Čěske ćeže z prózdninami
Pola was su prózdniny potajkim hižo nimo a nowe šulske lěto je so započało. Njewěm, hač so wjeseliće abo hač byšće radšo hišće dowol měli. Ale poprawom wam započatk šule zawidźu, dokelž nas w Čěskej wočakujetej hišće dwě jara dołhej njedźeli, doniž so tuta hela za staršich lětsa skónčnje njeskónči. Pola nas mjenujcy traja lěćne prózdniny dwaj měsacaj, štož za wěste lěta (hdyž to kalender tak rozsudźi) rěka, zo je to samo dźewjeć tydźenjow. To derje wupada a za wulkej swobodu klinči, ale po mojim měnjenju to žana lěpšina njeje. Móžu to cyle dokładnje pisać, dokelž to jara derje wěm – wšako tu nětko ze synom sedźu a smój jara mučnaj po wienskich šnyclach k wobjedu a sacherowym tykancu w kofejowni we Wienje.
Law ze zwěrjenca twochnył
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. We wólbach do domu zapósłancow za dwaj měsacaj móža Češa prěni króć swój hłós z listom wotedać. Zajim pak je snadnuški. Jenož 18 000 wolerjow je so za listowe wólby registrować dało, wonkowne ministerstwo bě z 50 000 zajimcami ličił. W susodnej Słowakskej, hdźež móža hižo wot lěta 2006 z listom wolić, bě w lěće 2023 w parlamentnych wólbach wjace hač 58 000 wolerjow swój hłós po tutym puću do urny pósłało.
Bórze naměsto Karela Gotta?
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. W pjatym měšćanskim dźěle čěskeje stolicy nosy małe naměsto mjez dróhami U Mrázovky, U Blaženky a Nad Bertramkou bórze mjeno njeboh Karela Gotta. Jeho wudowa, Ivana Gottová, bě namjet za přemjenowanje zapodała. Ideja lubi so tež zastupjerjam měšćanskeje rady Prahi 5. Wot 1974 hač do swojeje smjerće bydleše znaty spěwar w jednej z wilow njedaloko naměsta. Nimo toho ma swój row na bliskim pohrjebnišću Malvazinky. „Podpěrujemy próstwu Ivany Gottoveje a tohodla smy namjet komisiji za topografiske podaća Praskeho magistrata předpołožili“, zdźěli Lukáš Herold, měšćanosta Prahi 5. „Karel Gott słuša k najwuznamnišim wosobam kulturnych stawiznow našeho kraja a bydleše wjace hač 40 lět w našim měšćanskim dźělu. Zo změje małe naměsto blisko jeho wile mjeno ‚złoteho hłosa z Prahi’ mam za samozrozumliwe. Chcemy po tutym puću jeho dopomnjeće dostojnje pěstować“, podšmórny Herold.
Domoródne ludy Taiwana – wozrodźenje „wothorjeka“
Taiwan, kupowy stat w Chinskim morju, přewažny dźěl krajow swěta jako samostatny njepřipóznawa. Najebać to wón we woprawdźitosći jako njewotwisny hižo wot lěta 1949 skutkuje. Poćahi Taiwana z twjerdźinowej Chinu su jara komplikowane a politisce łoskoćiwe. Na njewočakowane wašnje je so do nich w minjenych lětdźesatkach tež eksistenca městnych mjeńšinowych ludow zapletła.
Nastupajo etnisku zestawu wjace hač 24 milionow wobydlerjow Taiwana su 97 procentow populacije Chinjenjo. Jenož mjenje hač tři procenty wobydlerjow kupy (600 000 ludźi) pak tworja „domoródne ludy“ awstroneziskeho pochada.
Taiwanscy „domoródni“ njejsu etnisce a rěčnje jednotni. Mjez nimi rozeznawaja 26 ludow – status oficialnje připóznateje etniskeje skupiny ma tuchwilu 16 z nich. Wone sydla předewšěm we wysokich horach srjedźneho Taiwana; w nowšim času su pak so tež we wulkich městach zadomili. Po ličbje jedna so wo skerje małe ludy (husto jeno z něšto tysacami přisłušnikow). Najwjetši je splah Amis (200 000 ludźi) na wuchodnym přibrjohu, dale su to hórske ludy Paiwan (95 000), Atayal (95 000) a Bunun (60 000).
Tusk knježerstwo přerjadował
Pólski premier reaguje na „politiske zemjerženje“ wólbow dla
Waršawa. Do zapokazanja noweho statneho prezidenta Karola Nawrockeho 6. awgusta je ministerski prezident Pólskeje Donald Tusk swój kabinet změnił. Jemu je wažne, zo postara so knježerstwo wo porjad kaž tež wo wěstotu a přichod kraja. Zdobom wón přizna, zo bě přičina přerjadowanja „politiske zemjerženje“ prezidentskich wólbow dla, kotrež bě lěhwo knježerstwa přěhrało. Wšěm je jasne, zo změje Tuskowe knježerstwo z Karolom Nawrockim noweho razneho přećiwnika w prezidentskim palasće.
Migracija ministrow zaběrała
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Minjeny tydźeń zetkachu so nutřkowni ministrojo Čěskeje, Němskeje, Awstriskeje, Danskeje, Francoskeje kaž tež Pólskeje na najwyšej horje Němskeje. Tam wo krućišich naprawach nastupajo migracisku a azylowu politiku diskutowachu. Němski nutřkowny minister Alexander Dobrindt wuzběhny po zetkanju, zo je wuslědk wuradźowanjow „jasne znamjo za přezjednosć a zhromadny angažement“. Politikarjo wuradźowachu wosebje wo lěpšim škiće wonkownych mjezow Europskeje unije.
Dobrindt při mjezy so wobhonił
Němsko-pólske konsultacije k prašenjam njeregularneje migracije
Waršawa (dpa/SN). W boju wo wotwobaranje njeregularneje migracije je so zwjazkowy minister za nutřkowne naležnosće Alexander Dobrindt dźensa w Pólskej wo połoženju na wonkownej mjezy EU k Běłoruskej wobhonił. Na jednym z pomjeznych přechodow je so politikar CSU ze swojim pólskim kolegu Tomaszom Siemoniakom zetkał. Wobaj chcyštaj wo problemach migracije rěčeć a móžne škitne naprawy wobjednawać. Wosebje wažny je dialog mjez krajomaj, Dobrindt do zetkanja zwurazni.
Pólska je swoju wuchodnu mjezu k Běłoruskej sylnje wobtwjerdźiła, dokelž so wottam stajnje zaso ćěkancy do Pólskeje a tak na teritorij EU předrěwaja. Waršawa z toho wuchadźa, zo Běłoruska a Ruska ćěkancow zaměrnje k pólskej mjezy sćeletej, zo byštej EU pod ćišć stajiłoj a tak destabilizowałoj. Stajnje zaso migranća tež namócnje přećiwo pólskim pomjeznym policistam postupuja. Hakle minjeny tydźeń su při tym pólskeho wojaka zranili.
Wenuša z Věstonic w Brnje
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Mała statuwa z běłeje hliny słuša k najstaršim wuměłskim twórbam swojeho razu po cyłym swěće. Rěka Wenuša z Věstonic a je nimale 30 000 lět stara. Archeologa Karel Absolon bě ju 13. pražnika 1925 namakał, jako w Dolních Věstonicach na juhu Morawy hromadźe ze swojimi kolegami lěhwo hońtwjerjow z kamjentneje doby wurywaše. Nětko wotměwaja so w Brnje składnostnje 100. róčnicy jeje wotkryća wšelake zarjadowanja pod hesłom „Wenuša 100“.
Wo spěwanju bliskich rěčow
Někotre wěcy čłowjek lěpje zrozumi a so z nimi wujedna, hdyž na nje wotdaloka hlada. Na přikład je mi derje znate, zo je serbšćina za Čechow při čitanju lochko zrozumliwa, dokelž je spisowna serbska rěč nastała w časach, hdyž je serbska inteligenca w Praze studowała a w čěšćinje inspiraciju pytała. Ale serbske wurjekowanje je hinaše puće wužiwało. Tohodla je za nas chětro komplikowane serbšćinu słuchajo zrozumić. To je dospołnje druha rěč, kotraž ma sakski zwuk a melodiju. Praktisce to rěka, zo mam na hasy jenož tři metry wot rěčnika zdalene ćeže spóznać, kotru rěč wón wužiwa. Ta kaž tamna mjenujcy němsce „spěwa“. To wšak za mnje ničo nowe wjac njeje. Potajkim tajki staw w Serbach wočakuju a sym na to přihotowany wokomik dočakać, doniž 110procentowsce njewěm, štó přede mnu steji a rěči. Nětko, w prózdninskim času, sym pak to samsne w Słowakskej dožiwił, štož je mje překwapiło.
Češa zdźěla bjez miliny byli
Marek Krawc rozprawja wo aktualnje rozjimanych temach w Čěskej
Praha. Minjeny pjatk je w mnohich kónčinach susodneje Čěskeje milina wupadnyła. Čěska stolica, wobwodaj Liberec a Ústí nad Labem kaž tež srjedźne Čechi běchu potrjechene. Pobrachowaceje miliny dla dyrbjachu wobchody zawrěć. Ćahi, tramwajki a trolejbusy wostachu stejo a w Praze njejězdźeše metro. Tež tankownje, rafinerije a twornje kaž Škoda Auto hižo dźěłać njemóžachu.
Wjace hač 300 króć bě wohnjowa wobora po puću, zastojnicy dyrbjachu zwjetša ludźi z liftow wuswobodźić abo firmam nuzowe milinowe agregaty k dispoziciji stajić. Tajke nastroje na zbožo tež chorownje za čas wupada z trěbnej milinu zastarachu. Nawječor běchu škody zaso wuporjedźene.
