Basnik Peter Huckauf z Berlina je so po politiskim přewróće kóžde lěto na Swjedźenju serbskeje poezije swěrnje wobdźělał a so při tym intensiwnje zaběrał ze serbskej lyriku a ju tež do němčiny přenjesł. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Cyłkownje 39 Swjedźenjow serbskeje poezije su lubowarjo lyriki we Łužicy a tež we wukraju dožiwili. Nětko so swjedźeń bohužel wjace njewotměwa. Kajki wuznam měješe wón za Was?
P. Huckauf: Swjedźeń serbskeje poezije dožiwjach stajnje jako mjezynarodny kulturny podawk wysokeje kwality. Wšako tworješe wěsty móst dorozumjenja wosrjedź Europy. Awtorojo, předewšěm ze słowjanskich ludow, zetkachu awtorow a zajimowany publikum we wuchodnej Němskej, we Łužicomaj.
Hdy sće so na swjatku prěni króć wobdźělił, a čehodla sće jemu swěrny wostał?
P. Huckauf: Wot 1990 – z někotrymi přetorhnjenjemi – so prawidłownje na nim wobdźělach. Štož zetkanja mjez ludźimi nastupa, dopokazachu organizatorojo ZSW w Budyšinje a Choćebuzu kedźbyhódnu wobdarjenosć, kotraž zwjazuje.
Zajimawa kniha wo hrodźišćach Hornjeje Łužicy
Hornja Łužica njeje jenož krajina hole a tysac hatow. Wona sama je tež krajina stow hrodźišćow. Někotre su znate, někotre hrajachu wosebitu rólu w nowšich serbskich stawiznach: Kopšin jako zetkanišćo Serbow w fašistiskim času, Wotrowske hrodźišćo jako areal Swjedźenja serbskeje poezije. Nochcemy sej ničo nabarbić – cyłkownje su hrodźišća mjenje znate. Tomu wotpomhać móže nowa bohaće ilustrowana kniha z nakładnistwa Oberlausitzer Verlag pod titlom „Schanzen und Burgwälle in der Oberlausitz einst und jetzt“.
Na 150 stronach rozłožuja 79 hrodźišćow a – kaž titul hižo přilubja – dźe wo jich stawizny a dźensniše połoženje. Hrodźišća dadźa so dźensa hišće mjenje abo bóle derje nadeńć, před sto lětami pak bě jich wjace hač sto.
Mjez čłonami towarstwa „Wendischer Freundeskreis Lüchow-Dannenberg e.V.“ wosebje rady wuzběhuja, zo maja Serbja we Łužicy dwurěčne tafle a napisy. To dźě twori a spěchuje regionalnu kulturnu identitu. W Elbe-Jeetzel-Zeitung z 19. meje měni awtorka přinoška „Echt wendische Grüße“: „W Lüchowje-Dannenbergu rěčachu něhdy podobnu rěč: drjewjanopołobšćinu. Za dwurěčnje wuhotowane nadróžne tafle pak wotkazanje njedosaha, byrnjež sej přećeljo słowjanstwa to přeja.“
23. junija před 50 lětami mi kardinal Bengsch přepoda kónčne wuswědčenje Biskopskeho seminara w Schöneiche pola Berlina. Z tym smědźach so po ekskluziwnym štyrilětnym kubłanju na katolskej šuli na studij teologije do Erfurta podać, z opciju, zo so z měšnikom stanu. Alternatiwy k studijej teologije a k wukubłanju jako duchowny pak z wotzamknjenjom šule w Schöneiche w Němskej demokratiskej republice (NDR) njemějach, dokelž wona tute kubłanje njepřipóznawaše. A po twarje murje 1961 w Berlinje njebě hižo móžno z wuswědčenjom cyrkwinskeho kubłanišća do zapada ćeknyć a tam něšto druhe studować abo wuknyć; na zapadźe wšak Schöneichenske wotzamknjenje jako maturu připóznawachu. Hačkuli sym potajkim 1968 naročnu maturitnu kwalifikaciju docpěł, běch w NDR dale jeničce absolwent 8. lětnika SPWŠ Worklecy. Biskopja a stat njejsu a snadź docyła nochcychu ze załoženjom seminara 1953 w Schöneiche žane dalše puće powołanskeho wuwića młodym mužam wotewrić, kotřiž so w běhu wukubłanja abo pozdźišo z powołanjom duchowneho z teje abo tamneje přičiny rozžohnowachu.
Mjez tójšto wjerškami lětušeho Łužiskeho hudźbneho lěća zbudźi koncert 28. pražnika w Budyskej tachantskej cyrkwi wosebity zajim publikuma. Wjace hač 200 wopytowarjow bě wćipnych na prapremjeru twórby „Měrowa modlitwa – Triptychon za dwoje wulke pišćele“. Tuchwilu tež jako organist w klóštrje Marijinej hwězdźe skutkowacy Budyski komponist Feliks Brojer bě ju w nadawku za rjad spisał.
Na pišćelowym nyšporje pod hesłom „Daj nam měr“ předstajištaj cyrkwinski hudźbny direktor Friedemann Böhme z Budyšina w katolskim dźělu cyrkwje a w ewangelskim dźělu w Lipsku studowacy, mjeztym hižo časćišo wuznamjenjeny Johannes Krahl z Dobranec na instrumenće twornje Eule nimo prapremjery dalše kompozicije za dwoje pišćele.
Tworjenje serbskich literatow je za němskich a wukrajnych čitarjow kaž tež za lubowarjow lyriki wosebje zajimawe. Swjedźenje serbskeje poezije su tohorunja k tomu přinošowali, zo wuńdźechu přełožene twórby serbskich basnikow jako antologije we wjacorych słowjanskich rěčach kaž tež w němčinje.
Peter Huckauf
kak mam do rjadu přińć
z lodom kotryž pławi
z bolosćemi winowaty k wutrajnosći
žabra su zranjene
kak mam do rjadu přińć
njeje pruda
za črjódu rybow
čujo kak minje so pjerchot
ptačk bjez pychi
kotryž so ženje hižo njewróći
radšo narunam
ćěkawe łopjeno w prućinje
kak dyrbju do rjadu přińć
njeje pruda
dale a bolostniše
ptače črjódy zańdu
a nuza so we wutrajnosći pospytać
kak mam do rjadu přińć
z dalokimi trabantami
jedne łopješko čuje so přiwuzne
ze swětnišćom
kak mam do rjadu přińć
w tutym hołku
z lodu ból a zranjene žabra
chójna so dźerži swobodna
za poslednju črjódu rybow
ptački su hižo pokorne
poněčim womjelkuja
kak dale do rjadu přińć
w tutym njesćerpnym času
zacpěty
wjednik bjez wójska
z přepjatymi zaměrami
(wujimk – přełožił Benedikt Dyrlich)
Ze Slepoho do směra na Trjebin jěducy dóstanješ so k Brězowskemu jězorej. Tón je něhdźe kilometraj dołhi a 500 metrow šěroki. Wot lěta 2014 maja tam prěnju łužisku wakeboardowu a wodoskijowu připrawu. Hižo wotdaloka spóznawaš swojorazne krosno, wupadace kaž wulki kran. Wunamakał je připrawu, z kotrejž móžeš so z wakeboardami a wodoskijemi po jězoru znošować, 1931 rodźeny Bruno Rixen z Kiela. Němski inženjer je jako wunamakar a předewzaćel prototyp wodoskijoweho lifta wuwił a jón tež dale zwičnja. Tež dźensa so 87lětny runja wosomlětnym dźěćom z pomocu wocloweho, Rixenoweho powjaza we wětřiku na wakeboard šwiknje. Cyłkownje je jich po cyłej Němskej něhdźe 80 tajkich připrawow. Při wakeboardingu – tu maš noze na desku připasanu – a wodoskiju so holcy a hólcy, žony a mužojo z Rixenowej powjazowej liftowej připrawu po wodźe ćahnyć dadźa, při čimž docpěwaja spěšnosć hač do 45 kilometrow na hodźinu.
Dopomnjenki na wodowy sport w Pěskečanskej jamje
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (18)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo wjesela abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Minjeny tydźeń pjatk sy móhł na Fichtowej w Kamjencu wobkedźbować, zo je tam dwaceći dźěći z busa z běłoruskej awtowej značku wulězło. Hólcy a holcy w starobje wosom do štyrnaće lět po něšto wjac hač 1 800 kilometrow dołhej jězbje so njewěsće rozhladowachu, njewědźo, što na nich čaka. Tola jich zhladowanje bu hnydom přećelniše, jako jich muž w zrališej starobje přećelnje serbsce a w tróšku kopolatej rušćinje witaše.