Jutry w Błótach
Křesćan Bohuwěr Pful
28. nalětnika před 200 lětami narodźi so prof. dr. phil. Křesćan Bohuwěr Pful w Přišecach pola Budyšina jako syn měšćanskeho kublerja. Wot lěta 1837 do 1843 chodźeše na Budyski gymnazij. Za swoje wukony w předmjetach łaćonska, francoska, grjekska a hebrejska rěč bu wjacekróć mytowany. Pilnje wudospołnješe so tež w maćeršćinje. Bě čłon a starši towarstwa Budyskich serbskich gymnaziastow. Maturu zakónči ze slěbornej medalju města Budyšina. Pod pseudonymom „Łučan“ wuda młodostny knihi kaž „Cyrkwine kluče“ a „Nikodemusowe knižki“. W Lipsku studowaše teologiju, klasisku filologiju a slawistiku. Rady so z Lipska w prózdninach domoj poda a spěsni bórze přewšo woblubowany spěw „Hory módre, ja was znaju“. Jako student pospyta so z Janom Pětrom Jordanom we wudaću serbskeho słownika, wosta pak při prěnim zešiwku. 1846 promowowaše na doktora filozofije a zastupi 1847 do Maćicy Serbskeje. Po studiju bu 1847 z wučerjom na Drježdźanskej Křižnej šuli a zasadźowaše so za serbske ewangelske kemše w sakskej stolicy. Wot lěta 1861 do 1872 bě z wučerjom a direktorom Vitzthumskeho gymnazija, 1863 bu na profesora powyšeny.
Wuměłstwowy bus do Ochranowa a wokoliny
Ochranow (AK/SN). Wuměłstwowy bus tež lětsa zaso turu po Hornjej Łužicy přewjedźe. Stacije busa budu 16. a 17. awgusta 2025 hród hrabje Zinzendorfa w Berthelsdorfje, pohrjebnišćo a muzej za ludowědu w Ochranowje, měšćanski muzej a dwórnišćo w Lubiju kaž tež hrodaj w Krobnitzu a w Hrodźišću. Projekt podpěratej wospjet zaměrowy zwjazk Hornja Łužica/Delnja Šleska (ZVON) a wobchadny zwjazk Hornje Łobjo (VVO). Kooperacije pěstuje iniciatiwa Wuměłski bus mjez druhim z Łužiskim festiwalom a z projektom „Herbstwo Łužicy“. „Wažne nam je, signale wusyłać, zo bychmy kulturne namrěwstwo Łužicy zachowali“, praji Birgit Weber, nawodnica iniciatiwy, a wudospołnja: „Naše projekty maja kulturne impulsy być a za nowe kooperacije wabić. Kóžde lěto jědźe Wuměłstwowy bus do druheho regiona. Hač so to poradźi, to tež jara wot angažementa ludźi na městnje wotwisuje.“
Konstruktiwny konsens, konstruktiwna kontrowersa
Předmjety a institucije přesahowaca konferenca wo přitomnosći a přichodźe serbskeje digitalneje kultury w Choćebuzu
Diskusije po impulsowych přednoškach drje běchu najwažniše a snano tež najwušniše segmenty dwudnjowskeho transdisciplinarneho foruma „Serbske žiwjenske rumy w digitalnej dobje“ wo přitomnosći a přichodźe serbskeje digitalneje kultury w Choćebuzu (Serbske Nowiny rozprawjachu). Tak so hižo w rozmołwach wo temje „zhromadnosće“ wukopa, zo njehodźi so zhromadna zhromadnosć jasnje definować. To zaleži po słowach Isabelle Kölz předewšěm na tym, zo móže zhromadnosć tež přewšo ekskluziwna, potajkim (druhich) wuzamkowaca być. Najwobraznišo rysowaše to Clemens Škoda, přirunujcy ju z „planetarnym systemom, w kotrymž so objekty přićahuja a wobkružeja, wobkružejo zhromadny centrum. Cyle na kromje je Pluto, kotrehož lědma widźimy, kotryž pak přiwšěm k tomu słuša. Druhdy zadobudźe so samo komet z interstelarneho ruma, kiž chwilku wostanje a so potom zaso zhubi.
Čerwjena nitka: Kajki je přichod?
Budyšin (SN/bn). Zběrka esejow „Serbstwo, quo vadis“, wušła w Ludowym nakładnistwje Domowina, bě z ćežišćom wčerawšeje, lětsa prěnjeje literarneje rozmołwy rjadu „tracTare“ w Smolerjec kniharni. Měrka Mětowa powita něhdźe 15 zajimcow w mjenje jón wuhotowaceho Zwjazka serbskich wuměłcow a přepoda słowo Měrćinej Wjenkej, kiž mjenowaše knihu w swojim zawodźe „dypk dołhodobneje debaty“, kotraž nawjazuje w Serbach na před 15 lětami zahajenu „diskusiju wo teoriji hybridnosće“. Antologija wopřijima „měšeńcu wólneho filozofowanja, swobodneje asociacije a reflektowanja swójskich nazhonjenjow dohromady 19 awtorkow a awtorow“ a wotpowěduje w zmysle Michela de Montaigne „žanrej, kotryž so krutych strukturow wzdawa. Wona budźe wid ludźi, kotřiž ju čitaja, šěrić“. Wjetšina přinoškow wotbłyšćuje po jeho słowach z wosobinskeje perspektiwy do powšitkowneho přešedši prašenja za (indiwidualnej) identitu; wuwzaći stej tekstaj „skerje spisowaćelsce postupowaceho“ Benedikta Dyrlicha kaž tež „trochu přebiografisce wróćo zhladowaceho“ Wernera Měškanka.
Stawizny Łakomy zwobraznili
Choćebuz (SN). W połnje wobsadźenej a wupředatej Choćebuskej žurli kulturneho domu bu minjeny pjatk filmowa dokumentacija „Lacoma – der Kohle im Weg“ premjernje předstajena. Łakomu, wjesku na kromje města, su brunicoweje jamy Choćebuz-sewjer dla wotbagrowali. Choćebuska wobswětowa skupina je produkciju dokumentacije zamołwiła. Trěbne financy za to nazběrachu z pomocu crowdfundiga. Film ma so na dalšich městnach pokazać.
W lěće 1992 bu Łakoma wobsadźena. Akcija bě znamjo protesta přećiwo wotbagrowanju wjeski brunicy dla. Młodźi ludźo z Łužicy su tónle bój dale wjedli. Tak dźe w filmje wo drohotnu přirodu a kak ludźo z energiju wobchadźeja. Nimo toho bě wjeska wosebity kulturny rum we Łužicy, kotryž su sympatizanća z wuměłskimi akcijemi mjez druhim w Brüsselu a Berlinje zakitowali. W lěće 2007 je so Łakoma zhubiła. Wosobinske dopomnjenki a skutkowne časowe dokumenty wjeski wotbłyšćuja chroniku tuchwilu nastawaceho jězora na sewjeru Choćebuza. Cyłkownje 15 fotografow a fotografkow je swoje wobrazy k dispoziciju stajiło.
Fascinuja ze swojimi słowami
Korla Awgust Jenč
15. nalětnika 1895 zemrě w Palowje (Pohla) tamniši wjelelětny wosadny farar, stawiznar, spisowaćel, literarny slědźer a bibliograf Korla Awgust Jenč. Wyši wučer, hudźbnik a poeta Korla Awgust Fiedler napisa jemu nekrolog kaž tež baseń „horliwemu wótčincej, pilnemu serbskemu spisowarjej na dnju jeho chowanja 18. měrca 1895 w přećelskej lubosći a swěrje“. A na sekli wulkeje palmy k pohrjebej steješe „swojemu dołholětnemu sobustawej, wjelezasłužbnemu wuběrkownikej, wučenemu spisaćelej a wustojnemu znajerjej serbskeho pismowstwa, dźakowna Maćica Serbska“. Jeho row z dwurěčnym narownym kamjenjom je při Palowskej cyrkwi.
Serbja w dobje digitality
Choćebuz (SN/bn). Tema „Praktiki“ zahaji minjeny pjatk druhi dźeń foruma „Serbske žiwjenske rumy w digitalnej dobje“ (Serbske Nowiny rozprawjachu). Direktor Serbskeho instituta (SI) Hauke Bartels na to pokaza, zo małe rěče stajnje tež mało datow woznamjenjeja. Ćim wažniša je tuž kwalita, kotraž pak hodźi so jenož „z kwalifikowanym personalom zaručeć, na čimž pak často klaca“. Robert Lorenc (SI) předstaji staw nastawaceho kulturneho registra. Wulke wužadanje je „falowaca zhromadna strategija digitalizacije předewšěm nastupajo zwěsćenje inwentara małych muzejow a domizniskich stwow“. Alf-Christian Schering (SI) wuzběhny, zo njeměłoj so „digitalita a digitalizacija zaměnić“. Daniel Zoba (Digiserb) kritizowaše, zo so hižo eksistowace poskitki lědma wužiwaja: „Hrozy strach, zo so online tak na jendźelšćinu zwučimy, zo budźe nawrót do serbšćiny jara ćežki.“ Lina Franken (Uniwersita Vechta) namjetowaše jednotny standard za zwěsćenje datow a zo měło so přichodnje wo tym rozmyslować, kak hodźała so na přikład komunikacija w socialnych syćach archiwować.
Wobchowuje sej zbožo w swojej wutrobje
Wosebitu wustajeńcu z njewšědnej a emocionalnej finisažu zakónčili a pólskemu partnerej staflowy stab přepodali
Wosebitu wustajeńcu Budyskeho Serbskeho muzeja „Wěčne pućowanje – Barba a słowo w twórbje ukrainskeho wuměłca Andrija Sharana“ su minjenu njedźelu z dosć njewšědnej finisažu zakónčili. Nimo nawodnicy hosćićelskeje institucije a wustajaceho wuměłca porěčachu dalši hosćo. W mjenje krajneho rady podšmórny Erik Weidner, nawoda wokrjesneho wuwićoweho zarjada wokrjesa Budyšin, wažnosć Serbskeho muzeja jako mostotwarca. Julian Nyča předčita swój esej „Wěčne pućowanje do swobody“, kotryž bě za katalog wustajeńcy spisał. Mjez druhim w nim naspomni, z kotrym njejenakim měritkom ći měrja, kotřiž druhim hladajo na wuchod a zapad njejenake měritko wumjetuja. Dr. Katarżyna Soboczyńska předstaješe mjenowanu publikaciju, kotraž njech „stanje so z konkretnym swědstwom wuznamneho dźěla kulturneho namrěwstwa a zo podšmórnje wuznam mjezy překročowaceho zhromadneho dźěła“.
