich a wuhladaš jenož jednotliwe eksemplary abo młode poriki, kotrež njejsu splažnu zrałosć hišće docpěli.
28 hač do 31 dnjow staršej zwjetša dwě jejce lehnjetej a kónc apryla wuhladaš prěnje poriki z jednym abo dwěmaj młodźatomaj. Žorawje su jara kedźbliwe a spłóšiwe zwěrjata, kotrež hižo ćeknu, prjedy hač sy je wuhladał.
Šerjenje „po serbsku zdrasćena žona“ była
Budyšin (CRM/SN). Njeje dźě ničo wosebiteho, zo so w chronikach wo šerjenjach rozprawješe. Tola na Budyskim šerjenju (abo spektrumje), kiž wot hód 1683 hač do nazymy 1684 knjeni Evu Catharinu Keilpflug w domje na dźensnišej Małej Bratrowskej 5 nadběhowaše, je to kedźbyhódne, zo zjewi so pozdatnje jako „po serbsku zdrasćena žónska“ z běłym rubišćom wokoło hłowy. Dosć dokładnje rysowaše njedawno w Serbskim muzeju stawiznar Měrćin Brycka podawki, kotrež su we wjacorych chronikach wopisane. Šerjacej wosobje dźěše wo hódne pochowanje žony z mjenom Sabina Ruprecht(in), kotraž bu pječa w lěće 1631 wot Martina Kalmanna, wobydlerja domu na Bratrowskej 5, morjena. Njeje wšak při tym wěste, hač njejednaše so tu poprawom wo dopominanje na mór w horjeka mjenowanym lěće w měsće nad Sprjewju.
W duchu z kolesom w Americe sobu po puću byli
Po tym zo běchu so Jasčenjo minjenu sobotu k nalětnjemu rjedźenju při kulturnym domje zetkali, běchu njedźelu znowa do „Bjesady“ prošeni. Bywši Jasčan Marko Nowak bě ze swojej Anju přijěł, zo by wjesnjanam a mnohim hosćom ze swětłowobrazami wo jězbje z kolesom po Americe rozprawjał.
Nazymu 2013 běštaj so z lětadłom wot Frankfurta nad Mohanom do USA podałoj a staj w měsće Seattle blisko mjezy ke Kanadźe přizemiłoj. Wšitko, štož za dołhu jězbu z kolesom trjebaštaj – drastu, stan, campingowu nadobu a wězo něšto k jědźi a piću –, dyrbještaj we wulkich wačokach na koleso přičinić. Přerěznje bě to za kóždeho něhdźe 50 kilogramow. Prěnje dny jeju jězby běchu njepřijomne. Stajny dešć a zymny wětřik jeju chětro poćežowaštej.
Časowy swědk wo swojich čěskich lětach rozprawjał
„Serbja trjebaja serbske šule“, běše po Druhej swětowej wójnje dewiza čěskich přećelow Serbow. Tak podachu so hižo 1. decembra 1945 nadarjeni serbscy šulerjo, mjez nimi Pětr a Jan Brězan ze Sulšečanskeje wjeledźěćneje młynskeje swójby, z ćahom do Českeje Lípy. Pozdźiši skótny lěkar, kiž sta so po politiskej změnje tež z městopředsydu Domowiny a bě wjele lět předsyda Kulowskeho Bratrowstwa, ma jara čiłe dopomnjenki na tele dožiwjenja. Njedawno rozprawješe wón wo tychle za přichodnu serbsku inteligencu jara spomóžnych lětach w kruhu Budyskich katolskich serbskich seniorow.
Zhromadnje muža w štomje twarili
Minjeny tydźeń knježeštej na farje Smječkečanskeje ewangelskeje wosady wulkej hołk a tołk. Sčasami tam wjac hač 40 dźěći z jedneje stwy do druheje chwatachu. Mister Lego bě zaso jónu přijěł. A w swojim transporteru měješe wjace hač 350 000 legoklockow! Spěšnje dachu so mali architekća do dźěła. Lětuše hesło rěkaše „Muž w štomje“. Słyšachu powěsć wo Cacheju a mějachu nadawk, tule stawiznu do swojich twarow zaplesć. A woprawdźe, wšudźe sedźeše na kóncu muž w štomje.
Legowe dny zakónčichu so wčera z kemšemi. Tam dźěći dorosćenym wo Cacheju powědachu, kak njewoblubowany bě, kak ludźom pjenjezy ze zaka ćahaše a kak so jeho žiwjenje změni, po tym zo bě Jězus pola njeho z hosćom. Na kóncu spjelni Moritz jako Cachej swój slub a je přitomnym cło, kotrež bě jim přewjele wobličił, wróćił – tónraz w šokolodźanych tolerjach. Jako Mr. Lego zamó Lutz Riedel kóždy dźeń znowa dźěći zahorić, a to za legoklocki kaž tež za stawizny biblije. W Smječkecach je z dobrym wašnjom, zo ewangelske a katolske, serbske a němske dźěći wjesele na zhromadnych projektach dźěłaja.
Christina Donatec
