Zhromadny projekt Załožby za serbski lud, Serbskeju muzejow Budyšin a Choćebuz, Muzeja za moderne a načasne wuměłstwo Koroška (KGLU) Slovenj Gradec (Słowjenska) a Muzeja moderneho wuměłstwa Korutanskeje (MMKK) w Celovecu „Přechod 03“ wopřijima literaturu, hudźbu a tworjace wuměłstwo. Wustajeńca twórbow rěka „Wobrazy krajiny“ a je tuchwilu w Budyšinje přistupna. Nazymu pućuje přehladka do Ljubljany kaž tež do Slovenj Gradeca, po tym do Celoveca a Pliberka a klětu do Choćebuza.

Dohromady dwanaće wuměłcow – stajnje štyrjo z Němskeje, Słowjenskeje a Awstriskeje – pokazuje we wobłuku wustajeńcy swoje wudźěłki. Plusnikečanka Iris Brankačkowa je hesło projekta kaž tež titul wustajeńcy konsekwentnje wukła­dujo rozdźělne mólby za přehladku wu­zwoliła. Přechod symbolizuje gouachowa montaža „Při hrjebi“, a to posłownje runje tak kaž w přenjesenym zmysle. Zwobraznjena holca so takrjec ducy zhubi.­ Zdobom hodźi so twórba jako reminis­cenca na renesansu, złožowaca so na torsa antiki, interpretować. Wo­lijowe mólby, mjez nimi „Spušćadło“ a „Mróčele wječor I“, pokazuja impresije přirody.

Lubuje sylne, jasne barby

pjatk, 19. julija 2019 spisane wot:

Rozmołwa z tworjacej wuměłču Isu Bryccynej

K znatym serbskim tworjacym wu­měłcam přitomnosće słuša grafikarka, molerka a wuhotowarka knihow w Ludowym nakładnistwje Domowina Isa Bryccyna. Alfons Wićaz je so z njej rozmołwjał.

Sće aktiwna wuměłča a swoje twórby tež rady wustajeće. Hdźe zajimcy wuměłstwa w blišim času Waše twórby wuhladaja?

I. Bryccyna: Změju wot 26. julija hač do 31. awgusta w Galeriji Budissin na Hrodowskej zhromadnje z wuměłču Ingerosu Jänichen-Kucharskej wustajeńcu. Wona keramiku wustaja a ja wobrazy – akwarele a rysowanki, kaž je sej to přirada galerije přała. To su zdźěla moje nowe twórby, ale přehladka budźe tež starše wěcy wopřijimać. W cyłku budźe to ně­hdźe 20 akwarelow a 20 rysowankow w mjeńšim formaće. Wustajeńcu wote­wru pjatk, 26. julija w 19 hodź. Program wuhotujetej basnica Róža Domašcyna z lyriskim tekstom a smyčkowe trijo­ z hudźbu.

Je ekspozicija w Galeriji Budissin za Was něšto wosebiteho?

Pokazka na dyrdomdejski roman rusko-estiskeho spisowaćela Andreja Iwanowa

Roman „Hanumans Reise nach Lolland“, kotryž wuńdźe lěta 2009 w originalnej ruskej wersiji a tři lěta po tym w němskim přełožku w nakładnistwje Kunstmann, powěda wo outsiderach, pućowacych a ćěkacych a wo ćežach jich wšědneho žiwjenja w cuzych krajach, hdźež nichtó na nich nječaka. Tež dźesać lět po wozjewjenju romana je tema za němskich a serbskich čitarjow jara aktualna.

Mysle k prof. Hartmuta Zwahrowemu romanej „Abschiednehmen“

Čitar tuteje knihi njeměł zwučene wašnje powědanja wočakować. Štóž so do romana Hartmuta Zwahra „Abschiednehmen“ poda, dyrbi wuteptane šćežki wopušćić. Dokelž nima jeho lektura runo­směrnu strukturu powědanja. Wije so po němskich stawiznach 20. lětstotka. Kónčny dypk prěnjeho dźěla romana je smjerć Stalina 1953.

Štóž chce wědźeć, kak z rjekom Johannesom dale dźe, dyrbi pokročowanje „Leipzig – Ein Studentenroman“ čitać. Tola hłowny rjek w poprawnym zmysle Johannes tež zaso njeje, byrnjež jasne awtobiografiske rysy měł. Přewažnje jewi so wón w romanje jenož jako pódlanska figura. Wjetšu rólu hraje jeho dźěd Gustav, kotrehož běh žiwjenja saha hač do zažnych stawiznow swójby. Tež wowka Hedwig je wažna wosoba w romanje. Wona je ta, kotraž, kaž so dźensa tak rjenje praji, swojemu mužej chribjet swobodny dźerži a swójbu financielnje nad wodu dźerži, po tym zo njeje so Gustavowe młynske dyrdomdejstwo poradźiło.

Theodor Fontane a Serbja

pjatk, 19. julija 2019 spisane wot:

Lětsa spominamy na 200. narodniny spisowaćela Theodora Fontane. Wón je nimoměry wjele pisał; cyłkowne wudaće jeho spisow, tak mjenowana „Fontanowa bibliotheka“ w nakładnistwje Ullstein, wopřijima 53 zwjazkow. Su to romany, balady, basnje, dźiwadłowe kritiki, wójnske rozprawy z třoch wójnow (1864, 1866 a za čas Němsko-francoskeje wójny 1870/71 bě wón samo jaty a jemu hrožeše smjertne chłostanje!), dźeniki, awtobiografija, pućowanske rozprawy, listowanje a – drje jeho najznaćiše spisy: „Pućowanja po marce Braniborskej“ w pjeć zwjazkach. Jedyn z nich rěka „Sprjewiny kraj“, z njeho je Nowy Casnik njedawno w pokročowanjach wozjewił rozprawu spisowaćela wo jeho pućowanju do Lubnjowa a do Błótow, wosebity wotrězk wopisuje Lědy. Tam je­ sej Fontane wězo z čołmom dojěł, a w teksće wopisuje serbskeho čołmarja a wotwodźuje ze swojeho wobkedźbowanja jara zajimawe wašnja Serbow. „… wón steji w zadnim dźělu čołma, kotryž woni na wašnje gondoljerow doprědka pohibuja. Tute rune staće a z nim zdobom stajne napinanje wšěch swojich mocow je cyłemu ludstwu dało krutosć, kotruž pola wjetšiny našich wjesnjanow paruješ.

Twórba barbojty, skulojćeny cyłk

pjatk, 19. julija 2019 spisane wot:

Mysle k rjećazowej basni – prěnjemu serbskemu renshi

Njedawno zetkach na Bohatej hasy w Budyšinje tři žony: serbskej basnicy Róžu Domašcynu a Měranu Cušcynu a powědkarku Měrku Mětowu. Stejachu na „znaku“ „pućniskeho słónca“, njedaloko „kopolakow“, hdźež je spočatk a kónc jich „pominakow“, zapopadnjenych w cyle swojoraznej a jónkrótnej tekstowej formje rjećazoweje basnje. „Štož smy dožiwili, štož smy widźeli, awtorojo, kiž su nam wažni, to wšitko je nas hnuło a so nam do teksta drěło“, do zhromadneje rjećazoweje basnje.

Přikład a ideja rjećazoweje basnje pochadźa z japanskeho srjedźowěka, hdźež je so w 14. lětstotku tak mjenowane renga wutworiło, kiž ma krute formalne a motiwiske regule. Tale forma kreatiwneho skupinskeho basnjenja, kotraž bu pozdźišo znata jako haikai abo renshi, so tam přez lětstotki dźeržeše, doniž njebu wutłóčena přez zapadnu kulturu.

Rysowanka Paule Lauenstein

pjatk, 19. julija 2019 spisane wot:

Zajimawy dar Njeswačanskemu towarstwu

Wosebity dar dósta towarstwo „Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło“ na wotewrjenju noweje wustajeńcy wobrazow „To je moje žiwjenje – mój swět“ seniorow města a wokrjesa Budyšina 31. měrca na Njeswačanskim hrodźe. To bě rysowanka Paule Lauenstein (1898–1980), wuměłče, kotraž je wjele lět we Wětrowje skutkowała a bydliła.

Dotal njeznata rysowanka ma titul „Serbska burowka“ (20 cm x 31 cm) a ma signaturu wuměłče z lěta 1917. Wudata staruška na rysowance w swjedźenskej drasće katolskich Serbowkow wjesele, lóštnje a šibale na wuměłču hlada a nětko – dobrych sto lět pozdźišo – na nas. Wulki čěpc a sylny muster fale přeradźatej nastaće rysowanki spočatk 20 lět. A zo staruška „za wotmolowanje“ hišće cyle zdrasćena njeje – měła sej hišće bant přitykać – ju njemyli. Dawno hižo wě, zo póńdźe na swójbny swjedźeń. Na čo dokładnje so wona hotuje, njezhonimy, ale wjeselo jej popřejemy.

Wobraz je Paula Lauenstein 19lětna w prěnim studijnym lěće na Drježdźanskej šuli wuměłskeho přemysła rysowała, a wuslědk předstaja nam hižo dosć wuzrawjenu kajkosć wuměłče.

Organizatorojo a pomocnicy mnohim wuběrne hodźinki z pisanej swětowej kulturu zmóžnili

Wulkotny kónc tydźenja a mnohe krasne hodźiny ze serbskej a kulturu ze wšeho swěta leža za nami. Zawěsće zhladuje tón abo tamny na rjane dožiwjenja, kotrež je we wobłuku folklorneho festiwala w Budyšinje, Hochozy a Chrósćicach měł.

Mnohim wšak njeběchu tele štyri dny jenož hejsowanje, ale zdobom wotkryće kulturow druhich ludow a předewšěm štyri dny, na kotrychž su Serbja dopokazali, zo su swětej wotewrjeni a zo so z ludami swěta dorozumja, a to tež rěčnje. Program je so w běhu lět derje wuwił a nimale wot wšeho něšto wobsahuje. Tak maja nimo młodźiny ze swojim wječornym programom „Chróšćan specialita“ tež domoródne kulturne cyłki dobre móžnosće, so hosćom kaž tež sobuskutkowacym wukrajnych skupin předstajić.

Jedna z nowinkow lětušeho folklorneho festiwala „Łužica“ bě wólny program młodych serbskich hudźbnikow. Sobotu wot popołdnja hač do nocy mějachu woni na małym jewišću před Chróšćanskim gmejnskim zarjadom móžnosć, wopytowarjow na centralnym dypku festiwalneje ležownosće wo swojich kmanosćach přeswědčić. Jedna ze sydom młodźinskich skupin, kotraž poskitk wužiwaše, bě Duwo Milena a Janek, kotrež bě so hakle před lětomaj wutworiło.

Chróšćance Martina Nowakowa a jeje dźowka Luisa stej na festiwalu přewodźałoj rusku folklornu skupinu Zabawa. Milenka Rječcyna je so z nimaj rozmołwjała.

Kak stej so z čłonami skupiny dorozumiłoj?

M. Nowakowa: Zwjetša rusce. Hdyž to móžno njebě, jendźelsce.

Skupina Zabawa skutkuje jara čiła. Sće to tež nazhoniła?

M. Nowakowa: Haj, prěnjej dnjej su wone wobstajnje spěwali, tež w busu, byrnjež mučni byli. Třeći dźeń bě trochu měrniši. Na jewišću pak bě to nimo, a publikum móžeše jich zapal začuwać.

Što so Wam na ruskich ludźoch wosebje lubi?

Serbska debata

nowostki LND