Z rjadownje won a do lěsa
Šulske dźěći sej minjene měsacy lochko njemějachu. Jónu domjaca wučba, jónu prezencna wučba – to wšak je so mjeztym na dobro wuknjenja w šuli změniło –, k tomu hišće škitny nahubnik we wučbje wužiwać a so testować. Što móhło tuž rjeńšo być, hač za čas wučby wonka w lěsu přebywać? Čerstweho powětra so nasrěbać, so wucychnować, k tomu sej hišće wědu přiswojić a małe praktiske dźěła přewjesć. Wšo to skića lěsnopedagogiske oferty Załomskeho (Sohland/Spree) lěsneho muzeja, kotryž je zaměstnjeny w bywšej Lessingowej šuli. Wězo tajke poskitki hakle pomału přibywaja, po tym zo su pandemije dla nimale dospołnje wupadnyli. Hižo loni w juniju chcychu projektowe dny z wuknjacymi tehdomnišeho 5. lětnika Załomskeje Gerharta Hauptmannoweje wyšeje šule přewjesć. Te pak su najprjedy na september přestorčili a skónčnje hakle w nowembrje přewjedli.
Wužłobjenja kaž šklički abo nopaški w hoberskich kamjeniznach ...
Spodźiwne nopaški a šklički na powjerchu wjetšich pólnych kamjenjow a błudźenkow su hižo dawno znaty zjaw. Tajke tak mjenowane „nopaškojte kamjenje“ steja zas a zaso w fokusu slědźenjow wědomostnikow. Jich nastaće móže na jednym boku cyle přirodne być, na tamnej stronje pak su tajke wužłobjenja do kamjenjow tež dopokaz, zo běchu naši prjedownicy w starych časach hižo wšelke graty wužiwali.
Dźeń při Klóšterskej wodźe
Byrnjež mustwowa kopańca koronapandemije dla přeco hišće móžna njebyła, njejsym w minjenych tydźenjach a měsacach wězo jenož doma lěnjeho pasł. Na najwšelakoriše wašnje spytach dale sportować – wosebje wonka. Najhusćišo wšak koło joggowach, druhdy podach so na wjetšu turu z kolesom a po namjeće kumpla a inspirěrowany wot knihi Alfonsa Frencla ,,Podłu Klóšterskeje wody“ mějach njedawno ideju: jónu wot žórła Klóšterskeje wody hač k městnu, hdźež so rěka do Čorneho Halštrowa wuliwa, pućować.
Dach so tuž z awtom do Porchowa dowjezć, hdźež so Klóšterska woda zwonka wsy pod Butrowej horu wužórla. Wot žórła pak na tym městnje ničo wulce njewidźach. Hakle někotre sta metrow dale wuhladach prěnje kapki wody. Njedaloko wottam pak hnydom spóznach, zo je rěka dale a šěrša.
Rózowa póndzela w Kulowje Poprawom wšak njebě lětsa ...
^
fota: konstantin hrjehor, achim nowak (2), alfons handrik (1)Pjatk, 4. měrca 2022
SERBSKE NOWINY – KÓNCTYDŹENSKA PŘIŁOHA
Dźěłowu akciju přewjedli
Zyma so nachila, ale składy drjewa so hižo zaso pjelnja. Minjeny kónc tydźenja su je Radworčenjo z pomocu mašiny přirězali a pačili. Připódla zwuporjedźachu žiwy płót a zrunachu płoninu před nim. Młodostni z Radworja dźakuja so Romanej Koli, kiž je jim pačensku mašinu za dźěło přewostajił.
tekst a fota: Luiza Winarjec
Dyrdomdej w Kanadze (2. dzel) W zašłym wudaću MŁODŹINY ...
^
Grassi-
jezor
Pyramid LakeStanley- park (Vancouver)—´
Dziwina (sorny a lós)
Emerald Lake
Jezor MoraineLodowc´ˇ
´
Eksot so tež w Hornjej Łužicy doma čuje
W Njechornju je statok wosołow, hdźež su wšitko na jich žiwjenski rum a derjeměće wusměrili
Wosoły su inteligentne a sensibelne zwěrjata. Tele wuprajenje zawěsće jara překwapja, wšako wóslika často z adjektiwami kaž hłupy, hejaty abo swojohłowny zwjazujemy. Na statoku w Njechornju so Ralf a Heike Wulke wo stadło wosołow starataj. Nimo toho so wonaj po cyłej Němskej za derjeměće tychle skoćatow zasadźataj.
Wosoł je prawdźepodobnje sobu najstarše domjace skoćo a pochadźa poprawom ze stepy Afriki wokoło Marokka, Eritreje a Egyptowskeje. Jako eksota jeho mjeztym po wšěm swěće plahuja, tež w Hornjej Łužicy. W lěće 1999 chcyštaj Ralf a Heike Wulke poprawom konja za dźowku kupić. Na pastwje w Budestecach pak wuhladaštaj wóslika, kiž bě přewšo přistupny. A bórze hižo běštaj mějićelej skoćeća z mjenom Sunny. „Dokelž njemějachmoj žane nazhonjenja, so informowachmoj a so z tematiku zaběrachmoj“, Heike Wulke rozkładuje. A tak zhoništaj, zo mataj hladajo na plahowanje wosołow něštožkuli wobkedźbować.
Wosoł nochce sam być
800 lět Wjelećin
Město pod Mnišoncom a domizna Pumpota
Jako biskop Bruno II. z Mišna 25. februara w lěće 1222 dźewjeć kapałkow wokoło Budyšina jako wotnožki Budyskeho tachantstwa postaji, bě drje prěnje naspomnjenje Wjelećina jako „Welintin“. W tym času pak je sydlišćo hižo někotre sta lět jako serbska wjes wobstało. Byrnjež do lěta 1222 skerje mało žórłow było, njewostachu prawdźepodobnje něhdy dobre sydlenske faktory w dołhim dole Butrowki (Butterwasser) słowjanskim kmjenam zakryte, kotrež je wužichu, zo bychu sej ratarske eksistency natwarili. Mjenowany blečk zemje drje leži runje při wuliwje ze směra z Wostašec (Irgersdorf) a do Butrowki ćečaceje Wostašanskeje wody. Wottud je so prawdźepodobnje z najdale do hór zasydleneje pózdnjoserbskeje wsy hač do dźensnišeho Wjelećin na jedne z najwuznamnišich industrijnych městow a na najwažniše hospodarske stejnišćo wuwiło. Tak móhło być, zo je zažny sakralny twar w zwisku z na ottonski twjerdźiznowy system bazěrowaca zarjadniska struktura w 11. lětstotku nastać. Archeologiske a pisomne dopokazy na to pak pobrachuja.
Z komuny w Hornim kraju rjad serbskich wuznamnych wosobinow wušoł
Město Wjelećin w Hornim kraju swjeći lětsa 800. róčnicu pisomneho naspomnjenja. Załožene bu sydlišćo wot serbskich burow najskerje wokoło lěta 1000. Na to su tež před poł lětstotkom we wobłuku swjedźenskeho tydźenja wot 10. do 25. junija 1972 k 750. jubilejej derje pokazali. W swjedźenskim ćahu předstajichu z třećim wobrazom wobsydlenje přez serbskich sydlerjow a z dalšimi bajowe postawy, mjez druhim kuzłarskeho młynka Pumpota, Pana Dietricha a připołdnicu kaž tež spjećowanje serbskich roboćanow a serbski kwas wokoło lěta 1850. SLA wuhotowa tehdy serbsku estradu.
Z Wjelećina je rjad serbskich wosobinow wušoł abo tule skutkował. K nim słuša 5. nazymnika 1707 tam rodźeny pozdźiši farar Jan Pjech. Wón bě dźesać lět hač do swojeje smjerće 8. junija 1741 duchowny w Budyskej Michałskej cyrkwi, při kotrejž je serbsku knihownju załožił. Dale je Pjech Serbske spěwarske 1741 sobu wudał a 1736 nowowudaće Noweho zakonja wobstarał. Nimo toho da rjad swojich prědowanjow ćišćeć kaž tež přełožki duchownych pojednanjow „Wo swjatej křćeńcy“.
Kóždy wjesny dźěl wažny za rěč a kulturu
Přirada za serbske naležnosće města Wojerec ma swoje skutkowanje za intensiwne. Gremij, wopřijacy jědnaće čłonow orientuje so na to, problemy rozrisać. Andreas Kirschke je so z předsydku přirady Evelin Grofinej rozmołwjał.
Maće lěto 2021 hladajo na skutkowanje přirady za zhubjene? Wšako sće so z mnohimi wobmjezowanjemi bědźić měli.
E. Grofina: Ně, za nas njeje žane lěto zhubjene. Kóždy čłon přirady je aktiwny. Mamy jara angažowanych ludźi a tworimy dobre zhromadźenstwo.
Wažne ćežišćo běše nowa wyša šula we Wojerecach ...
E. Grofina: Smy rěčeli z nawodnicu Romy Stötzner a z měšćanostu za šule, kulturu a socialne Měrkom Pinkom, dokelž dźěše nam wo móžnosć, tam serbšćinu jako předmjet abo cyłodnjowski poskitk poskićeć. To njeje runjewon lochki nadawk. Fakt je, zo njespóznawamy dotal zwólniwosć ze stron šulerjow a staršich za wučbu serbšćiny. Nimaja na šuli tež wučerja, kiž móhł serbšćinu podawać. Tež cyłodnjowski poskitk serbšćiny na kubłanišću njeje. Situacija je ćežka. W rozmołwje smy sej njedostatk wučerjow serbšćiny wuwědomili.
Kak móžeće w naležnosći aktiwni być?
